امّا شب هنگام! راست بر پايند، و قرآن را جزء جزء با تأمّل و درنگ بر زبان دارند، و با خواندن آن اندوهبارند، و در آن خواندن داروى درد خود را به دست مى ‏آرند. و اگر به آيه‏ اى گذشتند كه تشويقى در آن است ، به طمع بيارمند و جانهاشان چنان از شوق برآيد كه گويى ديده ‏هاشان بدان نگران است، و اگر آيه ‏اى را خواندند كه در آن بيم دادنى است، گوش دلهاى خويش بدان نهند ، آنسان كه پندارى بانگ  بر آمدن و فروشدن آتش دوزخ را مى‏ شنوند.- با ركوع- پشتهاى خود را خمانيده ‏اند  و- با سجود- پيشاني ها و پنجه‏ ها و زانوها  و كناره‏هاى پا را   بر زمين گسترانيده، از خدا مى‏ خواهند گردنهاشان را بگشايد- و از آتش رهاشان نمايد- ، و امّا در روز، دانشمندانند خويشتندار، نيكوكارانند پرهيزگار، ترس آنان را چون تير پيراسته   تراشيده كرده است  و نزار ، چون كسى بدانها نگرد، پندارد بيمارند، امّا آنان را بيمارى نيست ، و گويد خردهاشان آشفته است- اما آن پريشانى را سبب ديگرى است.

 موجب آشفتگى‏ شان كارى است بزرگ ، از كردار اندك خود خرسندى ندارند ، و طاعت هاى فراوان را بسيار نشمارند ، پس آنان خود را متّهم شمارند و از كرده‏ هاى خويش بيم دارند ، اگر يكى از ايشان را بستايند، از آنچه- در باره او- گويند بترسد ، و گويد: «من خود را از ديگران بهتر مى‏ شناسم و خداى من مرا از خودم بهتر مى‏شناسد»

بار خدايا! مرا مگير    بدآنچه بر زبان مى ‏آرند، و بهتر از آنم كن كه مى‏پندارند، و بر من ببخشاى آن را كه نمى‏دانند.» و از نشانه‏ هاى يكى از آنان اين است كه در كار دين نيرومندش بينى و پايدار، نرمخوى هشيار، و در ايمان استوار، و در طلب دانش حريص و با داشتن علم بردبار، و در توانگرى ميانه‏ روش بينى، و در عبادت فروتن، و به درويشى نكوحالى نمودن، و در سختى شكيبايى كردن ، و جستجو كردن آنچه رواست ، و شادمان بودن  به رفتن راه راست ،و دورى گزيدن از طمع- كه خوار كننده انسانهاست-، كارهاى نيك مى ‏كند و در هراس است ، روز را به شب مى‏ رساند و در بند سپاس است ، بامداد مى ‏كند ذكر گويان، شب را به سر مى‏ برد ترسان ، و روز مى ‏كند شادمان ، ترسان از غفلتى كه ورزيده  و شادمان از  بخشش و آمرزشى كه  بدو  رسيده ، اگر نفس او در آنچه بر آن دشوار است فرمان وى نبرد، او نيز در آنچه نفس او  دوست دارد ، اطاعتش نكند.

 روشنى ديده‏اش در چيزى است كه ماندگار است‏   و ناخواهان چيزى است كه ناپايدار است‏  . بردبارى را با دانش در مى‏ آميزد  و گفتار را با كردار- هم-، او را بينى كه آرزويش اندك است و لغزشهايش كم، دلش آرميده است و جانش خرسند و ناخواهان، خوراكش اندك است  و كارش آسان ، دينش استوار- و مصون از دستبرد شيطان-، شهوتش مرده، خشمش فروخورده، نيكى از او بيوسان‏  ،- و همگان- از گزندش در امان ، اگر در جمع  بيخبران است- به زبان‏ خاموش و دل او به ياد خداست- پس او را در شمار ذكرگويان آرند، و اگر در جمع  يادآوران باشد، از بيخبرانش به حساب نيارند، بر آن كه بر او ستم كند ببخشايد، و بر آن كه وى را  محروم سازد عطا فرمايد ، و با آن كه از او ببرد پيوند نمايد. از گفتن سخن زشت  دور بود، گفتار او نرم است و هموار، از وى كار زشت نبينند، و كار نيكويش آشكار ، نيكى او همه را رسيده، و بدى وى را كس  نديده، به هنگام دشواريها  بردبار است  و در ناخوشايندها  پايدار، و در خوشيها سپاسگزار، بر آن كه دشمن دارد ستم نكند، و در باره آن كه دوست دارد گناه نورزد، پيش از آنكه بر او گواهى دهند حق را بپذيرد.

 

آنچه را بدو سپارند تباه نكند و نگهبانى آن را به عهده گيرد ، آنچه را به ياد او آرند از ياد نبرد، و مردمان را با لقب هاى زشت  ياد نكند، و همسايگان را آزار ندهد ، و به مصيبتهاى- ديگران- شاد نشود. و در كار بيهوده  در نيايد و از- راه- حق برون نرود، اگر خاموش بود خاموشى اند وهگينش ننمايد، و اگر بخندد آواز او برنيايد، و اگر بر وى ستم كنند شكيبايى پيش گيرد، تا خدا انتقام او را، گيرد، نفس او از او در زحمت است و مردم از وى در راحت.

 خود را براى آخرتش به رنج انداخته، و مردمان را از- گزند- خويش آسوده ساخته. از آن كه دورى كند به خاطر بى‏رغبتى به دنياست  و پرهيزگارى، و بدان كه نزديك شود از روى نرمى است و آمرزگارى. نه دورى گزيدنش از روى خويشتن بينى است و بزرگى فروختن، و نه نزديكى وى به مكر است  و فريفتن.

 گوينده روايت گويد: پس همّام بيهوش گشت و در آن بيهوشى جان داد، امير المؤمنين عليه السّلام گفت:به خدا از همين بر او مى‏ ترسيدم.

صفحات: 1· 2· 3