هيچ لحظه ‏اي نبايد از خودشناسي غفلت كرد؛ هم در خواب و هم در بيداري، زيرا مدرسه آن هميشه باز است. تنِ آدمي در بستر مي‏ خوابد؛ ولي مدرسه روح شبانه ‏روزي است. هر كه در بيداري مواظب خود باشد، در خواب نيز فطرت و دلش به سراغ دلمايه مي‏ رود، و اگرنه مدرسه را به بازي مي‏ گذراند، پس بعضي مي‏ خوابند كه دَرِ كتابخانه را ببندند و خود، پيش و بيش از ديگران مطالعه كنند و رؤياهاي صادق اينان در حالت مناميه، كمتر از مدرسه‏هاي روزانه نيست.
     وجود مبارك رسول گرامي‏صلي الله عليه و آله و سلم در هر بامداد از صحابه مي ‏پرسيد:

«هل من‏مبشّرات»⁽¹⁾

؛ ديشب در مدرسه رؤيا چند مطلب ياد گرفتيد؟

گرچه ما نظير حضرت خليل رحمان(عليه‌السلام) نيستيم كه در عالم رؤيا با تأكيد و تحقيق، مأموريت ذبح فرزند به وي داده شد: ﴿اِنّي اَري فِي المَنامِ اَنّي اَذبَحُكَ﴾⁽²⁾؛ ولي فرزند معنوي ابراهيم خليل هستيم: ﴿مِلَّةَ اَبيكُم اِبرهيمَ هُوَ سَمّكُمُ المُسلِمينَ مِن قَبلُ﴾⁽³⁾، پس مي‏توانيم همان راه ايشان را بپيماييم.
بعضي هنگام خواب هم در مدرسه هستند؛ ولي برخي بيداري‏شان هم خواب است؛ يعني مي‏خوابند كه آن خواب پيشينشان دوچندان شود. سبك و روش آنها خواب در خواب است؛ نظير سبك مجاز در مجاز، چنان‏كه حضرت رسول اكرم‏صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: «الناس نيام؛ فإذا ماتوا انتبهوا».(4) غافل براي ابد در خواب نمي‏ماند و كور، كر و گنگ هميشه به همان حال نيست، بلكه يقيناً خوابيده را بيدار و نابينا را بينا مي‏كنند و حقايق را به او نشان مي‏دهند؛ امّا اين علاج توانفرساست و تحمّل پذير نيست. برخي فشار احتضار و قبر و برزخ را هرگز نمي‏توانند تحمّل كنند.
برخي خواب هشتاد ساله يا صد ساله دارند: «الناس نيام؛ فإذا ماتوا انتبهوا»(5)؛ امّا سرانجام هنگام مرگ بيدارشان مي‏كنند، در حالي كه بايد خودشان معارف جهان را مي‏ديدند و چشم بر آنها نمي‏بستند؛ نه آنكه نشانشان دهند و به آنان بگويند: ﴿هذِهِ النّارُ الَّتي كُنتُم بِها تُكَذِّبون ٭ اَفَسِحرٌ هذا اَم اَنتُم لاتُبصِرون﴾(6)؛ اين همان آتشي است كه شما تكذيبش مي‏كرديد.
دين آمده است تا جامعه بشري هميشه بيدار باشد؛ بيداري‏اي شبانه‏روزي. در بيداري، بيدار باشد و در خواب هم بيدارتر از بيداري؛ نظير حضرت ابراهيم (پدر معنوي امّت اسلامي) كه در بيداري بيدار بود و در خواب هم بيدار و گاهي بيدارتر از بيداري. بايد مانند پدرمان حضرت ابراهيم(عليه‌السلام) در خواب و بيداري، بيدار باشيم: ﴿مِلَّةَ اَبيكُم اِبرهيمَ هُوَ سَمّكُمُ المُسلِمينَ مِن قَبلُ﴾.(7) ﴿مِلَّةَ اَبيكُم﴾ منصوب به اغراء است؛يعني «خذوا ملّة أبيكم إبراهيم».
1. الكافي، ج8، ص90.
2. سوره صافّات، آيه 102.
3. سوره حج، آيه 78.
4. بحار الأنوار، ج50، ص134.
5. بحار الأنوار، ج50، ص134.
6. سوره طور، آيات 15 ـ 14.
7. سوره حج، آيه 78.

تفسير انسان به انسان، ص116

منبع:http://www.javadi.esra.ir