مرحله‏ ی دوم «سیر من الحق فی الحق» است که از لحظه ‏ی محرم شدن حاجی در یکی از میقاتها تا پایان اعمال حج ادامه دارد. در این مرحله، مسلمان خود را به طور کامل در محضر ربوبی احساس می‏کند و به کسی و چیزی جز حق تعالی توجه نمی ‏کند.

     وقت اعمال حج تمام می‏ شود، مرحله‏ ی سوم سفر عرفانی حاجی شروع می ‏شود و آن زمانی است که به وطن خود بر می‏گردد تا از دستاوردهای سفر معنوی خود استفاده کند و به راهنمایی مردم بپردازد. این مرحله «سیر من الحق فی الخلق» نام دارد.

     اگر کسی بتواند حقیقتاً این منزلها را طی کند، حالتی در او به وجود می‏آید که گوش شنوا پیدا می‏کند، همانند حضرت موسی (ع) که کلام خداوند را شنید، شخص هم هنگام لبیک گفتن می‏تواند پاسخ دلنشین خداوند را بشنود. شنیدن سخن خداوند برای همه کس میسر نیست، اما انسان می‏تواند به حالتی دست یابد که از طریق الهامات و واردات غیبی و با زبان حال سخن حق را بشنود و قرآن کریم آن وعده را داده است و می‏فرماید:

     (ان تتقوا الله یجعل لکم فرقانا.)[1].

     اگر تقوای الهی را پیشه خود سازید، خداوند به شما فرقان (وسیله‏ ی تمیز حق و باطل) عطا می‏کند.

     اگر انسان متقی باشد و تقوا در عمق جان او نفوذ کرده باشد، حالتی در او به وجود می‏آید که ناخودآگاه بین حق و باطل تمیز می‏دهد و الهامات رحمانی را از وسوسه‏های شیطانی تشخیص می‏دهد.

1.    قرآن، فجر/ 92 -26.

اهمیت حج

     حج یکی از پایه‏ های دین اسلام و عامل تحکیم پیوند و دوستی میان مسلمانان است. خداوند در قرآن کریم در وجوب حج می‏فرماید:

     (… و لله علی الناس حج البیت من استطاع الهی سبیلا و من کفر فان الله غنی عن العالمین.)[1].

     و حق خداوند بر مردم، حج آن خانه است و بر کسانی که استطاعت رفتن به آنجا را داشته باشند، واجب است و هر کس راه کفر پیش گیرد، بدان که خداوند از جهانیان بی نیاز است.

     بنابر این آیه ‏ی شریفه، کسانی که مستطیع باشند، یعنی از نظر مالی و جسمی توانایی رفتن به مکه را داشته باشند و هنگام بازگشت از مکه نیز بتوانند زندگی خود را اداره کنند، حج بر آنان واجب می‏شود.

     البته، انجام دادن فریضه ‏ی حج در تمام طول زندگی فقط یک بار بر مستطیع واجب می‏شود که به آن حجةالاسلام می‏گویند. قرآن شریف بر عمل به این فریضه‏ ی الهی تأکید فراوان می‏کند تا اندازه‏ای که اگر مسلمانی به فرض استطاعت، از رفتن به حج سرباز زند، در زمره‏ی کافران قرار می‏ گیرد. در فرهنگ قرآن، تنها به منکران خداوند کافر گفته نمی‏شود، بلکه بی‏ توجهی به هر یک ازاحکام مهم دین اسلام انسان را از مدار ایمان خارج می‏کند و در مسیر کفر و الحاد قرار می‏دهد.

     درروایات آمده است، کسانی که تا لحظه‏ ی مرگ حج را رها کنند و این وظیفه‏ ی مهم را انجام ندهند و از دنیا بروند، روز قیامت با کافران محشور می‏شوند. از سوی دیگر، برای حج واجب و مستحب ثواب و پاداش بسیاری در روایات ذکر شده است. امم صادق (ع) فرمودند: «مردی اعرابی رسول خدا(ص) را ملاقات نمود و عرض کرد: ای رسول خدا! من به قصد حج از دیار خود خارج شدم، اما به انجام دادن آن توفیق نیافتم. من مردی ثروتمند هستم، چه کاری انجام دهم تا به اندازه‏ی حاجیان پاداش ببرم؟ رسول خدا(ص) روی به او کردند و فرمودند: به کوه ابی قبیس بنگر! اگر به اندازه‏ی این کوه طلای سرخ در راه خداوند انفاق کنی، به پاداش حاجیان دست نمی‏یابی. سپس حضرت فرمودند: همانا مسلمان هنگامی که تصمیم می‏گیرد تا وسایل سفر حج را آماده کند، در حالی که هنوز چیزی برنداشته است، برای او ده حسنه نوشته می‏شود، ده بدی از نامه‏ی اعمال او پاک می‏گردد و ده درجه به مقام او افزوده می‏شود. هنگامی که بر مرکب خود سوار و آماده حرکت می‏شود، همانند آنچه گفتم برای او مقرر می‏شود. هنگامی که دور خانه‏ی خدا طواف می‏کند، از گناهان خود پاک می‏شود. وقتی سعی صفا و مروه انجام می‏دهد، بار دیگر گناهان او محو می‏شود. زمانی که در عرفات وقوف می‏کند، از گناهان مبری می‏گردد. هنگامی که به رمی جمرات می‏پردازد، باز از گناهان پاک می‏شود. همین طور رسول خدا (ص) مواقف حج را یکی پس از دیگری بر شمردند و فرمودند: در آن موقف حاجی از گناهان پاک می‏شود. سپس به آن اعرابی فرمودند: چگونه می‏توانی به پاداشی دست یابی که حاجیان بدان نایل می‏شوند. امام صادق (ع) در پایان حدیث فرمودند: چهار ماه بر حاجی گناه نوشته نمی‏شود و یکسره نیکویی‏های ا و ثبت می‏گردد، مگر آنکه گناه کبیره‏ای مرتکب شود.»[2].

     در حدیث دیگری از علی (ع) نقل شده است که می‏فرمایند: «… و حج خانه ‏ی خدا و عمره، فقر را از آدمی می ‏زداید، گناهان را پاک می‏کند و بهشت را واجب می‏گرداند.»[3].

     حج عبادتی کامل است و از عبادتهای دیگر نیز نشانه‏ای درخود دارد، مانند نماز دارای ذکر و حرکات خاصی است، همانند روزه با ترک اموری همراه است، نظیر جهاد مبارزه با شیطان (رمی جمرات) و تحمل سختیها را در خود دارد و مانند خمس و زکات مستلزم انفاق مال در راه خدا و دادن هدیه (قربانی) در پیشگاه حق است.

     در اهمیت حج همین بس که درحدیثی نقل شده است: «الحج له و هو جزائه»؛ یعنی حج برای خداست واو پاداش آن را خواهد داد.

1. نهج‏ الفصاحه، ص 38.

2. بحار الانوار، ج 96، ص 163.

3. قرآن، انفال/ 29.

صفحات: 1· 2· 3· 4· 5· 6· 7· 8· 9· 10· 11