ظَهَرَ الفَسَادُ فِی البَرِّ وَالبَحْرِ بِمَا کسَبَتْ أیدِی النَّاسِ لِیذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یرْجِعُونَ [1]

به خاطر دستاورد مردم، تباهی در خشکی و دریا آشکارشد؛ تا (سزای) بعضی از آنچه انجام داده اند را به آنان بچشاند؛ باشد که آنان بازگردند.

نکته ها و اشاره ها:
1.این آیه یک قانون است که به صورت قضیه ی حقیقیه بیان شده است و مخصوص زمان و مکان خاصی نیست. این قانون به ما می گوید که هرجا فسادی پیدا شود بازتاب اعمال مردم است.

2.برخی مفسران برآن اند که آیه ناظر به قحطی و خشک سالی است که به خاطر نفرین مردم دامان مشرکان مکه را گرفت.

ولی اگر این مطلب را از نظر تاریخی بپذیریم، بازهم معنای آیه محدود به آن عصر نمی شود، بلکه خشک سالی آن عصر یکی از مصادیق آیه است.[2]

3.مقصود از «فساد» در این آیه هرگونه مفاسد اجتماعی، بلاها و ممنوعیت نعمت ها و برکت هاست که در اثر خلافکاری و گناه افراد به وجود می آید.

4.هر کار خلاف و قانون شکنی که توسط افراد جامعه صورت می گیرد در سازمان اجتماع تأثیر می گذارد و هم چون غذای مسموم، پیکر اجتماع را بیمار می سازد و آثار سوء آن دامان انسان را می گیرد.

برای مثال: دورغ گویی عامل سلب اعتماد عمومی است؛ خیانت در امانت، روابط اجتماعی را سست می کند؛ سوء استفاده از آزادی به دیکتاتوری می انجامد و استبداد، ظلم، تبعیض و محرومیت جامعه را به انفجار می کشاند.

5.در احادیث اسلامی برخی آثار پنهان گناهان نیز بیان شده است که این آثار برای ما ناشناخته است:

برای مثال، بیان شده که «قطع رَحم» و ترک رفت و آمد با خویشاوندان، عمر انسان را کوتاه می کند و شیوع عمل زشت (زنا) عامل نابودی انسان می شود و روزی را کم می کند[3] و حتی در حدیثی از امام صادق علیه السلام روایت شده که

آنها که به وسیله ی گناه می میرند، بیش از کسانی هستند که با مرگ طبیعی از دنیا می روند.[4]

6.در این آیه به یکی از آثار تربیتی بلاها و آفت ها اشاره شده است که همان بیداری انسان از خواب غفلت و بازگشت به سوی خداست.

7.مقصود از خشکی و دریا در این آیه هرگونه خشکی و دریایی است که بر اثر اعمال ناشایست انسان ها آلوده و تباه می شود؛ یعنی ممکن است تمام جهان در اثر خلافکاری انسان ها آلوده و فاسد شود.

آموزه ها و پیام ها:
1.گناه و خلافکاری انسان عامل تباهی جهان است.

2.خلافکاری نکنید که آثار زیانبار گناه دامان خود شما را می گیرد.

3.مشکلات جهان زمینه ساز بیداری و بازگشت انسان هاست.

پی نوشت:

[1] سوره روم، آیه 41

[2]  تفسير نمونه، ج 16، ص 451.

[3] كافى، ج 2، ص 477؛ معانى الاخبار، ص 269 و سفينة البحار، ج 3، ص 325.

[4]  امالى شيخ طوسى، ص 305 و 701 و سفينة البحار، ج 3، ص 217.