درباره روابط همسران با یکدیگر ، بحث کردیم . اکنون روابط میان فرزندان و والدین به بحث گذاشته مى‏ شود و آن را از منظر حیا بررسى مى‏ کنیم. همان گونه که در روابط میان همسران چنین بود، در این جا نیز رابطه مبتنى بر حیا، بهترین الگوى ارتباطى است. مبناى ترس، والدین و بخصوص پدر را به عنوان منبع قدرت و شاید ظلم، مطرح مى‏ کند و مبناى طمع ، آنها را به عنوان منبع تأمین خواسته ؛ امّا مبناى حیا ، والدین را به عنوان انسان‏ هاى دوست‏ داشتنى و کانون عشق و احترام ، معرّفى مى‏ کند .

 

یکى از مسایل دیگر ، این است که : چه باید کرد تا فرزندان باحیایى داشته باشیم ؟ مواردى وجود دارد که مى‏ تواند در باحیا بودن فرزندان ، مؤثّر باشد . در ادامه به برخى از این موارد، اشاره مى‏ کنیم :

 

 

2  دوران باردارى، دوران بسیار حسّاسى است . ریشه‏ هاى باحیایى و بى‏ حیایى را در این مرحله نیز مى‏ توان پیدا کرد. رعایت حیا از جانب مادر، تأثیر زیادى بر جنین خواهد داشت. بى‏ حیایى در گفتار و در ارتباط با نامحرم، شرکت در محافل لهو و لعب، گوش کردن به موسیقى‏ هاى حرام، دیدن تصاویر و فیلم‏ هاى سـکس، خواندن رمان‏ هاى سـکس و کارهایى از این قبیل، مى‏ تواند تأثیراتى منفى بر حیاى جنین داشته باشد و برعکس، رعایت حیا در گفتار و رفتار، شرکت در جلسات مذهبى، خواندن یا گوش کردن به قرآن و مناجات، ذکر خدا را بر لب داشتن، مطالعه کتاب‏ هاى مذهبى و سودمند و … از امورى هستند که مى‏ تواند در حیاى جنین ، تأثیر مثبت داشته باشد .

 

3 از بدو تولّد باید مراقب فرزند بود . امام سجّاد علیه ‏السلام از هنگام به دنیا آمدن فرزند، مراقبت خود را شروع مى ‏کرد . امام باقر علیه‏ السلام نقل مى‏ کند که هر گاه هنگام ولادت فرزندى مى‏ رسید، پدرم همه زنانى را که حضورشان ضرورتى نداشت، از اتاق بیرون مى‏ کرد تا نگاه کسى به عورت او نیفتد . امام صادق علیه‏ السلام نیز فرموده که بهتر است همه چنین کنند .

 

4  نامگذارى نیز در حیاى فرزندان، تأثیر دارد . فرزندى که نام یکى از اولیاى دین را دارد، رابطه‏ اى بین خود و او حس مى‏ کند و لذا سعى مى‏ کند خود را به آن شخص، نزدیک سازد و به نوعى، خود را در محضر او مى‏ داند. این مى‏ تواند سبب شرم وى شود و او را از انجام دادن کارهاى ناروا ، باز دارد . البته این امر ، متوقّف بر این است که والدین ، فرزند خود را به این نکات، توجّه دهند. در روایتى آمده است که روز قیامت، شخصى را مى‏ آورند که نام او محمّد است. خداوند به وى خطاب مى‏ کند :

تو که همنام حبیب من هستى ! شرم نکردى که عصیان مرا مرتکب شدى، و حال آن که من، شرم دارم تو راکه همنام حبیب منى، عذاب کنم ؟!

در این روایت، خبر به خوبى روشن است که اگر نامگذارى به درستى انجام شود و به فرهنگ همراه آن توجّه گردد، چه تأثیرى مى‏ تواند در زنده کردن حیا داشته باشد و به همین جهت در فرهنگ اسلامى، توجّه زیادى به نامگذارى شده و نام نیک ، یکى از حقوق فرزندان، دانسته شده است

 

5 آشنا کردن نوزاد با روحیه معنوى، نقش مهمّى در پرورش حیا خواهد داشت. با شعر خواندن براى کودک و آشنا کردن او با نواى دلنشین قرآن و … مى‏ توان در این راه قدم برداشت .

 

6جدا کردن محلّ خواب کودک، یکى دیگر از اقدامات مهم در این زمینه است . اطّلاع یافتن کودک از روابط جنسى والدین، عامل مهمّى در انحراف و بى‏ حیا شدن وى دارد. در روایات آمده است فرزندى که شاهد چنین امورى باشد و یا حتّى صداى نفس والدین را در آن حال بشنود، ممکن است به فساد، کشیده شود. بنا بر این، جداسازى محلّ خواب کودکان از والدین و مخفى بودن روابط جنسى آنها نقش مهمّى در حفظ حیاى فرزندان دارد. همچنین رعایت عفّت کلام و پرهیز از شوخى‏ هاى جنسى و به زبان آوردن امور جنسى در حضور فرزندان نیز تأثیرگذار خواهد بود .

 

نکته دیگر ، جداسازى محلّ خواب کودکان است . هنگامى که کودکان به سن تمیز و تشخیص مى‏ رسند ، بهتر است محلّ خواب آنان از یکدیگر جدا باشد و در یک تشک یا تخت نخوابند . این مسئله ، اختصاص به جنس مخالف ندارد ؛ بلکه محلّ خواب دختر از پسر و دختر از دختر و پسر از پسر باید جدا باشد . ^۱ این کار ، اقدامى ایمنى بخش است که حیا و عفاف آنان را حفظ مى‏کند .

 

7 حیا بر پایه حرمت و کرامت ، استوار است. به همین جهت، احترام قائل شدن براى فرزندان و حفظ حرمت آنان و کریم النفس بار آوردن آنان، از اقدامات اساسى در پرورش حیاست . باید به فرزندان، شخصیت داد و از تحقیر آنان و توهین به آنان، پرهیز کرد، خطاها و لغزش ‏هاى آنان را به رُخ نکشید و از سرزنش بیش از اندازه آنان پرهیز نمود. اگر فرزند از رفتار بد خود، پشیمان و شرمنده شد، باید وى را بخشید و رفتارش را به فراموشى سپرد . حتى بهتر است براى رفتارهاى ناشایست وى، عذرتراشى کرد  و نسبت به اشتباه‏ هاى او تغافل نمود. ممکن است برخى والدین به محض این که خطایى از فرزند خود مشاهده مى‏ کنند، کنترل خود را از دست بدهند و به شدت با وى برخورد کرده، آبروى وى را ببرند. این کار سبب مى‏ شود که وى بیشتر در دامن گناه و فساد بیفتد و راه برگشتى برایش باقى نماند .

 

8 . دوستان نیز در باحیایى فرزند، بسیار نقش دارند . آشنا کردن فرزند با دوستان باحیا و دور کردن وى از دوستان ناباب، مى‏ تواند در ایمنى وى و پرورش حیا در او مؤثّر واقع شود .

 

9 والدین ، الگوهاى عملى کودک‏اند . آنان مى‏ توانند با رفتارهاى صحیح خود، حیا را عملاً به فرزندان خود بیاموزند. نباید انتظار داشت والدینى که حیا را رعایت نمى‏ کنند، فرزندان باحیایى تربیت کنند .

 

10  استحمام والدین با فرزندان ، به نحوى که موجب آشکار شدن شرمگاه آنان شود، بسیار مخرّب است . تا آن جا که ممکن است، باید سعى کرد کودکان، خود، استحمام کنند و یا حتما پوشش مناسب براى هر دو وجود داشته باشد و به هیچ عنوان، دختر با پدر و پسر با مادر ، به حمّام نرود . امام صادق علیه‏ السلام فرموده است : مرد با فرزند خود به حمام نرود که در نتیجه، نگاهش به عورت او بیفتد .

 

برگرفته از کتاب پژوهشی در فرهنگ حیا،  پدیدآورنده : عباس پسندیده

گرد آوری با حجاب