«فضای مجازی» تأثیرات صله‌رحم را خنثی نکند

یکی از آفات دید و بازدیدهای نوروزی، از کار افتادن اثر صله ارحام با میدان‌داری رسانه‌های امروزی است؛ متأسفانه اعضاء خانواده، دور هم جمع می‌شوند اما به هیچ وجه توجهی به یکدیگر ندارند؛ بلکه تمام توجهشان به رسانه‌هاست و بعد از ساعتی هم از هم جدا می‌شوند.

دین اسلام برای نهاد خانواده اهمیت ویژه‌ای قائل است؛ چرا که برای تحقق یک جامعه ایده‌آل و تراز اسلامی، باید به کوچکترین سلول جامعه یعنی خانواده، اهمیت داده شود و برای اصلاح آن تلاش شود.

متأسفانه سبک زندگی امروزی از این هدف مهم، فاصله گرفته و به سمت زندگی فردی در حرکت است. همین مسأله باعث مشکلات فراوان روحی و خانوادگی در جامعه شده است. نوع نگاه و برنامه‌ریزی در نوروز، در راستای انسجام و تقویت روابط افراد خانواده، مؤثّر است. در این نوشتار به دو نکته از موارد تأثیرگذار بر تقویت روابط خانوادگی که می‌توانیم در نوروز به آن عمل کنیم، از نگاه قرآن و روایات اشاره می‌کنیم.

صله رحم

بهترین و قدیمی‌ترین فایده اجتماعی نوروز، دید و بازدید و صله ارحام است. باید با تأکید بر این سنّت حسنه، ارتباطات بین نزدیکان را ارتقاء داد. پیشنهاد ما در اینجا این است که افراد یک خانواده(تا حدّ امکان)، دسته‌جمعی به دیدار اقوام بروند نه تکی و پراکنده! این کار به عنوان یک تجربه ماندگار، باعث نزدیک‌تر شدن روابط اعضای یک خانواده با یکدیگر می‌شود. به خصوص که حدود و زیبایی‌های اخلاقی نیز در آن رعایت شود؛ مثل رعایت احترام پدر و مادر در هنگام راه‌رفتن، نشستن و…!

دلیل اهمیت این کار، روایت پیامبر گرامی اسلام(ص) است که می‌فرمایند: «سِرْ سَنَتَیْنِ بِرَّ والِدَیْکَ، سِرْ سَنَةً صِلْ رَحِمَکَ؛ دو سال راه برو به پدر و مادرت نیکى کن، یک سال راه برو و صله رحم انجام بده.» این روایت، در مقام مقایسه بین دو واجب مهمِّ صله ارحام و نیکی به والدین، نیکی به والدین را شایسته تلاش بیشتری می‌داند.

همچنین قرآن کریم در سفارش به این واجب الهی در چهار آیه 83 سوره مبارکه بقره، آیه 36 سوره مبارکه نساء، آیه 151 سوره مبارکه انعام، آیه 23 سوره مبارکه اسراء می‌فرماید: «وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»؛ و به پدر و مادر احسان کنید.

با توجه به اینکه موارد نیکی در این عبارت «وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً» ذکر نشده است، پس این آیه همه انواع نیکی را شامل می‌شود؛ از جمله احترام در هنگام راه رفتن به همراه آنها! امام صادق علیه السلام در این باره می‌فرمایند: «لاَ تَمْلَأْ عَیْنَیْکَ مِنَ اَلنَّظَرِ إِلَیْهِمَا إِلاَّ بِرَحْمَةٍ وَ رِقَّةٍ وَ لاَ تَرْفَعْ صَوْتَکَ فَوْقَ أَصْوَاتِهِمَا وَ لاَ یَدَکَ فَوْقَ أَیْدِیهِمَا وَ لاَ تَقَدَّمْ قُدَّامَهُمَا؛ چشم‌هایت را جز از روی دلسوزی و مهربانی با پدر و مادر خیره مکن و صدایت را بلندتر از صدای آنها نکن و دست‌هایت را بالای دست‌های آنها مبر، و جلوتر از آنان راه مرو.» همراهی حداکثری اعضای خانواده در دید و بازدیدهای نوروزی و اختصاص بیشتر وقت به دورهم بودن، باید به همراه رعایت ظرایف اخلاقی باشد تا نتیجه حداکثری در تقویت بنیان خانواده را به همراه داشته باشد.

ترجیح خانواده بر رسانه

امروزه رسانه‌ها با قالب‌های گوناگون خود، زندگی ما را پُر کرده‌اند؛ اما آنچه غنیمت است و باید آن را قدر بدانیم، فرصت دورهم بودن اعضای خانواده است. همان‌هایی که ارزشمندترین دارایی ما هستند و اکنون ما از آنها غافل هستیم. یکی از فاجعه‌بارترین تأثیراتی که رسانه‌های امروزی اعم از تلویزیون، ماهواره و اینترنت برای دور کردن افراد خانواده از یکدیگر گذارده این است که، متأسفانه اعضاء خانواده و اقوام، دور هم جمع می‌شوند اما به هیچ وجه توجهی به یکدیگر ندارند؛ بلکه تمام توجهشان به رسانه‌هاست و بعد از ساعتی هم از هم جدا می‌شوند.

یعنی یکی از آفات دید و بازدیدهای نوروزی، از کار افتادن اثر صله ارحام با میدان‌داری رسانه‌های امروزی است. پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: «مَنْ مَشى‏ إِلى‏ ذى‏ قَرابَةٍ بِنَفْسِهِ وَ مالِهِ لِیَصِلَ رَحِمَهُ أَعْطاهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَجْرَ مِأَةِ شَهیدٍ؛ هر کس با جان و مالش، صله رحم کند، خداى متعال اجر صد شهید به او مى‏‌دهد.» پس هدف از دیدار مستقیم با اقوام و نزدیکان، چیزی فراتر از صِرف دورهم بودن است! یعنی برای کمک به یکدیگر است. درحالی که تلویزیون، فضای مجازی و… مانع از ارتباط مؤثر به عنوان مقدمه این کمک‌هاست.

بنابراین، نوروز فرصتی برای استحکام بنیان خانواده و روابط خانوادگی است.

فارس