* جدل بى فايده ممنوع

قَالَ علیه السلام إِنَّ اللَّهَ يُبْغِضُ الْقِيلَ وَ الْقَالَ. (4)

بدون ترديد خداوند مشاجره لفظى (قيل و قال) را (بدون آنكه آدمى را به نتيجه مطلوب رساند) دشمن دارد.

* امان از رفیق نادان!

قَالَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: … صَدِيقُ الْجَاهِلِ فِي تَعَبٍ. (5)

كسى كه رفيق جاهل (احمق) دارد، همواره در رنج و عذاب است.

* وای به حال بخیلان!

«إِيَّاكُمْ وَ الْبُخْلَ فَإِنَّهَا عَاهَةٌ لَا تَكُونُ فِي حُرٍّ وَ لَا مُؤْمِنٍ إِنَّهَا خِلَافُ الْإِيمَان‏» (6)

از بخل بپرهيزيد، زيرا صفت بخل آفتى است كه در هيچ مؤمن و آزادمردى وجود نخواهد يافت. به علاوه اين صفت زشت مخالف ايمان است.

*امام با ادبان

مَا رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام :… وَ لَا رَأَيْتُهُ قَطَعَ عَلَى أَحَدٍ كَلَامَهُ حَتَّى يَفْرُغَ مِنْهُ. (7)

ابراهيم بن عباس مى گويد: من هرگز نديدم امام رضا (عليه السلام) سخن كسى را قطع كند (بلكه صبر مى كرد) تا او از سخن گفتن فارغ شود.

* با منکر حق همنشین مشو

فِي تَفْسِيرِ الْعَيَّاشِيِّ عَنِ الرِّضَا علیه السلام فِي تَفْسِيرِهَا: إِذَا سَمِعْتَ الرَّجُلَ يَجْحَدُ الْحَقَّ وَ يُكَذِّبُ بِهِ وَ يَقَعُ فِي أَهْلِهِ فَقُمْ مِنْ عِنْدِهِ وَ لَا تُقَاعِدْهُ. (8)

هرگاه شنيدى مردى حق را انكار و تكذيب مى كند و با اهل آن مأنوس است؛ پس از نزد او برخيز و با وى همنشينى مكن.

* دیگران را نترسانید

قَالَتْ سَمِعْتُ أَبِي عَلِيّاً … قَالَ: لَا يَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ يُرَوِّعَ مُسْلِماً. (9)

براى هيچ مسلمانى شايسته نيست كه مسلمانى را به وحشت اندازد.

* خائن را امین مکن

سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ علیه السلام يَقُولُ كَانَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام يَقُولُ: لَا يَخُنْكَ الْأَمِينُ وَ لَكِنِ ائْتَمَنْتَ الْخَائِنَ. (10)

امين هرگز به تو خيانت نمى كند. اين تويى كه خائن را امين دانسته اى (امانت را به دست خيانت پيشه مى سپارى).

* عزت این گونه از بین می رود

عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله : إِيَّاكُمْ وَ مُشَاجَرَةَ النَّاسِ فَإِنَّهَا تُظْهِرُ الْغِرَّةَ وَ تَدْفِنُ الْعِزَّةَ. (11)

از خصومت با مردم دورى كنيد زيرا خصومت عيوب نهفته را آشكار مى سازد و عزت را از بين مى برد.

* خائن، با اهل بیت علیه السلام پیوندی ندارد

عَنْ أَبِي الْحَسَنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله :.. وَ لَيْسَ مِنَّا مَنْ خَانَ مُسْلِما.(12)

كسى كه به مسلمانى خيانت كند، با ما پيوند معنوى ندارد.

* مؤمن دروغ نمی گوید

عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله يَكُونُ الْمُؤْمِنُ جَبَاناً قَالَ نَعَمْ قِيلَ وَ يَكُونُ بَخِيلًا قَالَ نَعَمْ قِيلَ وَ يَكُونُ كَذَّاباً قَالَ لَا. (13)

حضرت رضا (عليه السلام) فرمود: از پيامبر پرسيدند: آيا مؤمن ممكن است ترسو باشد؟ فرمود: آرى. گفتند: ممكن است بخيل باشد؟ فرمود: آرى. ممكن است دروغگو باشد فرمود: خير.

* خودت باش!

عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى قَالَ: حَضَرْتُ أَبَا الْحَسَنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ قَالَ لَهُ رَجُلٌ أَوْصِنِي فَقَالَ لَهُ … وَ لَا تُمَكِّنِ النَّاسَ مِنْ قِيَادِكَ فَتَذِلَّ رَقَبَتُكَ.

مردی به امام رضا علیه السلام گفت وصیتی به من فرمایید. حضرت فرمود: افسار خود را به دست مردم مده و آنها را بر خود مسلط مكن كه ذليل و خوار خواهى شد. (14)

پاورقی:

(1)- الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص: 354.

(2)- الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص: 354.

(3)- الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏2، ص: 149.

(4)- تحف العقول، النص، ص: 443.

(5)- نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، ص: 51.

(6)- بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏75، ص: 346.

(7)- عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏2، ص: 184.

(8)- بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏71، ص: 262.

(9)- عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏2، ص: 71.

(10)- الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏5، ص: 299.

(11)- بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏72، ص: 210.

(12)- الأمالي( للصدوق)، النص، ص: 270.

(13)- المحاسن، ج‏1، ص: 118.

(14)- الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏2، ص: 113.