ائمه علیهم السّلام در معاشرت با کودکان خردسال، ملاطفت و رأفت داشته و کودک را تا هفت سالگی سید و امیر خانه می دانستند. ^{(مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۹۳)} و برای آنان، شخصیت و حرمت قایل می شدند؛ و با سلام کردن به آنان، این حرمت گذاری را به نمایش می گذاشتند.

آنان دیگران را به دوست داشتن و محبت نمودن به اطفال، و الگوگیری از رفتار فوق سفارش می نمودند: امام صادق علیه السّلام در این زمینه می فرماید:

«حضرت موسی علیه السّلام به خدا عرض کرد:

خدایا! چه عملی نزد تو شایسته تر است؟

پاسخ آمد: دوست داشتن اطفال! چون فطرت آنان را بر توحید خودم قرار دادم … » ^{(همان، ج۱۰۱، ص۹۷)}

امیرالمومنین علیه السّلام فرمود:

«من قبّل ولده، کان له حسنة و من فرحه، فرحه الله یوم القیامة:

هر کس فرزندش را ببوسد، برایش حسنه ای نوشته می شود و هر کس فرزندش را شاد کند، روز قیامت خدا او را شاد می نماید.» ^{(همان، ج۱۰۱، ص۹۹)}

امام رضا علیه السّلام فرمود:

«فردی نزد پیامبر آمد و سوال کرد: حق این فرزندم بر من چیست؟

حضرت فرمود: نام نیکو، ادب نیکو و حفظ حرمت اجتماعی»

از آنجایی که کودکان پس از چند سال جوانانی برومند، و مردانی صاحب نقش در جامعه می شوند؛ سرمایه گذاری روی آنان، بسیار سریع ثمر می دهد، از این رو ائمه به این امر، توجه کافی داشته اند.

بهترین روش برخورد با کودک

از آنجا که تربیت کودک بسیار مهم است باید از همان قبل از تولد به فکر آموزش و پرورش او بود .

بعضی از والدین فکر می کنند که نوزاد تا یک سالگی همانند یک جسمی است که فقط غذا می خورد و درک و فهمی ندارد به همین خاطر در مقابل آن هر رفتاری را انجام می دهند و به هر گفتاری سخن می گویند . جالب اینکه وقتی نوزاد عکس العملی نشان می دهد آنها بسیار هیجان زده می شوند و بسیار تعجب می کنند . به همین خاطر وظیفه ی پدر و مادر بسیار سنگین است و افکار آنها همانند آبی که در شنزار فرو می رود ، در عمق جسم و جان نوزاد اثر می گذارد و بعضی از اعمال تحت تأثیر اخلاق کودک به عنوان ظاهری موثر و بعضی دیگر در ضمیر ناخودآگاه او پنهان می شود . به همین خاطر پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله بهترین روش و برخورد را با کودک داشند.

کودک با شنیدن یا دیدن عملی ناپسند از پدر و مادرش و هرکس که با او ارتباط نزدیک دارد، چنان تأثیر می‌پذیرد که آثارش تا آخر عمر برطرف نمی‌شود. این‌گونه پدران و مادران، ضمن ارتکاب خلف وعده که عملی زشت و گناه است، کودکی عهدشکن تربیت می‌کنند که زشتی و گناهش، از خود عهدشکنی بزرگ‌تر است.

یکی از مسائل مهم در تربیت کودک، به کار بردن راستی و اخلاص در گفتار و رفتار با کودک و پرهیز از دروغ، عهدشکنی، دو رویی و فریب است.

کودک هم راستی را خوب درک می ‌کند و هم دروغ و عهد شکنی را. پدر و مادری که می ‌پندارند کودک این مسائل را نمی ‌فهمد و آنها بدون دردسر، تنها با دادن وعده‌ای دروغین می‌توانند به خواست خویش و صلاح فرزندشان برسند، سخت در اشتباهند.

البته شاید به ظاهر، آنها از این راه به خواست خویش برسند، ولی در واقع، بزرگ‌ترین گرفتاری را برای خود و فرزند آفریده‌اند که چه‌بسا تا آخر عمر متوجه این تأثیر شوم نشوند و آن، القای صداقت‌گریزی، بی‌وفایی به عهد و آموزش دروغ و فریب است.

نوعی دروغ

صداقت نداشتن با کودک و دادن وعده‌های بی‌اساس به او، نوعی دروغ است و دروغ، بدترین گناهان و زشت‌ترین عیب‌هاست. خدای سبحان می‌فرماید:

«إِنّما یفْتَرِی الْکَذِبَ الّذینَ لا یوْمِنُونَ بِایاتِ اللّهِ؛ همانا کسانی دروغ می‌بافند که به آیات خدا ایمان ندارند». ^(نحل:105)

رسول گرامی اسلام ^{(صلی الله و علیه وآله)} نیز فرموده است: «از دروغ بپرهیزید؛ زیرا دروغ به بدکاری می‌کشاند و بدکاری، آدمی را به جهنم می‌رساند.»

باز می‌فرماید: «خیانتی بزرگ است که به برادرت سخنی ‌گویی که او تو را راست‌گو شمارد، [درحالی‌که] تو به او دروغ بگویی».

از امیرمومنان، علی‌(علیه السلام) نیز نقل است که فرمود:

«بنده مزه ایمان را نمی‌یابد تا دروغ را ترک کند؛ چه شوخی باشد و چه جدی.»

و امام باقر(علیه السلام) فرمود: «دروغ، ویران‌کننده ایمان است».

امام حسن عسگری(علیه السلام) هم می‌فرماید: «همه پلیدی‌ها در خانه‌ای نهاده شده و کلید آن خانه، دروغ است».

خیانت بزرگ

برخی پدران و مادران برای آرام کردن کودک، به دادن انواع وعده‌های دروغ دست می‌آویزند: برایت شیرینی، بستنی، شکلات، میوه، کفش، دوچرخه، لباس و اسباب‌بازی می‌خریم و تو را به مهمانی و گردش می‌بریم. مثلاً برای اینکه داروی تلخی را به خورد بچه دهند، از این‌گونه وعده‌ها می‌دهند یا برای اینکه پیش دکتر و آمپول‌زن برود،‌ به او نویدهای واهی می‌دهند.

بسیاری از خانواده‌‌‌ها، روزانه وعده‌ها و نویدهای فراوانی به کودکان خود می‌دهند که به بیشتر آنها عمل نمی‌کنند و البته این وعده‌های بی‌سرانجام را با آگاهی از اینکه بسیاری از آنها عملی نخواهد شد، به کودکان می‌دهند.

آیا پدران و مادران می‌دانند که این عهدشکنی‌ها تا چه اندازه بر روح حساس کودکان تأثیر منفی می‌گذارد و بدین وسیله، چه خیانت بزرگی در حق آنها مرتکب می‌شوند؟

کودک با شنیدن یا دیدن عملی ناپسند از پدر و مادرش و هرکس که با او ارتباط نزدیک دارد، چنان تأثیر می‌پذیرد که آثارش تا آخر عمر برطرف نمی‌شود.

«آن‌گاه که به کودکان وعده می‌دهید، به آن وفا کنید؛ زیرا آنان می‌پندارند که شما روزی‌دهنده ایشان هستید. همانا خداوند شکوهمند بزرگوار بیشترین خشم خود را بر کسانی می‌بارد که به زنان و کودکان بی‌مهری کنند»

این‌گونه پدران و مادران، ضمن ارتکاب خلف وعده که عملی زشت و گناه است، کودکی عهدشکن تربیت می‌کنند که زشتی و گناهش، از خود عهدشکنی بزرگ‌تر است.

در آیینه روایات

پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت پاکش با همه گروه‌های مردم، به‌ویژه با کودکان، با اخلاص و راستی رفتار می‌کردند. ناراستی و وعده دروغ از گناهانی است که در کلام آنها به ‌شدت نهی شده‌ است. نمونه‌هایی از آنها را نقل می‌کنیم:
1. پیامبر خدا(صلی الله و علیه وآله) فرموده است: «هرگاه یکی از شما به کودکش وعده‌ای داد، باید به آن وفا کند».
2. نیز فرمود: «هیچ‌‌یک از شما نباید به فرزندش وعده‌ای دهد و به آن وفا نکند؛ [زیرا] دروغ‌گویی [کودک] را به بدکارگی سوق می‌دهد و بدکارگی [هم او را] به‌سوی آتش می‌کشاند».
از این دو روایت چنین درس می‌گیریم: «یا وعده مَدِه، یا وفا کن» و «وعده ناراست، پیش‌درآمد بزهکاری است».
3. در روایتی، ‌پیامبر بزرگوار مرز دروغ را در رفتار با کودک به ما نشان داده است: «هرکس به کودکی بگوید: «بیا و این را بگیر»؛ آن‌گاه به وی چیزی ندهد، دروغ گفته است».
4. حضرت رضا(علیه السلام) فرموده است: «آن‌گاه که به کودکان وعده می‌دهید، به آن وفا کنید؛ زیرا آنان می‌پندارند که شما روزی‌دهنده ایشان هستید. همانا خداوند شکوهمند بزرگوار بیشترین خشم خود را بر کسانی می‌بارد که به زنان و کودکان بی‌مهری کنند».(کافی، ج۶، ص۵۰)

منابع:

زهرا اجلال/ ی تبیان

ماهنامه طوبی شماره 35

افکار نیوز