دست اندرکاران و طراحان اصلی رسانه ها می بایست همۀ موازین شرعی و فقهی پیام رسانی از قبیل امانتداری، راستگویی، موقعیت شناسی، مخاطب شناسی، عدالت در ارائه پیام، بی طرفی، دفاع از منافع ملی، تبلیغ ارزش های اخلاقی، تقویت حس همدلی و وحدت ملی، حمایت صریح از اصول قانون اساسی، تبیین مقام ولایت و … را در قالب های هنری، رسالت اصلی خویش بدانند.

سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» بخش هشتم از احکام انتخاباتی با سه موضوع «تعصبات غیردینی»، «خرید و فروش رأی» و «نقش رسانه های جمعی» در تبلیغات انتخاباتی را منتشر می کند.

* تعصبات غیر دینی

حمایت های بدون دلیل و رفتارهای غیر منطقی و متعصبانه از افراد و کاندیداها و دفاع جاهلانه از نقاط منفی و نظرات یا عملکردهای نادرست کسانی که مورد علاقه هستند، عملی ضد اخلاقی و بر خلاف شرع می باشد

قرآن مجید چنین کارهایی را نکوهش کرده و می فرماید: «إِذْ جَعَلَ الَّذينَ كَفَرُوا في‏ قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجاهِلِيَّةِ..»

(به خاطر بياوريد) هنگامى را كه كافران در دل هاى خود خشم و نخوت جاهليّت داشتند.. . (1)

اعمال تعصب ناروا درباره خویشاوندان و منسوبان و دوستان، مانند: معرفی باطل آنها، دادن حق دیگران به آنان، سکوت در مقابل تعدی و ظلم آنان و کمک به ستم و زورگویی آنان حرام است. (2)

یکی از آسیب های دوران انتخابات، توجهات بیش از حد برخی کاندیداها یا طرفداران آن ها به گرایشات قومی، قبیله ای، صنفی و عشیره ای برای به دست آوردن آرای بیشتر به منظور رسیدن به اهداف خود می باشد.

بدیهی است چنان چه رأی دادن به این گونه افراد تنها بر مبنای تعصبات فامیلی یا قومی و قبیله ای باشد، رأی از روی تعصبات جاهلی به حساب آمده و مورد نهی خداوند خواهد بود.

توصیه پدرانه و دلسوزانه امام خمینی (ره) به همه نامزدهای انتخاباتی و طرفداران آن ها چنین است: همه این امور، اعتباری و زودگذر است و همه در محضر حق هستیم و آن چه در صحیفه کردار ما ماندنی است، اعمال و رفتار ما و آن چه موجب سعادت و جاودانگی ما می شود، صفای معنویت و ثمرات خلوص بندگی است و ما نباید خلوص عمل و جامعه اسلامی خودمان را به زنگار کدورت ها و اختلافات آلوده کنیم و رقابت های انتخاباتی هم هرگز نباید موجبات تفرقه و جدایی را فراهم نماید. (3)

حضرت آیت الله نوری همدانی درباره رفتارهای انتخاباتی بیان کردند: فضای انتخابات باید فضای وحدت و صمیمیت باشد …. اگر کسی بخواهد در انتخابات هنجارشکنی کند به میلیون ها انسان خیانت کرده است. (4)

براساس منشور اخلاقی انتخابات، برخی دیگر از منکراتی که کاندیداها و هواداران آنان می بایست در تبلیغات انتخاباتی از آنها پرهیز کنند، عبارتند از:

* پرهیز از سیاه نمایی، بزرگ نمایی مشکلات و تخریب دستاوردهای انقلاب اسلامی و موفقیت های دولت ها.

* پرهیز از تبعیضات قومی و فامیلی

* پرهیز از ادبیات برد و باخت و جنگ قدرت که موجب بدبینی و یأس مردم خواهد شد.

* پرهیز از تعریف و تمجیدهای اغراق آمیز.

* اجتناب از تخریب، تهمت، تحقیر، افشاء اسرارِ مخفی نامزدهای انتخاباتی در رسانه های گروهی، سایت های اینترنتی و مجالس.

* پرهیز از تبلیغات پر هزینه، انتشار تصاویر فریبنده، برگزاری مراسم و میهمانی های پرخرج، توزیع هدایا، خرید و فروش آراء و … .

* پرهیز نامزدها از مدیون شدن به صاحبان قدرت و ثروت.

* پرهیز از وعده های غیر منطبق با وظایف و اختیارات قانونی نمایندگان از جمله طرح های عمرانی.

* خودداری از مصرف بیت المال و امکانات و فرصت های اداری برای تبلیغات انتخاباتی نامزدها.

* پرهیز از شایعه پراکنی و مسموم کردن فضای انتخابات و تشویق اذهان عمومی و تقویت سلامت روانی و سیاسی جامعه.

* کنترل احساسات و رفتار هواداران و اعضای ستاد و دفاتر انتخاباتی نامزدها در چارچوب ضوابط اخلاقی.

* حفظ بی طرفی کامل تمام نیروهای اجرایی و نظارتی انتخابات و دستگاه های تبلیغاتی منتسب به حکومت.

* پرهیز نظامیان و مسئولان دولتی از ورود به احزاب و جناح بندی های حزبی و تبلیغات لَه یا علیه نامزدهای انتخاباتی.

* پرهیز از تحریک افکار عمومی نسبت به نتایج انتخابات با هدف احترام به رأی ملت.

* پرهیز از تضعیف نظام و ترجیح منافع شخصی و گروهی بر مصالح و منافع ملی.

* پرهیز از نقض اسلامیت و جمهوریت و هویت مردم سالاری دینی نظام جمهوری اسلامی.

* خرید و فروش رأی

برخی از کاندیداهای مجلس شورای اسلامی یا اطرافیان آنها جهت پیروزی در میدان رقابت به طُرُق مختلفی از قبیل پرداخت وجه نقد، توزیع گوشی تلفن همراه و سیم کارت، توزیع غذای گرم و لباس های ویژه، وعده امتیازات دولتی و غیر آن، اقدام به خرید آراء می نمایند.

این دسته از متخلّفان با سوء استفاده از نارسایی مذهبی یا وضعیت مالی و ضعف فرهنگی برخی از واجدین شرایط رأی، مرتکب رفتارهای ضد اخلاقی و ضد دینی می شوند.

به یقین تصاحب کرسی مجلس شورای اسلامی با توسل به این گونه روش ها به منظور تضییع حقوق سیاسی دیگران و خیانت به مسلمین و سرنوشت آنان تلقی می شود. از همین رو در شریعت اسلامی این رفتار ناپسند به عنوان یکی از منکرات، مورد نکوهش قرار گرفته است.

* نقش رسانه های جمعی

رسانه جمعی، به تمام ابزارهای غیر شخصی گفته می شود که به وسیله آن می توان پیام نوشتاری، دیداری یا شنیداری را به طور مستقیم به اقشار مختلف جامعه انتقال داد. رادیو و تلویزیون، مجلات و نشریات، کتاب ها، اینترنت و سینما در زمره رسانه های جمعی شمرده می شوند. رسانه ها می توانند کارکردهای مثبت و بسیار تاثیرگذاری بر مجموعه مخاطبان خود داشته باشند.

اطلاع رسانی جامع و عادلانه به رأی دهندگان درباره اهداف، برنامه ها و سیاست های احزاب و نامزدهای انتخابات، خواسته ها و معیارهای انتخاب کنندگان، شناساندن افراد و چهره ها به رأی دهندگان حقوق و وظایف رأی دهندگان و انتخاب شوندگان، قوانین و ضوابط رأی گیری و … از جمله کارکردهای رسانه های جمعی است.

رهبر معظم انقلاب فرمود: هم مطبوعات، هم رادیو و تلویزیون، هم کسانی که به ابزارهای گوناگون ارتباط جمعی دیگری مجهز هستند – رایانه ها و شیوه های رایانه ای – هم کسانی که یک منبری برای سخن گفتن دارند، مثل خطبای جمعه و نمایندگان مجلس شورای اسلامی؛ همه توجه داشته باشند که تخریب، فضای انتخابات را خراب می کند. شما از آن کسی که به او علاقه مندید دفاع کنید، هیچ مانعی ندارد؛ اما به آن کسی که رقیب اوست، مطلقا حمله نکنید؛ تخریب نکنید. این تخریب و این حرف زدن ها و اهانت کردن ها، نه حجیت دارد برای مستمعان و نه جایز است؛ به خاطر اینکه فضا را خراب می کند.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی خاطرنشان کردند: رسانه ها می توانند یک دیو را به صورت فرشته دربیاورند و یا فرشته ای را به صورت دیو نشان دهند … سرنوشت سیاسی و نظامی کشور ما در میدان رسانه تعیین می شود و سرنوشت کشورها به انتخابات بستگی دارد و انتخابات هم تحت تأثیر رسانه هاست. (5)

ایشان قانون مداری و عدالت محوری در ابزارهای پیام رسانی را مورد تأکید قرار داده و توصیه کرده اند:

رسانه ها باید واقعاً بی طرف باشند و نسبت به تمام کسانی که در مسیر نظام هستند و از فیلترهای انتخابات گذشته اند. با چشم واحد نگاه کنند زیرا همه اینها را قانون صالح شمرده و رسانه ها حق ندارند به آنها نگاه گزینشی داشته باشند. تشخیص این امر بر عهده رسانه ها به ویژه رسانه ملی نیست. (6)

دست اندرکاران و طراحان اصلی رسانه ها می بایست همۀ موازین شرعی و فقهی پیام رسانی از قبیل امانتداری، راستگویی، موقعیت شناسی، مخاطب شناسی، عدالت در ارائه پیام، بی طرفی، دفاع از منافع ملی، تبلیغ ارزش های اخلاقی، تقویت حس همدلی و وحدت ملی، حمایت صریح از اصول قانون اساسی، تبیین مقام ولایت و … را در قالب های هنری، رسالت اصلی خویش بدانند. همچنین پرهیز از سیاه نمایی، رفتارهای جناحی، گفتارهای توهین آمیز، نقل بی پرده و صریح نظرات نامزدها، تأثیرپذیری از صاحبان ثروت، تعریف و تمجیدهای اغراق آمیز و کناره گیری از تمامی صفات نکوهیده در مکتب اخلاقی اسلام را پیشه خود سازند.

در این میان، رسانه ملی(صدا و سیما) جایگاهی ویژه در نظام اطلاع رسانی ایفا می کند.

پاورقی:

(1)- فتح 26.

(2)- واجبات و محرمات، آیت الله مشکینی.

(3)- صحیفه نور ج 20، ص 215.

(4)- ویژه نامه منشور اخلاقی انتخابات اسفند 1386، ص 5.

(5)- www.makaremshirazi.org/ بخش استفتائات.

(6)- ویژه نامه منشور اخلاقی انتخابات، اسفند 1386.

منبع: کتاب «احکام انتخابات»، سید سیف الله نحوی.