برخی از القاب در سده اخیر میان مردم رواج پیدا کرده است. برای مثال لقب «آیت الله العظمی» پس از مرحوم بروجردی رایج شد.

این القابی چون «حجت الاسلام» در تاریخ از نظر معنایی میان مردم تغییر کرده اند. برای مثال لقب «ثقه الاسلام» که در حال حاضر برای طلاب مقدمات‌خوان به کار می‌رود، لقب علمای بزرگ بوده است.

مانند ثقه الاسلام کلینی یا لفظ «حجت الاسلام و المسلمین» برای مراجع به کار برده می‌شد. چنان‌چه بر روی رساله‌های آیت الله بروجردی(ره) این لفظ را می بینیم، اما امروز این الفاظ معنای دیگری دارند.

علاوه بر این برخی از القاب در سده اخیر میان مردم رواج پیدا کرده است. برای مثال لقب «آیت الله العظمی» پس از مرحوم بروجردی رایج شد یا در برهه ای از زمان لقب «آخوند» برای علمای بزرگ استفاده میشد مانند آخوند خراسانی. همچنین این لقب ها در محیط حوزه کاملا عرفی است و نهاد خاصی برای اعطای این لقب ها وجود ندارد.

در ادامه به بیان برخی از القاب روحانیان می پردازیم.

ثقة الاسلام: «ثقة الاسلام» به طلاب مبتدی و مقدمات‌خوان اطلاق می‌شود. دوره ی مقدمات از آغاز طلبگی تا پایان کتاب شرح لمعه است که معمولا در شش سال به پایان می‌رسد. واژه ی ثقة الاسلام کاربرد اندکی دارد و غالباً استعمال نمی شود.

حجت الاسلام :«حجت الاسلام» به طلاب دوره‌ سطح گفته می‌شود. در این دوره طلاب سه کتاب فرائدالاصول معروف به رسائل، کفایة الاصول و مکاسب می خوانند.

حجت الاسلام والمسلمین: پس از ورود طلاب به مرحله بعد و رسیدن به دوره درس خارج، لقب «حجت الاسلام و المسلمین» بر روی آنان گذاشته می شود. در دوره‌ی خارج متن محور نیست و استاد کتاب خاصی را محور درس قرار نمی‌دهد و بحث آزاد است.

آیت الله : «آیت الله» به کسی اطلاق می‌شود که دوره‌ی خارج را با موفقیت گذرانده باشد و به درجه اجتهاد رسیده باشد. اجتهاد به این معناست که این فرد این توانایی را دارد که خود با استفاده از ادله و مبانی فقهی و اصولی، احکام را استخراج کند. مجتهد خود بر دو گونه است، کسی که در برخی از ابواب فقه مجتهد است که وی را «مجتهد متجزی» می‌نامند و کسی که در تمام ابواب فقه مجتهد است. آیت الله علاوه بر گذراندن این تحصیلات باید چندین سال نیز تدریس درس خارج فقه یا اصول داشته باشد تا بر وی «آیت الله» اطلاق شود.

آیت الله العظمی : به مراجع تقلید «آیت الله العظمی» گفته می‌شود. مرجع تقلید مجتهد اعلم جامع الشرایط است. هر مجتهدی به مقام مرجعیت نمی‌رسد. برخی از این عنوان و مقام به دلیل احترام به استاد خود و برخی که خود قائل به مرجعیت دیگری هستند، فرار می‌کنند.

در کاربرد واژه آیت الله و العظمی باید دقت کرد که برای کسانی که در وادی فقه و اصول هستند، می توان این واژه ها را بکار برد. کسانی که در وادی فلسفه یا کلام هستند و فاقد تحصیلات فقهی هستند این لقب مصداق ندارد.

باشگاه خبرنگاران