حجت الاسلام والمسلمین فعالی در ادامه سلسله جلسات «زندگی معنوی» به منظور بررسی زندگی معنوی وآرمانی در موسسه آل یاسین به تبیین قواعد و سنن در قرآن پرداخت که در ذیل می آید؛

بحثي پيرامون آيه « أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ» بيان شد 

أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَهُوَ عَلى‏ نُورٍ مِنْ رَبِّه ^(زمر/22)

اين آيه در بردارنده نكاتي مي‌باشد.

نکته اول: قرآن اصول و قواعد را مطرح كرده، فروع را به عهده انبیاء و اولیاء خود گذاشته است. قرآن عهده دار بیان سنن و کلیّات است.

قواعد و سنن در قرآن

* بیان‌گر طبیعت (جهان طبیعت) جسم و زمین است. حدود700 آیه در مورد جهان طبيعت مي‌باشد.

* سنن اجتماعی؛ ناظر به روابط میان انسانها در روابط اقتصادی، سیاسی و بین الملل مي‌باشد. 

* سنن سلوکی؛‌ قرآن حاوی یک سری قوانین عرفانی، معنوی و سلوکی مي‌باشد.

بحث در بخش سوم يعني سنن سلوكي مي‌باشد. در قرآن قوانین سلوکی و عرفانی فراوان وجود دارد. قانون از دو عنصر صورت و ماده تشكيل شده است. صورت قانون به اين شکل مي‌باشد: «اگر … آنگاه… است». امّا ماده قانون از  شرط يا مقدّم و جزاء یا تالی تشكيل شده است.

قوانین سلوکی و معنوی در قرآن به دو شکل بیان می گردد: مصرّح و مضمر.

خداوند متعال در قرآن می‌فرماید:

رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ  ^بقره/201

پروردگارا به ما در دنیا (نیکی) عطا کن و در آخرت نیز (نیکی) مرحمت فرما! و ما را از عذابِ آتش نگاه‌دار

پیامبر مهربان (صلی‌الله علیه و آله و سلم) که همواره جویای حال یاران خود می‌شد، دریافت که یکی از یارانش بیمار و بستری‌شده است. به عیادت او رفت و بر بالینش نشست. پس از احوال‌پرسی، بیمار گفت: یا رسول‌الله! نماز مغرب را با شما به جماعت خواندم، شما سوره قارعه را در نماز خواندید، من آن‌چنان تحت تأثیر قرار گرفتم که به خدا عرض کردم اگر در نزد تو گناهکارم، طاقت عذاب آخرت را ندارم، در همین دنیا مرا عذاب کن. اکنون ای رسول خدا می‌بینی که دعایم اجابت شده و بیمار شده‌ام. 

پیامبر فرمود: دعای درستی نکرده‌ای، می‌بایست در دعا به پیروی از قرآن کریم بگویی:

رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ ^بقره/201

«پروردگارا به ما در دنیا نیکی عطا کن و در آخرت نیز نیکی مرحمت فرما! و ما را از عذابِ آتش نگاه‌دار).

^{با اقتباس و ویراست از کتاب هزار و یک حکایت قرآنی}

امام صادق علیه السلام، مقدار ذکر کثیر روزانه را بیان فرمودند.

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِي قَوْلِهِ تَعَالَى «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً» قَالَ إِذَا ذَكَرَ الْعَبْدُ رَبَّهُ فِي الْيَوْمِ مِائَةَ مَرَّةٍ كَانَ ذَلِكَ كَثِيراً.

‏امام صادق عليه السلام در تبیین آیه 41 سوره احزاب فرمودند:

چنانچه بنده در روز صد بار پروردگارش را ياد كند، اين ذِكرِ كثير است.

النوادر(للأشعري)، ص: 137

بر اساس آیه « و نفخ فی الصور فصعق من فی السماوات و من فی الارض» در پی نفخ صور همگان خواهند مرد. اما آیا تا پیش از آن گستره حیات شیطان تا کجاست از این آیه به دست نمی آید. 

 

بر پایه برخی روایات، ابلیس در میان نفخه نخست و دوم می میرد. 

 

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان،پایان كار شیطان را برپایی حكومت حضرت مهدی (عج) دانسته كه بر اساس برخی روایات، ابلیس به دست مبارك آن حضرت یا طبق روایات رجعت، پس از جنگ با لشكر امیرالمومنین، علی(علیه السلام) ، در حوالی كوفه می گریزد و به دست پیامبر (صلی الله و علیه وآله) بر صخره بیت المقدس كشته می شود. 

 

برخی پایان حیات ابلیس را مقارن با پایان حیات انسان بر روی كره خاكی دانسته اند. 

 

استاد علامه جوادی آملی (حفظه الله) در باب پایان کار شیطان فرموده اند:

 

تا آخرین انسان هست، او (ابلیس) هم هست. برای اینکه آخرین انسان را هم اغوا می کند، وسوسه می کند. این چنین نیست که شیطان قبل از یک عده ای بمیرد. آن وقت آن عده ، هیچ وسوسه ای ندارند. اگر وسوسه نداشتند که به کمال نمی رسند. 

 

انسان وقتی به کمال می رسد که جهاد اکبر داشته باشد. اگر هیچ گرایشی به طرف رذیلت نبود، انسان که طبعاً به طرف رذیلت و گناه میل ندارد. شهوت می خواهد، لباس می خواهد، غذا می خواهد نه حرام، و همه اینها از سنخ حلالش هست

 

آنکه انسان را به طرف حرام تشویق می کند، ابلیس است و الا انسان فطرتا به دنبال حلال می رود. 

 

1. زمر/68

2. التفسیر الكبیر ، ج 54 ، ص 367 – ج11 ، ص 108

3. المیزان ، ج 12 ، ص161-160

4. بحارالانوار، ج53 ، ص 42 وج 6 ، ص 254

5. المیزان ، ج 8 ، ص 28-27

6. دروس تفسیر سوره اعراف،آیت الله جوادی آملی،جزوه نهم،ص11

باشگاه خبرنگاران

صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیهِمْ غَیرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ[1]

(خداوندا! ما را به) راه کسانی که آنها را مشمول نعمت خود ساختی، (هدایت کن) نه غضب شدگان و نه گمراهان!

 

نکته ها:

این آیه راه مستقیم را، راه کسانی معرّفی می کند که مورد نعمت الهی واقع شده اند و عبارتند از: انبیا، صدّیقین، شهدا و صالحین.[2] توجّه به راه این بزرگواران و آرزوی پیمودن آن و تلقین این آرزو به خود، ما را از خطر کجروی و قرار گرفتن در خطوط انحرافی باز می دارد. بعد از این درخواست، از خداوند تقاضا دارد که او را در مسیر غضب شدگان و گمراهان قرار ندهد. زیرا بنی اسرائیل نیز به گفته قرآن، مورد نعمت قرار گرفتند، ولی در اثر ناسپاسی و لجاجت گرفتار غضب شدند.

قرآن، مردم را به سه دسته تقسیم می نماید: کسانی که مورد نعمت هدایت قرار گرفته و ثابت قدم ماندند، غضب شدگان و گمراهان. مراد از نعمت در «أَنْعَمْتَ عَلَیهِمْ»، نعمتِ هدایت است. زیرا در آیۀ قبل سخن از هدایت بود. علاوه بر آنکه نعمت های مادی را کفّار و منحرفین و دیگران نیز دارند. هدایت شدگان نیز مورد خطرند و باید دائماً از خدا بخواهیم که مسیر ما، به غضب و گمراهی کشیده نشود.