spyware : از بدافزارهایی است که مستقیماً دارای اثر تخریبی نیستند ولی همانگونه که از نامشان پیداست به جاسوسی روی کامپیوتر هدف می‌پردازند. البته در یک تقسیم بندی کلی می‌توان گفت جاسوس افزارها دو دسته هستند که در این گزارش به تمامی آنها خواهیم پرداخت.

1. دسته‌ای از جاسوس افزارها توسط کاربر و با آگاهی کامل برای کنترل یک کامپیوتر یا شبکه‌ای از کامپیوترها به منظور کنترل اعمال کاربران یا نیروی انسانی تحت نظرش نصب می‌شوند. همانند نرم افزارهایی که والدین برای کنترل کودکان نصب می‌کنند یا نرم افزارهای که به منظور کنترل کارمندان یک سازمان روی شبکه‌ای از کامپیوترها نصب می‌شوند.

2. دسته‌ای از جاسوس افزارها بدون اجازه کاربر رایانه توسط افراد سودجو روی کامپیوتر نصب می شوند و سعی در زیر نظر گرفتن اعمال کاربر و سرقت اطلاعات مفید وی دارند.

جاسوس افزارها بصورت پنهان به فعالیت می‌پردازند و بسیاری از مردم ممکن است بدون آگاهی مدت زیادی را با این جاسوس افزارها سپری کنند. جاسوس افزارها به چند طریق ممکن است از اطلاعات شما سوء استفاده و یا مشکلاتی برای کاربری شما ایجاد کنند:

• سرقت اطلاعات شخصی

جاسوس افزارها می‌توانند با دست یابی به کوکی‌ها عادت‌های اینترنتی، اطلاعات کارت‌های اعتباری و بسیاری اطلاعات دیگر شما را جمع‌آوری کند همچنین با ثبت کردن کلیدهای فشرده شده توسط شما روی صفحه کلیدرمزهای عبور شما را به دست آورده و در اختیار افراد دیگر قرار دهند.

• تاثیر منفی روی عملکرد کاربر

ظاهر شدن مداوم پنجره‌های پاپ آپ، ایجاد نوار ابزارها و آیکون‌های جدید و ناشناخته، کاهش سرعت کامپیوتر، کاهش امنیت افراد در استفاده از اینترنت و سایر مشکلاتی که جاسوس افزار ایجاد می‌کند بر عملکرد کاربران تاثیر می‌گذارد.

• کاهش کارایی سیستم

همانطور که گفته شد چون جاسوس افزار نوعی برنامه‌است حافظه و پردازنده کامپیوتر را درگیر می‌کند و کارایی سیستم را به شدت کاهش می‌دهد.

• استفاده از پهنای باند

جاسوس افزار برای ارسال اطلاعات نیاز به برقراری ارتباط از طریق اینترنت دارد و باید از پهنای باند استفاده کند.

برای مقابله با نفوذ این بدافزارها روی کامپیوتر شما لازم است راههای نفوذ آنها را به خوبی بشناسید:

پنجره‌های پاپ آپ
پنجره‌های کوچکی که به هنگام بازدید از سایت در برابر کاربر ظاهر می‌شوند و حاوی پیام‌های مختلفی برای فریب اشخاص می‌باشند. در این پنجره‌ها اغلب دکمه‌های مختلفی مانند قبول، لغو، بستن و… وجود دارد ولی هیچ‌کدام از آنها کار اصلی خود را انجام نمی‌دهند و با فشردن هر کدام از این دکمه‌ها جاسوس افزار روی سیستم نصب می‌شود. به هیچ وجه روی محتویات پنجره های پاپ آپ کلیک نکنید و به محض باز شدن آنها را ببندید. مطمئن باشید این پنجره ها حاوی هیچ اطلاعات مفیدی برای شما نیستند.

نرم‌افزارهای ضد جاسوس افزار
بعضی نرم‌افزارهای ضدجاسوسی به جای از بین بردن جاسوس افزار آن را روی سیستم نصب می‌کنند. این مورد هم معمولاً در فضای آنلاین زیاد مشاهده می شود. سایتهایی هستند که به شما پیشنهاد اسکن آنلاین کامپیوترتان جهت از بین بردن ویروس ها می کنند. به هیچ وجه این پیشنهاد را قبول نکنید و از برنامه‌های مطمئن و معروف برای بالا بردن امنیت سیستم خود استفاده کنید.

برنامه‌های رایگان اینترنتی
امروزه بسیاری از کاربران اینترنت بنا بر نیاز خود برنامه‌هایی را که به صورت رایگان روی اینترنت قرار گرفته دانلود و نصب می‌کنند. اغلب صاحبان این برنامه‌ها در ازای دریافت مبلغی یا با اهداف تجاری دیگر کد جاسوس افزار را در برنامه خود قرار می‌دهند و به هنگام نصب آن نرم‌افزار جاسوس افزار نیز روی سیستم کامپیوتری قرار گرفته و شروع به کار می‌کند. مواظب کلیدهای رنگی با عنوان Download که در غالب وبسایتهای دانلود و یا تبلیغاتی قرار دارد باشید و به هیچ وجه روی آنها کلیک نکنید. برنامه های رایگان را به هیچ وجه دانلود نکنید. تنها برنامه های رایگانی مورد اطمینان هستند که دارای وب سایت رسمی بوده و توسط مراجعه نرم افزاری لایسنس های لازم را اخذ کرده اند. این انتخاب را به افرادی که در حوزه نرم افزار اطلاعات بیشتری دارند بسپارید.

دیسکت ها و فلش مموری ها
حافظه‌های جانبی قابل حمل مانند سی دی و فلش به این علت که بین سیستم‌های زیادی جا به جا می‌شوند حاوی برنامه‌های مخرب هستند.

سوء استفاده از ضعف امنیتی اینترنت اکسپلورر
اینترنت اکسپلورر نام مرورگر پیش فرضی است که روی سیستم عامل ویندوز وجود دارد. متاسفانه این مرورگر علاوه بر اشکالات کاربری ضعف های امنیتی نیز دارد. بعضی از طراحان برنامه‌های مخرب که با ضعف‌های امنیتی اینترنت اکسپلورر آشنا باشند می‌توانند در کد صفحه وب خود دستورهایی قرار دهند که به هنگام بازکردن آن صفحه با اینترنت اکسپلورر جاسوس افزار روی کامپیوتر نصب شود.

ویروس‌ها
برخی ویروس‌ها حاوی کدهایی برای نصب جاسوس افزارهستند. پس اگر متوجه ویروسی روی کامپیوترتان شدید ولی به نظرتان بی آزار آمد و تغییر خاصی روی سیستم تان ایجاد نکرد فریب آن را نخورید و حتماً نسبت به پاکسازی آن اقدام کنید.

با راه های نفوذ جاسوس افزارها آشنا شدید. علاوه بر کنترل دائمی موارد فوق به عملکرد سیستم خود نیز نظارت کافی داشته باشید تا بتوانید از وجود جاسوس افزارهای احتمالی روی آن آگاهی پیدا کنید. تشخیص آلوده بودن یک کامپیوتر به جاسوس افزار کار پیچیده ای نیست. همانگونه که به هنگام ایجاد عیبی در اتومبیل شخصی تان از نحوه کارکرد اتومبیل به آن پی می‌برید سیستم آلوده هم نشانه‌های ساده‌ای دارد که می تواند خبر از حضور یک جاسوس افزار بدهد:

• تغییر ناگهانی صفحه خانگی مرورگر (Home Page): بعضی از جاسوس افزارها که برای اهداف تبلیغاتی طراحی می‌شوند بدون اجازه کاربر صفحه خانگی مرورگر اینترنتی را تغییر می‌دهند. بسیاری از افرادی که سیستم آنها آلوده شده به طور مکرر صفحه خانگی مرورگر را مطابق میل خود تنظیم نموده و با تغییر دوباره آن مواجه می‌شوند.
• ایجاد نوار ابزارهای جدید (toolbar): از نشانه‌های دیگر وجود جاسوس افزار ظاهر شدن نوار ابزارهای جدید بدون خواست کاربر در پنجره مرورگر است. (توجه داشته باشید که بسیاری از تولبارها به هنگام نصب نرم افزارهای معتبر با اجازه کامل از کاربر به مرورگر افزوده می شوند و نمی توان افزوده شدن هر نوار ابزاری را نشانه ای بر وجود جاسوس افزار دانست)
• ظاهر شدن مداوم پنجره‌های پاپ آپ: اگر فرد به صورت مکرر و مداوم با پنجره‌های پاپ آپ مواجه شود امکان وجود جاسوس افزار در سیستم کامپیوتری وی زیاد است.
• تغییر آدرس توسط مرورگر: بعضی جاسوس افزارها طوری تنظیمات مرورگر را تغییر می‌دهند که برخلاف میل کاربر و بدون توجه به آدرس وارد شده در نوار آدرس و یا نوار جستجو صفحاتی را به وی نشان دهد که در جهت اهداف تبلیغاتی طراحان آن جاسوس افزار است.
• ایجاد آیکون‌های جدید روی صفحه نمایش: وجود آیکون‌های جدید و ناشناخته روی صفحه نمایش بدون خواست کاربر از نشانه‌های وجود جاسوس افزار است. عدم کارایی بعضی کلیدهای صفحه کلید جاسوس افزارها کارایی کلیدهای صفحه کلید را تغییر می‌دهند به طوری که برای مثال کلید تب در پنجره مرورگر به جای جا به جایی روی پیوندها کار دیگری انجام دهد.

• عملکرد کند کامپیوتر: از آنجایی که جاسوس افزار یک برنامه‌است برای اجرا شدن به حافظه و پردازنده نیاز دارد و سرعت کامپیوتر را کاهش می‌دهد.
  
• خاموش شدن دیوار آتش و ضدویروس: جاسوس افزار برای این که به راحتی اطلاعات کاربر را برای شخص ثالث ارسال کند و همچنین تنظیمات سیستم کامپیوتری را تغییر دهد اغلب بدون اطلاع کاربر دیوار آتش و ضدویروس را غیر فعال می‌کند تا به اهداف خود دست یابد. با دریچه فناوری اطلاعات و آشنایی بیشتر با بدافزارها و راه های مقابله با آنها همراه باشید.

منبع: باشگاه خبرنگاران