واقعه عاشورای سال 61 هجری قمری، برابر با چهارشنبه 21 مهر سال 59 هجری شمسی اتفاق افتاد و سالگرد این واقعه در تقویم سال 1395 تکرار شده است.

يکی از مسائل بحث برانگيز و مورد تحقيق بسياری از افراد (خصوصا مسلمانان)، مسئلة انطباق تاريخهای قمری و شمسی بر يکديگر است. زيرا تاريخچة وقايع تاريخی اسلام بر مبنای تقويم قمری بيان شده و در بعضی موارد برای ما شايد مهم است که بدانيم هر يک از اين تاريخها بر چه تاريخ شمسی منطبق است؟ مثلا واقعة عاشورا در کدام فصل سال و به عبارت دقيق تر در کدام تاريخ شمسی روی داده است؟ بررسی اين مسئل چند راه حل دارد که عبارتند از : روش بررسی تاريخی و روايتي ، روش محاسبات تقريبی، روش محاسبات دقيق نجومی و امروزه با استفاده از نرم‌افزارهای رویت هلال مشخص می‌شود که عاشورای 61 هجری قمری در روز سه‌شنبه 20 مهر یا چهارشنبه 21 مهر اتفاق افتاده است. در این گزارش با نگاهی مختصر به این محاسبات سعی داریم این انطباق را که در سال 1395 هجری شمسی (1437 هجری قمری) رخ داده است بررسی کنیم.

 تقویم رسمی کشور بر اساس هجری خورشیدی است. همان‌طور که از نام آن بر می‌آید، مبداء آن هجرت پیامبر اسلام (صلی‌ا… علیه و آله و سلم) از مکّه به مدینه است و طول سال آن، مدت زمان بین دو عبور متوالی مرکز خورشید از نقطه اعتدال بهاری است که به طور متوسط 365.242198 شبانه‌روز یا 365 شبانه‌روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 45 ثانیه حساب شده است.

طول ماه هلالی، مدت زمان بین دو لحظة ماه نوی نجومی متوالی است. مقدار متوسط طول ماه هلالی حدود 29.530589 شبانه‌روز یا معادل 29 شبانه‌روز و 12 ساعت و 44 دقیقه و 3 ثانیه است. بنابراین به طور متوسط طول سال قمری برابر با 354.367068 شبانه‌روز = 29.530589 × 12 است. این تقویم به دو شکل هلالی و قراردادی مورد استفاده قرار می گیرد.

مبدا هر دو این تقویم‎ها (شمسی و قمری) یکی است اما طول سال آنها با یکدیگر متفاوت است. در واقع طول سال قمری به طور متوسط 10.87513 شبانه‌روز کمتر از سال شمسی است و همین باعت اختلاف 43 ساله بین این دو تقویم شده است (43= 1389-1432). بسیاری از مردم، این مسئله را با جابه جایی ماه مبارک رمضان در بین فصول سال تجربه کرده‌اند.

یک روش به دست آوردن تاریخ هجری شمسی واقعه عاشورا استفاده از همین مقادیر متوسط طول سال شمسی و قمری است،با توجه به این‌که در سال جاری 1395 هجری شمسی (1437هجری قمری) از اول محرم سال 61 هجری به اندازه 1376 سال قمری گذشته، پس از آن روز به اندازه 487609 شبانه‌روز طی شده است که اگر این عدد را بر طول متوسط سال شمسی تقسیم کنیم به 1335 سال و 10 روز می‌رسیم. این بدان معنی است که اگر از 21 مهرماه سال 95 به اندازه همین 10 روز محاسبه فوق به عقب برویم به 11 مهر 59 هجری شمسی می‌رسیم که مقارن با اول محرم سال 61 هجری قمری است. بنابراین با این محاسبه ساده درخواهیم یافت که 10 محرم (عاشورا) سال 61 هجری قمری مقارن با 21 مهر سال 59 هجری شمسی است.