امام صادق(عليه السلام) فرمود:

لقمان به فرزندش گفت:

لِلمُنافِقِ ثَلاثُ عَلامات:

يُخَالِفُ لِسانُهُ قَلْبَهُ وَقَلْبُهُ فِعْلَهُ وَعَلانِيَتُهُ سَرِيْرَتَهُ^{(بحارالانوار، جلد 15)}

افراد منافق سه نشانه دارند:

زبان آنها با قلبشان هماهنگ نيست،

و قلب آنها با عملشان،

و ظاهر آنها با باطنشان.

شرح كوتاه

نفاق و دورويى درد بزرگى است كه از كمبود شخصيت و ضعف اراده سرچشمه مى گيرد، افرادى كه سعى دارند خود را غير از آن كه هستند نشان دهند، و زبان و دل، ظاهر و باطن، و گفتار و كردارشان از هم جداست، مردم ناتوانى هستند كه نه شجاعت اظهار شخصيت واقعى خود دارند و نه اراده و تصميم كافى براى اصلاح خود، در چهره هاى مختلف ظاهر مى شوند و عملا با همه كس حتى خودشان خيانت مى كنند. و از آنها خطرناكتر جوامعى هستند كه ظاهرى آراسته و درونى خراب دارند، زبان آنها كه همان وسايل ارتباط جمعى شان باشد با آنچه در قلب اين جوامع مى گذرد مخالف است.

_{یکصدو پنجاه درس زندگی/آیت الله مکارم شیرازی}

پيغمبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد:

إِسْتِتْمامُ الْمَعْرُوفِ خَيْرٌ مِنْ إِبْتِدائهِ⁽¹⁾

ترجمه

تكميل و ادامه كار نيك از آغاز كردن آن بهتر و مهم تر است

شرح كوتاه

در محيط زندگى اجتماعى غالباً به كارها و اقدامات مفيدى برخورد مى كنيم كه نيمه كاره مانده است; انجام دهندگان آنها تحت تأثير يك محرك آنى به اصطلاح دامن همّت به كمر زده و مشغول كار شده اند، اما خيلى زود آتش عشق آنها سرد شده و آن را رها كرده پى كار خود رفته اند.

اسلام افراد با ايمان و پشت كاردارى را مى پسندد كه هر عمل مفيدى را شروع مى كنند به آخر مى رسانند.

1. نقل از كتاب نهج الفصاحه.

^{برگرفته از یکصدو پنجاه درس زندگی/ آیت الله مکارم شیرازی}

امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد:

إِنَّ لاَِ هْلِ الْجَنَّةِ أرْبَعَ عَلامات: وَجْهٌ مُنْبَسِطٌ وَلِسانٌ فَصِيْحٌ وَقَلْبٌ رَحِيْمٌ وَيَدٌ مُعْطِيَةٌ_{(ارشاد القلوب)}

بهشتيان چهار نشانه دارند:

روى گشاده،

زبان گويا و صريح،

قلب پر از محبّت،

و دست دهنده.

شرح كوتاه

اصيل ترين مكتب هاى انسانى آن است كه فرد را در دل اجتماع ببيند و اجتماع را پرورش دهنده افراد ارزنده، زيرا كه اجتماع سرچشمه همه بركات معنوى و مادى است.

حديث بالا كه نشانه هاى مردم سعادتمند و بهشتى را بازگو مى كند چهار موضوع را يادآورى كرده كه همگى مربوط به استحكام پيوندهاى اجتماعى و پاشيدن بذر عواطف انسانى در سرزمين اجتماع است:

روهاى گشاده و پر از مهر و صفا، زبان هاى نرم و محبّت آميز و در عين حال صريح و گويا، قلب هايى كه براى انسان ها بتپد، دست هايى كه از كمك باز نمى ايستند، آرى اينهاست نشانه هاى انسان هاى بهشتى!

^{یکصدو پنجاه درس زندگی/آیت الله مکارم شیرازی}

اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد:

شَرُّإِخْوانِكَ مَنْ داهَنَكَ فى نَفْسِكَ وَساتَرَكَ عَيْبَك⁽¹⁾

ترجمه

بدترين دوستان تو آنها هستند كه با تو مداهنه و چرب زبانى مى كنند و عيوب تو را مى پوشانند.

شرح كوتاه

گريز از واقعيات و پرده پوشى بر حقايق نه مشكلى را حل مى كند و نه خدمتى به كسى محسوب مى شود، به همين دليل دوستانى كه به جاى انتقاد سازنده و صحيح سعى دارند حقايق را كتمان كنند و براى ارضاى كاذب خاطر دوست عيوب او را بپوشانند و يا آن را حسن جلوه دهند نه تنها خدمتى در عالم دوستى و رفاقت نكرده اند، بلكه خيانتى بزرگ مرتكب شده اند; خيانتى كه گاهى به قيمت حيثيت و آبرو و افتخار و سعادت دوست آنها تمام مى شود.

1. نقل از كتاب غرر الحكم.

_{برگرفته از یکصدو پنجاه درس زندگی/ آیت الله مکارم شیرازی}

حضرت اميرالمؤمنين(عليه السلام) فرمودند:

مَنْ وَجَدَ ماءً وَتُراباً فَافْتَقَرَ فَأَبْعَدَهُ اللهُ!⁽¹⁾

ترجمه

كسى كه آب و زمين در اختيار داشته باشد و با اين حال فقير و نيازمند گردد از رحمت خدا بدور باد!

شرح كوتاه

از احاديث اسلامى اين حقيقت به خوبى به دست مى آيد كه مسلمانان و جهاد بايد از تمام منابع مختلف: دامدارى، كشاورزى منابع و معادن زير زمينى، حرفه و صنعت و تجارت براى مبارزه با فقر استفاده كنند، حتى اگر ملتى تنها يكى از اين سرمايه ها را در اختيار داشته باشد بايد بوسيله اين، خلاء اقتصادى خود را پر كند تا چه رسد به اين كه همه آنها را در اختيار داشته باشد; و اگر چنين نكند ملتى نفرين شده و دور از رحمت خدا و روح اسلام خواهد بود، نياز به ديگران در هر صورت از نظر اسلام محكوم است.

1. بحارالانوار، جلد 103، صفحه 65.

^{برگرفته از یکصدو پنجاه درس زندگی/ آیت الله مکارم شیرازی}

حضرت امام صادق(عليه السلام) فرمودند:

الحاسِدُ مُضِرُّ بِنَفْسِهِ قَبْلَ أَنْ يُضُرّ بِالَْمحْسُودِ(1)

ترجمه

شخص حسود پيش از آن كه به محسود زيان برساند به خودش ضرر مى رساند.

شرح كوتاه

روح حسد اين است كه انسان نتواند ديگران را در نعمتى ببيند و كوشش كند به نحوى آن نعمت از آنها سلب گردد و يا از طريق ديگرى زيانى بر آنها وارد شود.

در واقع حسود هميشه به صورت يك عامل عقب ماندگى فعاليت مى كند نه يك عامل پيشرو.

حسد يك بيمارى بزرگ اخلاقى است و از نظر روانى حسود بيش از هركس خودش مى سوزد و آب مى شود و عقب مى ماند و تحقير مى گردد، پس چه بهتر كه بكوشد از ديگران پيشى بگيرد نه اين كه ديگران را به عقب بكشاند.

1. بحارالانوار، جلد 73، صفحه 225.

_{برگرفته از یکصدو پنجاه درس زندگی/ آیت الله مکارم شیرازی}

امام حسن عسكرى(عليه السلام) فرمود:

إنَّ الله جَعَلَ لِلشَّرِ أَقْفَالا وَجَعَلَ مَفاتِيح تِلْكَ الأَقْفالِ اَلشَّرابَ، وَالْكِذْبُ شَرٌّ مِنَ الشَّرابِ^{(كتاب وسايل الشيعه، جلد 2، صفحه 223.)}

خداوند براى شرور و بدى ها قفل هائى قرار داده كه كليد آنها شراب است و دروغ گفتن از شراب هم بدتر است!

شرح كوتاه

بزرگترين و مؤثرترين مانع بر سر راه زشتى ها و بدى ها عقل و خرد است و اين قفل محكمى است كه بر آنها زده شده، و به هنگامى كه قفل «خرد» با كليد «شراب» گشوده مى شود همه زشتى ها و بدى ها آزاد مى گردند و انسان در حال مستى آلوده هرگونه جنايت و گناه و تبهكارى ممكن است بشود.

ولى اگر آدم «شرابخوار» از روى «جنون مستى» دست به گناه مى آلايد «دروغگو» آگاهانه سازمان زندگى اجتماعى را بهم مى ريزد و روح اعتماد را مى كشد و سرچشمه انواع گناهان و مفاسد مى گردد.

پس دروغ از شراب هم خطرناك تر است.

یکصدو پنجاه درس زندگی/آیت الله مکارم شیرازی

حضرت امام صادق(عليه السلام) فرمود:

لا تُرَاءِ بِعَمَلِكَ مَنْ لا يُحْيِى وَلا يُمِيْتُ وَلا يُغْنى عَنْكَ شَيْئاً⁽¹⁾

ترجمه

كارهاى نيك خود را به خاطر خودنمايى و نشان دادن به مردمى كه نه زندگى به دست آنهاست و نه مرگ و نه قدرت دارند مشكلى را براى تو بگشايند، انجام مده!

شرح كوتاه

مردمى كه به تظاهر و رياكارى عادت مى كنند، همه مظاهر زندگى آنها تو خالى و بى مغز مى شود: از تمدن، به ظواهر بى روح و از زندگى، به خيالات و اوهام و از سعادت و خوشبختى، تنها به نام و از دين و مذهب، فقط به يك سلسله تشريفات قناعت مى كنند و مسلّماً بهره مردمى كه ظاهر سازند، جز «ظواهر» نيست! به همين دليل اسلام شديداً از اين صفت زشت انتقاد مى كند و مى گويد سرنوشت تو به دست اين مردم نيست خودنمايى چرا!

1. بحار الانوار، جلد 72، صفحه 300.

^{برگرفته از یکصدو پنجاه درس زندگی/ آیت الله مکارم شیرازی}

اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد:

تَفَضَّلْ عَلَى مَنْ شِئْتَ تَكُنْ أَمِيَرهُ

وَاسْتَغْنِ عَمِّنْ شِئْتَ تَكُنْ نَظِيْرَهُ

وَافْتَقِرٌ إلى مَنْ شِئْتَ تَكُنْ أَسِيْرَهُ

ترجمه

به هركس مى خواهى نيكى كن تا امير او شوى!

از هركس مى خواهى بى نياز شو تا همانند او شوى!

و به هركس مى خواهى محتاج شو تا اسير او گردى!

شرح كوتاه

در روابط اجتماعى افراد و ملت ها اين قانون با قدرت تمام حكومت مى كند كه حكومت از آنِ دستِ دهنده است، و دستِ گيرنده خواه ناخواه زير دست است، افراد و ملت هاى نيازمند در واقع بردگانى هستند كه فرمان بردگى خود را با ابراز نياز و احتياج به ديگران امضاء كرده اند، مسلمان واقعى كسى است كه بكوشد ارتباط اجتماعى خود را با ديگران براساس كمك متقابل قرار دهد نه يك جانبه، و گرفتن كمك بلاعوض بايد مخصوص افراد معلول و از كار افتاده باشد.

^{برگرفته از یکصدو پنجاه درس زندگی/ آیت الله مکارم شیرازی}

پيغمبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) فرمود:

«شَّرُ الْمَكَاسِبِ كَسْبُ الرِّبا»

امام صادق(صلى الله عليه وآله) فرمود:

إِذَا أَرادَاللهُ بِقَوْم هَلا كاً ظَهَرَ فِيْهِمُ الْرِّبا⁽¹⁾

ترجمه

پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: بدترين كسب ها كسبى است كه آميخته با رباخوارى باشد.

امام صادق(عليه السلام) فرمود: هنگامى كه خداوند بخواهد ملتى را هلاك كند رباخوارى در ميان آنها آشكار مى گردد.

شرح كوتاه

با تمام رونقى كه بازار رباخواران در دنياى امروز دارد، و وابستگى خاصى كه جهان امروز با رباخوارى در اشكال گوناگون پيدا كرده، جاى شك نيست كه رباخوارى نظام مالى و اقتصادى جمعيّت ها را ويران مى سازد و سبب مى شود كه ثروت ها به گونه وحشتناكى در دست افراد و مؤسسات معدودى جمع گردد و اين تقسيم غير عادلانه ثروت ها خود سرچشمه انواع بدبختى هاى اجتماعى و مفاسد اخلاقى است.

1. از كتاب وسايل الشيعه، جلد 12، صفحه 426 و 427.

^{برگرفته از یکصدو پنجاه درس زندگی/ آیت الله مکارم شیرازی}