گاهى انسان در وضعيتى قرار دارد كه نمى خواهد ديگران در آن حال او را مشاهده كنند يا با آنان سخن بگويد، چه رسد به اين كه در آن حال با خداوند سخن بگويد.در چنان وضعيتى حجب و حيا باعث مى شود كه انسان هم از سخن گفتن با ديگران خوددارى كند و هم خودش را از آنان مخفى نگاه دارد تا او را در آن وضعيت مشاهده نكنند. از اين جهت ،حضرت موسى عليه السلام كه نمى خواهد لحظه اى ازياد خداوند غافل باشد و زبان مباركش از ذكر خداوند باز ايستد.خداوند در پاسخ مى فرمايد،در هر شرايط و وضعيتى ذكر من نيكو است. از اين رو مى بينيم در شريعت اسلام دعاهاى مخصوصى براى هنگام قضاى حاجت وارد شده است .

      هم چنين در باب تأكيد بر كميت ذكر و اهميت آن ، امام باقر عليه السلام مى فرمايند:

      پدرم فراوان ذكر مى گفت . وقتى با او راه مى رفتم پيوسته ذكر مى گفت ، وقتى با او مشغول خوردن غذا بودم ، باز ذكر مى گفت و اگر با مردم سخن مى گفت ، سخن گفتن با آنان او را از ذكر خدا باز نمى داشت و پيوسته مى ديدم كه زبانش به سقف دهانش چسبيده است و لا اله الا الله مى گويد. (2)

      چنان كه عرض كرديم، گذشته از كميت ذكر، بر كيفيت ذكر نيز تأكيد شده و بلكه اين تاكيد فزون تر نيز هست . زيرا ارزش واقعى هر كارى در گرو كيفيت آن است ، و عمل به ظاهر كوچك ، اما با كيفيتى عالى بهتر است از عمل به ظاهر بزرگى كه از كيفيت نازلى برخوردار باشد. عمل اندك همراه با تقوا، بهتر است از عمل فراوانى كه از تقوا بى بهره باشد. دو ركعت نماز با توجه، از صد ركعت نماز خالى از توجه بهتر است،قرائت چند آيه قرآن با توجه و تدبر،از ختم قرآن بدون توجه و تدبر بهتر است .

      خداوند در باب كيفيت بخشيدن به ذكر و عبادت مى فرمايد:

       «فَإِذَا قَضَيتُمْ مَنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا»(بقره/200)

     و چون مناسك حج خود را به جاى مى آورديد، خداى را ياد كند آن گونه كه پدران خود را ياد مى كنيد، بلكه شديدتر خدا را به ياد آوريد.

      توجه به كيفيت ذكر از آن رو است كه توجهات دل انسان يكسان نيست ؛ گاهى توجه سطحى است و گاهى عميق ، و گاه آن چنان عمق و قوت مى يابد كه انسان به هنگام توجه به كسى ، كاملاً از امور پيرامون خويش ‍ غافل و بى خبر مى ماند؛ به سان عاشقى كه دل را به معشوق سپرده و كاملا متوجه او و محو در جمال او است و اصلا توجه ندارد كه در پيرامونش چه مى گذرد و ديگران چه قضاوتى درباره او دادند. گاهى شدت توجه چنان است كه به حسب آنچه نقل شده در هنگام نماز تير را از پاى اميرالمؤ منين عليه السلام خارج كردند تا زياد احساس درد نكنند زيرا آن حضرت در حين نماز چنان غرق توجه به خداى متعال بودند كه هيچ توجهى به خويش و درد پا نداشتند.

      ما بايد سعى كنيم بر كيفيت ذكر بيفزاييم و به توجه قلبى خود به خداوند عمق بيشترى بخشيم . در عين حال نبايد از كميت ذكر نيز غافل گرديم . بايد متوجه باشيم ذكر و ياد خدا حد و مرزى ندارد. حتى اگر موفق شويم از نظر كميت به بالاترين سطح ممكن برسيم و تمام شبانه روز را به ذكر خدا سپرى كنيم ، مراحل بى شمارى از كيفيت آن پيش روى ما است.

 پی نوشت:  

      1.  بحارالانوار، ج 13، باب 11، روايت ، 21

      2.  بحار الانوار، ج 93، باب 1، روايت ، 42

 منبع:

      ياد او/آيت الله محمد تقى مصباح يزدى

صفحات: 1· 2