وداع اى ماه عشق و جوشش و شور

وداع ای ماه حق و تابش نور

وداع اى شافع مقبول درگاه

وداع اى آستان عصمت الله

   این ماه با این عظمت روبه پایان است. اگر کسی به ذات ماه رمضان پی برده باشد، جدا شدن از آن، برایش سخت است. اولیای الهی با نزدیک شدن زمان هجران، گویا به سخت ترین مصیبت دچار می شدند
پیامبر گرامی اسلامی(ص) فرمودند: «رمضان، یکی از نام های خدای متعال است» (۱) و بدین سبب رمضان نامیده شده است که گناهان را می سوزاند(۲).
این ماه، ماه رحمت خاص الهی است، «در نخستین شب ماه رمضان، درهای آسمان گشوده می شود و تا آخرین شب آن بسته نمی شود.» (۳)

«روزه» دراین ماه بزرگ، «روی شیطان» را سیاه می کند. (۴)
این ماه، ماه مغفرت، لطف و نزدیک شدن به خدای کریم و مهربان است.
نبی مکرم اسلام(ص) می فرمود: «اگر بنده ارزش ماه رمضان را بداند، آرزو می کند که سراسر سال، رمضان باشد.» (۵)
این ماه با این عظمت روبه پایان است. اگر کسی به ذات ماه رمضان پی برده باشد، جدا شدن از آن، برایش سخت است. اولیای الهی با نزدیک شدن زمان هجران، گویا به سخت ترین مصیبت دچار می شدند.
امام سجاد(ع) یکی از آن بزرگان است که ناله سوزانش در وداع با ماه مبارک رمضان مشهود است. چون روزهای پایانی ماه می شد، غصه امام زیاد می گشت، غمش جانکاه می شد، قرار از کفش می رفت، در دریایی از اشک غرق می شد و با ندایی سوزناک می گفت: «ما با آن ماه مانند، عزیزی که فراقش بر ما گران است و رفتنش ما را غمگین و گرفتار وحشت تنهایی کند، وداع می کنیم، عزیزی که برعهده ما پیمانی ناگسستنی و احترام رعایت کردنی، و حق لازم و ادا شدنی دارد
بدین خاطر می گوییم: بدرود ای بزرگ ترین ماه خدا، و ای عید اولیای خدا. بدرود ای (گرامی ترین) اوقاتی که (باما) همراه بودی و ای بهترین ماه در میان دیگر روزها و ساعت ها. بدرود ای ماهی که برآورده شدن آرزوها در آن نزدیک گشته، و اعمال و کردارها (ی نیک) در آن منتشر است.
بدرود ای همدمی که چون پدید آید، احترامش لازم و چون ناپدید گردد، فقدانش دردآور است، ای مایه امیدی که از دست دادنش رنج آور است.
بدرود ای همدمی که چون روی آورد، ما را مونس شاد کننده باشد و چون برود، وحشت افکند، بدرود ای همسایه ای که دل ها در آن نرم و گناهان در آن کم شود.
بدرود ای یاری دهنده ای که ما را در مبارزه با شیطان یاری داد، و ای رفیقی که راه های نیکو و احسان را هموار ساخت.
بدرود که آزادشدگان (از عذاب) خدا در توچه بسیارند، وچه خوشبخت است کسی که احترامت را به واسطه خودت رعایت کرد!
بدرود که چه بسیار گناهان را (از نامه اعمال ما) زدودی، و چه عیب ها که پوشیده داشتی!
بدرود که درنگ تو برای گناهان چه طولانی بود، و در دل مومنان چه با هیبت بودی!
بدرود ای ماهی که از هر نظر مایه امن و سلامتی هستی!
بدرود ای که همنشینی با تو ناپسند و معاشرت با تو نکوهیده نیست.
بدرود که با برکات و نیکی ها بر ما درآمدی، و آلودگی گناهان را از ما فروشستی.
بدرود که وداع با تو از روی خستگی، و فراغت از روزه ات از روی رنج و ملامت نیست.
بدرود که پیش از آمدن در آرزویت بودیم، و پیش از رفتن بر هجران و فراقت اندوهناکیم.
بدرود که چه بدی ها که با آمدنت از ما دور شد، و چه خوبی ها که به برکت تو نصیب ما گشت.
بدرود تو را و شب قدری را که از هزار ماه بهتر است.
بدرود که دیروز چه سخت بر آمدنت دل بسته بودیم و فردا چه بسیار به تو اشتیاق پیدا خواهیم کرد.
بدرود تو را و فضیلت تو را که از آن محروم شدیم، و برکات گذشته ات که از ما ربوده شد(۶)
ما نیز به پیروی از امام سجاد(ع) با این ماه با عظمت و شریف، «وداع» می کنیم و می گوییم: خدایا! تازه داشتیم با ماه رمضان انس می گرفتیم. با سحرهایش، با روزه هایش، با تلاوت قرآنش، با ذکرها و گریه های نیمه شبش، با نمازهای اول وقتش با اسرارش!
چه همه نعمت! عجب عشق و امیدی! عجب ماه زیبایی! عجب سفره گسترده ای، عجب مهمانی خوبی! عجب میزبان مهربانی!
الهی نعمت، از حد فزون است
زبان از گفتن شکرت زبون است
خداوندا، به ما منت نهادی
که ما را این همه نعمت بدادی
سفره این نعمت دارد برچیده می شود. رمضان دارد تمام می شود. چاره ای جز وداع با این ماه نداریم. اما خدایا کمکمان کن تا با عشق رمضان و روزه هایش، عبادت هایش، سحرخیزی اش، نافله هایش، تلاوت قرآنش، ذکرهایش و دعاهایش هم زمان مانوس باشیم. کمک کن تا با توبه هایش در عرصه ترک گناهش هم چنان همراه باشیم.
خدایا! استواری عمل و مداومت بر آن، موجب می شود اثر آن عمل باقی بماند. یارمان باش تا اثر رمضان را بر خود نگهداریم.
امام محمدباقر(ع) می فرماید: دوست داشتنی ترین عمل نزد خداوند، عملی است که بنده آن را ادامه دهد، هر چند اندک باشد(۷)
یکی از دلایل استمرار عمل، حفظ و بقای اثر آن است. اگر می خواهیم اثرات ماه مبارک رمضان، به عنوان یک سرمایه معنوی برای همیشه باقی بماند، باید همان اعمالی را که در این ماه انجام می دادیم تداوم بخشیم. با رمضان وداع می کنیم، اما با اعمال آن هرگز خداحافظی نمی کنیم، قصد استمرار عمل و ادامه اعمال ماه رمضان را داریم. گاهی روزه می گیریم، تلاوت قرآن داریم. دعاها را می خوانیم، نافله ها را ادامه می دهیم. هر روز توبه می کنیم، از گناه دوری می گزینیم به نماز اول وقت و جماعت بها می دهیم.
همه این استمرار برای تبدیل آن حالات معنوی به صفات و ملکات ماندگار و همیشگی است، به گونه ای که این آثار جزو وجود و شخصیت ما شود و همواره رفتارهای ما را تحت تاثیر قرار دهد. تقوا بر وجودمان حاکم گردد و تنها به خدا فکر کنیم و برای خداوندگار تلاش نماییم. برای رسیدن به این منظور، سختی ها را بر جان می خریم، بر دشواری ها صبر می کنیم تا همواره رمضانی بمانیم.
ما را به جز از روی تو منظور نظر نیست
ما را به جز از کوی تو مأوای دگر نیست
از جور رقیبان ز رهت روی نتابم
من وصل تو می جویم و خوفم ز خطر نیست
خدایا، کمکمان کن تا تسلیم هوای نفس و شیطان نشویم، توفیق استمرار عملمان بده تا برای همیشه زندگی، از رمضان درس بگیریم و شاگرد خوبی در کلاس درس رمضان باشیم. شاگردی که هرگز درس های رمضان را فراموش نمی کند.
علی شیرازی
پی نوشت ها:
۱ کنزالعمال، ج۸، ص ۴۸۴
۲ همان، ص ۴۶۶
۳ بحارالانوار، ج۹۶، ص ۳۴۴