سوال: 

     اول این که آیا حلال و حرام خدا از ابتدا حلال یا حرام بوده یا نه؟ دوم این که در این بحث، از حرام و حلال تکوینی و تشریعی، یاد شده است. آیا عنوان کردن این موضوع توجیه برخی سوال های بی پاسخ نیست. در روایتی از امام صادق هست که پیامبر عظیم الشأن اسلام، این مساله را رد کرده اند. خواهشمند است شبهه پیش آمده برای اینجانب را رفع کنید؟

پاسخ:

     حلال و حرام اموری بودند که برخی از آنها در هر دوره و هنگام نزول شریعت جدید تغییر می کردند و حتی پاره ای از حلال ها و حرام ها در همان دوره عوض می شدند. بنابراین نمی توانیم حرام ها و حلال هایی را که دین مبین اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین دین برای ما به ارمغان آورده است، از ابتدای خلقت آدم ثابت و تغییر ناپذیر بپنداریم، بلکه حلال ها و حرام ها تابع مصلحت ها و مفاسدی واقعی هستند که در موضوعات احکام نهفته است و طبیعتا این مصالح و مفاسد در برهه های مختلف تغییر پذیر می باشند.

     اما برای تاکید بیشتر درباره ازدواج فرزندان آدم(ع) توضیحاتی را در این باره ذکر می کنیم. اول این که باید این نکته را مد نظر داشته باشیم که مفسرین و علمای اسلامی بر اساس مدارک اسلامی نظیر آیات قرآنی و روایات اهل بیت عصمت دست به تفسیر وقایع قرآنی و تاریخی می زنند و اگر به زعم شما توجیهاتی هم به کار می بندند بر اساس روایات و آیات است که شاید ما علت تامه آن را نمی دانیم و تنها برخی از حکمت های آنرا درک کنیم. ضمن اینکه شایان ذکر است که اصطلاح حرام تکوینی و تشریعی چندان اصطلاح درستی نیست و با توجه به اعتباری بودن احکام، حلال و حرام و تغییر پذیر بودن آن ها چندان قابل دفاع نمی باشد.

     در میان دانشمندان اسلامی دو نظر وجود دارد و هر کدام برای خود دلایلی از قرآن و روایات ذکر کرده اند. اینک ما هر دو نظر را به طور اجمال نقل می کنیم:

1- در آن زمان هنوز قانون تحریم ازدواج خواهر و برادر از طرف خداوند قرار داده نشده بود و چون راهی برای بقای نسل بشر غیر از این راه نبوده، ازدواج آنان با یکدیگر صورت گرفته است. ناگفته پیدا است که دستگاه قانون گذاری از آن خداست: «ان الحکم الا للّه: هر گونه حکم راجع به خداست»(سوره یوسف، آیه 40)

چه اشکال دارد که به طور موقت و از راه ضرورت، برای عده ای این گونه ازدواج در آن زمان بلا مانع و مباح باشد و برای دیگران عموما تحریم ابدی شود؟

طرفداران این نظریه از ظواهر قرآن برای خود دلیل می آورند که خداوند عالم در سوره نساء، آیه 1 چنین می فرماید: «و بث منهما رجالاً کثیرا و نساءا: از آن دو [آدم و حوا] مردان و زنان فراوانی در روی زمین منتشر ساخت.» ظاهر این آیه می گوید که نسل بشر فقط به وسیله این دو تن به وجود آمده است، و اگر غیر از این دو در بقای نسل او دخالت داشتند، باید بفرماید «وبث منهما و من غیرهما به وسیله این دو و غیر آنان…»

افزون بر آن مرحوم طبرسی حدیثی از امام سجاد(ع) نقل می کند که آن حضرت در ضمن گفتاری که به مردی قریشی بیان داشت، جریان ازدواج هابیل را با بلوزا خواهر همزاد(دوقلو) قابیل و همچنین ازدواج قابیل را با قلیما خواهر همزاد هابیل شرح می داد به او فرمود: این مطلب را انکار مکن چه آنکه روش الهی بر این جاری شده است؛ مگر نه این است که خداوند همسر آدم را از خود او آفرید و سپس برای او حلالش کرد… .

علامه طباطبایی در توجیه این نظریه می فرماید: حکم ازدواج، یک حکم تشریعی و تابع مصالح و مفاسد است و حکم تکوینی نیست که قابل تغییر نباشد. از این رو ممکن است که در ابتدای خلقت به خاطر ضرورت بقای نسل در جامعه محدود آن روز که فقط دو برادر و دو خواهر بودند، از جانب خدا حلال گردد و بعد که ضرورت برطرف شد حکم حرمت بیاید به جهت این که ادامه جواز ازدواج با توجه به گسترش نسل و ازدیاد برادران و خواهران موجب اشاعه فحشاء و از بین رفتن غریزه عفت شود.

افزون بر این نمی توان گفت فطرت با این ازدواج مخالف است، زیرا متمایل نبودن طبع نه از آن جهت است که از آن تنفر دارد، بلکه به جهت آن است که این را موجب اشاعه فحشا و اعمال زشت و از بین رفتن غریزه عفت می داند. شاهد بر این مطلب این که، ازدواج خواهر و برادر برای مدتی طولانی در بین مجوس شایع بوده است. (برای آگاهی بیشتر ر. ک: ترجمه تفسیر المیزان، ج 4، ص 239 - ج 16 ص 399)

2- نظر دیگر آن است که چون ازدواج فرزندان آدم با یکدیگر ممکن نبود؛ زیرا ازدواج با محارم یک عمل قبیح و زشت است، فرزندان آدم با دخترانی از نژاد و نسل دیگر که در روی زمین بودند ازدواج کردند. بعدا که فرزندان آنها با هم پسر عمو شدند، زناشویی میان خود آنان صورت پذیرفت زیرا نسل آدم نخستین انسان روی زمین نبوده بلکه پیش از آن نیز انسان هایی در زمین زندگی داشته اند.

حاصل این که ممکن است گفته شود: پسران آدم، با بقایای انسان های پیشین - که قبل از خلقت آدم و حوا در روی زمین زندگی می کردند - ازدواج کردند و از گفت وگوی خدا با فرشتگان درباره آفرینش آدم در روی زمین، استفاده می شود که قبل از آدم و حوا انسان هایی در روی زمین زندگی می کردند. البته نظری سوم هم برخی مطرح نموده اند که می توان این نظر را از نظر دوم بهتر دانست و آن این است که به علت نبود اشخاصی که بتوانند با فرزندان آدم(ع) ازدواح نمایند عده ای از فرشتگان و جنیان به فرمان الهی به گونه ای به زمین هبوط نمودند که توانستند با هابیل و قابیل ازدواج کنند تا نسل بشر ادامه یابد.

 منبع : پایگاه حوزه،