عزاداری محسنیه، آری یا خیر؟ /آیا برگزاری «ایام محسنیه» بدعت است؟

نوشته شده توسطرحیمی 16ام آذر, 1395

همان طور که ادبیات محفلی با ادبیات عمومی تفاوت دارد و اقتضائات یک سخنرانی محلی با برنامه تلویزیونی فرق می کند به همان ترتیب نیز وقتی قرار است در یک موضوع سیاست گذاری برای مخاطبان مختلف صورت گیرد ماجرا با زمانی که برنامه ای محدود به مخاطبان خاص بوده تفاوت می کند.

ماجرایی که در باره دهه سازی های مذهبی و افزایش ایام عزاداری پیش آمده (گرچه دامن زدن زیادی به آن را انحراف از اصل احیاء شعائر می دانم) از دو زاویه متفاوت قابل فهم است.

از یک نظر همدردی و مواسات با اهل بیت دیده می شود و ارزشمند است و از طرف دیگر نوآوری در مناسک آیینی و بدعت دیده می شود و خطرناک!

برای فهم این دو رویکرد باید میان علایق شخصی و مسایل عمومی تفکیک قائل شویم، چنان که ادبیات محفلی و ادبیات عمومی را کاملا متفاوت می دانیم.

فرض كنيد درست روز تولدتان يا سالگرد ازدواجتان عزادار شده ايد و پدرتان را از دست داده ايد ،آيا جشن خواهيد گرفت؟
يا مثلا درست در شب تحويل سال نو مصيبت و عزاي عمومي در كشور به وجود بيايد و همه مردم در حال سوگواري و اندوه باشند، آيا روزها و شبهای آغازين آن سال را مانند هميشه جشن می‌گيرند و پای كوبی می‌كنند؟

می گویید : خیر، شرايط هركسی برای سوگوار شدن فرق می كند، زیرا در همان حال كه شما برای مصيبت عزيز خود سوگواريد و روز تولدتان را فراموش می‌كنيد ديگران هيچ احساس مصيبت و اندوه نمی‌كنند و در زمانی كه مردم يك كشور برای يك عزای عمومی جشن سال نو را ترك كرده اند ، مردم كشورهای ديگر مشغول شادمانی و خوشحالی هستند!

آيا وقتی شما عزادار هستيد و جشن و شادمانی خود را تعطيل كرده ايد توقع داريد ديگران هم زندگی خود را تعطيل كنند و مشغول سوگواری شوند ؟

طبيعتا ميزان تأثر و اندوه به نسبت آشنایی، معرفت ، نزديكی و انس فرق می كند و کسانی که به حسب معرفت، ایمان، علایق و دلبستگی هایشان احساس تعهد بیشتری به اهل بیت پیامبر دارند ممکن است به طور طبیعی حتی هر روز هم به تأثر و سوگواری بپردازند اما توقع ندارند دیگران هم به همان میزان متألم باشند.

تا زمانی که این حال یک مسأله شخصی و محدود به محیط خاص و فضای بسته خودشان باشد هیچکس ایرادی نخواهد گرفت اما زمانی که به یک مسأله فراگیر تبدیل شود و در حوزه عمومی مطرح گردد و بازتاب بیرونی و گسترده پیدا کند آن وقت به طور طبیعی دیگران حق دارند در باره آن نظر بدهند و اظهار حساسیت و نگرانی کنند.

همان طور که ادبيات محفلی با ادبیات عمومی تفاوت دارد و اقتضائات یک سخنرانی محلی با برنامه تلویزیونی فرق می کند به همان ترتیب نیز وقتی قرار است در یک موضوع سياست گذاری برای مخاطبان مختلف صورت گیرد ماجرا با زمانی که برنامه ای محدود به مخاطبان خاص بوده تفاوت می کند.

با این نگاه، چیزی که مثل سوگواری و مجلس عزای ایام خاص در سطح محدود و برای مخاطبان مشخص قابل دفاع است وقتی در حوزه عمومی و به عنوان یک سنت و سیره فراگیر مطرح می شود قابل توجیه نخواهد بود.

بدین ترتیب هم مدافعان عزاداری محسنیه برای فرزند شهید دختر پیامبر حق دارند که یاد این مظلومیت و مصیبت را در فضای مخاطب خاص زنده نگهدارند و هم مخالفان ترویج این بدعت ها و دهه سازی ها حق دارند مانع نفوذش به حوزه عمومی شوند، چون در سیاست گذاری حوزه عمومی به مخاطب عام و اقتضائات برنامه ریزی بر اساس مشترکات این مخاطب می اندیشند و نگران آینده ای هستند که تکرار و توسعه ایام عزاداری باعث تضعیف جایگاه و حرمت عمومی آن گردد.

آیا برگزاری «ایام محسنیه» بدعت است

گروهی اعتقاد دارند به خاطر صدماتی که حضرت زهرا سلام الله علیها پس رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله متحمل شدند و جنینشان سقط شد، باید آن ایام را به سوگواری بپردازند، گروهی دیگر نیز معتقدند در منابع متقدم چیزی به عنوان ایام محسنیه وجود ندارد.

به گزارش فرهنگ نیوز، در روز های ابتدایی ماه ربیع الاول شبهاتی در فضای مجازی مطرح می شود از جمله اینکه آیا ایامی به نام «ایام محسنیه» وجود دارد، آیا باید این ایام را به سوگواری و عزاداری پرداخت، آیا کسانی که قائل به ایام محسنیه هستند بدعت‌گذاری کرده‌اند و…

برای بررسی این موضوع بر آن شدیم به دیدگاه اجمالی موافقان و مخالفان »ایام محسنیه» می‌پردازیم و نتیجه‌گیری اصلی را به مخاطبان گرامی واگذار می‌کنیم.

*موافقان: شهادت حضرت محسن علیه السلام در منابع شیعه و سنی نقل شده است

موافقان برگزاری ایام محسنیه اعتقاد دارند که به علت صدماتی که حضرت زهرا علیه السلام پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از 28 صفر دیدند و جنین شش ماهه ایشان در اثر ضربات وارده به پهلو سقط شد، بنابراین باید به عزاداری پرداخت، به همین منظور حد فاصل 28 ماه صفر تا 8 ربیع‌الاول را ‌به نام «ایام حسنیه» هیأت می‌گیرند.

برخی از این افراد به فرازی از خطبه 27 نهج البلاغه امام علی علیه السلام خطاب به اهل کوفه استناد می‌کنند که فرمود: «وَ لَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ کَانَ یدْخُلُ عَلَى الْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ وَ الأُخْرَى الْمُعَاهِدَةِ فَینْتَزِعُ حِجْلَهَا وَ قُلُبَهَا وَ قَلائِدَهَا وَ رُعُثَهَا مَا تَمْتَنِعُ مِنْهُ إِلَّا بِالاسْتِرْجَاعِ وَ الاسْتِرْحَامِ ثُمَّ انْصَرَفُوا وَافِرِینَ مَا نَالَ رَجُلا مِنْهُمْ کَلْمٌ وَ لا أُرِیقَ لَهُمْ دَمٌ فَلَوْ أَنَّ امْرَأً مُسْلِماً مَاتَ‏ مِنْ‏ بَعْدِ هَذَا أَسَفاً مَا کَانَ بِهِ مَلُوماً بَلْ کَانَ بِهِ عِنْدِی جَدِیراً»، به من خبر رسید که مردی از لشکر شام به خانه زن مسلمان و غیر مسلمان که در پناه حکومت اسلام بود وارد شد، و خلخال و دستبند و گردنبند و گوشواره‌های آن‌ها را به غارت برد، در حالی که هیچ وسیله‌‏ای برای دفاع، جز گریه و التماس کردن، نداشتند، آن حمله کنندگان با غنیمت فراوان رفتند بدون اینکه حتی یک نفر از آنان، زخمی بردارد و یا قطره خونی از آن‌ها ریخته شود، اگر برای این حادثه تلخ، مسلمانی از روی تاسف بمیرد، ملامت نخواهد شد و از نظر من سزاوار است.

با این وجود، اینکه ایام محسنیه تا چه اندازه مورد تأیید علما و بزرگان دینی باشد، باید از طریق دفاتر و استفتائات جست‌وجو کرد، اما قطع به یقین شهادت حضرت محسن علیه السلام مورد تأیید اکثر علماست، در ادامه به برخی از کتاب‌هایی اشاره می‌شود که به بیان ماجرای شهادت حضرت محسن علیه السلام پرداخته‌اند:

1- قاضی نُعمان مغربی، متوفی 363 هجری، الأُرجوزة المختارة: ص89-90.

2- محقّق اردبیلی نیز آن را آشکار و غیر قابل انکار دانسته است: رسالة اصول دین (هفده رساله)، ص306.

3- ابن ابی جمهور احسائی گفته است: ثقات آن را در کتب سیر و تاریخ آورده‌اند: المجلّی، ص434.

4- شیخ طوسی به اجماع و اتّفاق شیعه در این مورد تصریح کرده است: تلخیص الشّافی، ج3، ص156.

5- شیخ محمدحسین آل کاشف الغطاء اجماع و اتّفاق شیعه در این مورد تصریح نموده است: جنّة‌المأوی، ص 133.

6- شیخ عبدالجلیل قزوینی رازی، متوفّی 560 هجری: کتب شیعه و سنّی بر نقل آن (شهادت محسن بن علی)، اتّفاق دارند: کتاب النّقض، ص317 و در الارشاد شیخ مفید، «اللهوف» سید بن طاووس…

همچنین هجوم به خانه وحی و هتک حرمت دختر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در معتبرترین منابع اهل سنت مانند المصنف تألیف ابن ابی شیبه استاد بخاری، ج8، ص490، شماره4549، انساب الاشراف، تألیف بلاذری، ج1، ص586، الإمامه و السیاسه، تألیف ابن قتیبه(213-276)، ج2، ص13012، تاریخ طبری، تألیف طبری(224-310)، ج2، ص443، اسیتعاب، تألیف ابن عبدالبر، (368-463) ج3، ص972 آمده است.

*مخالفان:‌ ایام محسنیه در آثار متقدم شیعی نیامده است

از دیدگاهی دیگر مخالفان معتقد هستند که در منابع قدیمی تشیع روایاتی مبنی بر بزرگداشت ایام محسنیه نقل نشده و تنها در منابع متأخر از 200 تا 300 سال پیش تا کنون مطرح شده است و با توجه به اینکه ماه ربیع‌الاول ماه شادی و سرور اهل بیت است که در روز نهم آن سالروز آغاز امامت ححضرت ولیعصر(عج) و روز هفدهم هم سالروز ولادت آخرین پیامبر الهی صلی الله علیه و آله و ذریه پاکش حضرت امام جعفر صادق علیه السلام است، باید در این ماه به شادی پرداخت.

همچنین این دسته به برخی بیانات مقام معظم رهبری استناد می‌کنند که معظم‌له می‌فرماید: «ایجاد اختلاف میان شیعه و سنی چه در سطح جهان اسلام و چه در داخل ایران، خط استراتژیک بیگانگان بوده است» و «تفرقه‌افکنی میان شیعه و سنی ابزار همیشگی دشمنان اسلام بوده است».

*نتیجه‌گیری:

البته آنچه در نوع نگاه اول به بزرگداشت ایام محسنیه باید بدان توجه کرد، برداشت عقلی و ذوقی به این مسأله است،‌ چنانچه این روزها برای بزرگداشت برخی افراد چه دانشمند و عالم هر سال مراسم بزرگداشتی برگزار می‌شود، مانند روز برزگداشت شیخ مفید، علامه حلی، ابوعلی سینا و…، پس پاسداشت این واقعه و مصیبت‌هایی که بر حضرت زهرا سلام الله علیها رخ داده است، خللی بر دین وارد نمی‌کند و نمی‌توان گفت بدعتی در این ماجرا صورت گرفته است، بر این اساس انجام کارهایی نظیر عزاداری در اوقات غیر مرسوم اگر به نوعی استناد به دین و یا متون دینی داده نشود و تنها به عنوان عرض ارادت به ساحت بزرگان دین انجام شود، هیچ منعی ندارد و بدعت محسوب نمی‌شود، اما با این وجود، توجه به شرایط کنونی جهان اسلام و دقت ویژه به مسأله وحدت می‌تواند راه‌های دیگری را پیش روی ما قرار دهد.

فرهنگ نیوز