«فَلْیقاتِلْ فی سَبیلِ اللهِ‌ الَّذینَ یشْرُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا بِالْآخِرَةِ وَ مَنْ یقاتِلْ فی سَبیلِ اللهِ‌ فَیقْتَلْ أَوْ یغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً»[۱]

« پس باید در راه خدا كسانى بجنگند كه زندگى دنیا را به آخرت مى‌‏فروشند و كسى كه در راه خدا مى‏‌جنگد، كشته شود یا پیروز گردد، بزودى پاداشى بزرگ به او خواهیم داد»

 

خداوند در این آیه به گروهی از مجاهدین بشارت می‌دهد که پاداش عمل آنان، بسیار گسترده خواهد بود.

 

عمل خالصانه مقبول است

 مأجور بودن یک عمل بدان معناست که آن عمل نزد خدای سبحان بسیار ارزشمند بوده که طبق آموزه‌های سابق، تنها عمل خالص از این ویژگی برخوردار است. اخلاص در عمل بدان معناست که فرد فاعلیت خود را در انجام اعمال صالح نادیده گرفته و تنها متوجه حول و قوه الهی باشد. در نتیجه خداوند عمل او را مورد عنایت قرار داده و پاداش گسترده‌ای به او عطا می‌نماید. عملی که اخلاص در آن نباشد؛ شایستگی عرضه در محضر باری تعالی را نداشته و به تبع مأجور نیز نخواهد بود.

بنابراین، در بطن بشارت «فَسَوْفَ نُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً»، بشارت دیگری نهفته است که عمل این گروه به جهت اخلاص، ارزشمند و مقبول است.

 

اجر عظیم چیست؟

 عظمتِ اجری که در مقابل عمل خالصانه عطا می‌شود به قدری‌ست که خدای سبحان خود بر گستردگی آن اذعان دارد: «فَسَوْفَ نُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً»

خیرات گسترده‌ای در اجر عظیم نهفته است به طوری که فرد در دنیا و آخرت با آن تأمین می‌شود. همچنین، ضمن بهره‌مندی فرد از خیرات آن، پیشینیان و آیندگان او نیز از ثمرات آن اجر برخوردار خواهند بود.

 

این بشارت مخصوص چه کسانی است؟

 این بشارت، ویژه گروه خاصی از بندگان است که در راه خدا، با دشمنان مبارزه می‌کنند. به عبارت دیگر، آنان با به کارگیری توانمندی‌های خویش قدم در مسیر بندگی گذاشته(فی سبیل الله) و با موانع سلوک مبارزه می‌کنند؛ بدون آن که نتیجه برای آنان مهم باشد؛ به مقصود خود می‌رسند یا مغلوب واقع خواهند شد(فَیقْتَلْ أَوْ یغْلِبْ). آن چه در نظرشان اهمیت دارد آن است که از راحت‌طلبی و گوشه‌نشینی فاصله گرفته و جد و جهد خود را در مسیر بندگی و انجام وظیفه به کار می‌گیرند و هدف‌شان تنها قرب و رضایت الهی‌ست.

آنان می‌دانند که در مسیر بندگی، موانع و مشکلاتی از قبیل وسوسه شیطان، استهزاء افراد نادان و… قرار دارد؛ بنابراین خود را برای مقاومت و مبارزه آماده کرده‌اند. سختی‌ها و خستگی‌های مسیر، آنان را از عمل خویش منصرف نکرده و عزم‌شان در هم نمی‌شکند.

انجام اعمال سخت در نظر این افراد آسان است؛ زیرا آنان بر این باورند که توانایی انجام کار خیر، تنها از جانب خدای سبحان می‌باشد:

«وَ ما تَوْفیقی‏ إِلاَّ بِاللَّه»[۲]

«و توفیق من تنها از جانب خداست»

گاه سرانجام این مسیر غلبه بر دشمن و گاه غلبه دشمن بر آنان خواهد بود و در هر حال ایشان مورد لطف و عنایت خدای سبحان قرار می‌گیرند. آن چه مهم است حضور توانمند در عرصه انجام وظیفه است.

امر مطلوب دیگری که در عملکرد اینان وجود دارد آن است که تا رسیدن به سرانجام، دست از تلاش برنداشته و عرصه مبارزه را در نیمه مسیر ترک نمیکنند. بسیاری از اوقات، ناتمام رها کردن امری موجب احساس سرخوردگی، ضعف و اندوه در فرد می‌شود لکن این افراد، با کامل انجام دادن وظیفه و به پایان رسانیدن آن(فَیقْتَلْ أَوْ یغْلِبْ)، صلاحیت دریافت بشارت الهی را در خود ایجاد می‌نمایند.

 

پاداش واسطه‌گری نیکو

 

«مَنْ یشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً یكُنْ لَهُ نَصیبٌ مِنْها…»[۳]

«هر کس که شفاعت نیکویی انجام دهد سهمی از پاداش خواهد داشت…»

 اگر بنده‌ای در امر خیری واسطه شود و زمینه را برای انجام آن فراهم نماید؛ بلافاصله بخشی از پاداش انجام آن عمل خیر نصیب او خواهد شد؛ بدون آن که از پاداش انجام دهنده اصلی خیر کاسته شود.

برای مثال شخصی، دیگری را ترغیب به اخلاق حسنه‌ای نموده، یا در حفظ آبروی کسی واسطه شود و یا زمینه زیارت رفتن فردی را فراهم می‌نماید؛ بخشی از ثواب این اعمال خیر به او اختصاص می‌یابد؛ گرچه از ابتدا هدف او کسب ثواب نبوده است. البته به عقیده برخی از مفسرین، پاداشی مشابه پاداش عمل خیر و چه بسا دوبرابر آن به فرد داده شود؛ زیرا او زمینه انجام خیر را فراهم نموده است.

گاه شفاعت حسنه، دعای خیری‌ست که فردی در حق دیگری می‌کند که در این صورت، آن دعا برای خود او نیز مستجاب خواهد شد.

گاه شفاعت حسنه، معرفی یک کتاب مفید یا کلاس درس معرفتی‌ست که ضمن بهره‌مندی فرد مقابل، ثمرات آن به خود شخص نیز می‌رسد.

بشارت آن است که خدای سبحان برای بنده در جایی بهره‌ای درنظر می‌گیرد که او گمان نمی‌کرد که از آن‌جا نصیبی داشته باشد.

 

این بشارت به چه کسانی داده می‌شود؟

 این افراد کسانی هستند که خالصانه برای جلب منفعت و یا دفع ضرر از دیگری اقدام می‌نمایند. گاه افراد برای کسب محبوبیت اقدام به انجام اعمال خیرخواهانه کرده که با اخلاص منافات دارد.

واسطه‌گری خالصانه در امور خیر، به سرعت موجب جلب عنایت و پاداش الهی می‌شود در نتیجه فرد، خود را دارا و توانگر یافته و در دل احساس نشاط و آرامش دارد.

 

تاریخ جلسه: ۹۸/۶/۲۶ ـ جلسه ۱۴

«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»

موسسه علمیه السلطان علی بن موسی الرضا ^{علیه السلام}

---

[۱] سوره مبارکه نساء، آیه۷۴

[۲] سوره مبارکه هود، آیه۸۸

[۳] سوره مبارکه نساء، آیه۸۵