* علوم انسانی، مقوم شبه مدرنیته آمرانه خشن در ایران

این استاد دانشگاه با اشاره به نقش چهره های موثر جریان روشنفکری در قوام بخشی به سلطنت پهلوی و بنیان گزاری شاخه های مختلف علوم انسانی در کشور گفت: وقتی استعمار غرب مدرن به سراغ ما آمد و خواست به شکلی آمرانه، خشن و وحشیانه ما را مدرنیزه کند؛ علوم انسانی نقش مهمی بر عهده گرفت و سلطه مدرنیته را رقم زد.

وی افزود: وقتی که انقلاب اسلامی صورت گرفت و خواست سلطه غرب مدرن را بشکند طبیعی است که با یکی از مجراهای تحکیم این سلطه یعنی علوم انسانی مقابله کند.

زرشناس بیان کرد: من معتقدم ما می توانیم با علوم انسانی غرب مدرن، مقابله و مواجهه کنیم و آن را ساماندهی کنیم اما مواجهه ما با این علوم باید انتقادی باشد.

این استاد دانشگاه با طرح این پرسش که اگر ما به نقطه مطلوب نرسیده ایم چه کسانی یا چه چیزهایی جلوی ما را گرفتند؟ افزود: بعد از انقلاب که ما خواستیم در جهت رقم زدن وضع تازه و عبور از آن چه پیش از انقلاب بدان دچار بودیم حرکت کنیم عده ای میان مردم و مسئولین نفوذ کردند و آدرس های غلطی به ما دادند نمونه آن عملکرد عبدالکریم سروش در ماجرای انقلاب فرهنگی است که ماجرا را کاملا بر عکس چیزی که باید می شد پیش برد.

زرشناس با بیان این که در راه تحول در علوم انسانی و رقم زدن وضع تازه، ما چند ذخیره بزرگ داریم که باید از آنها استفاده کرده و فرمول تحول اجتهادی را کسب کنیم؛ اظهار کرد: بنظر من در اسلام، تفکر فلسفی ما، مکتب امام خمینی(ره) و برخی متفکرین انقلاب اسلامی این ظرفیت وجود دارد که از آنها استفاده کرده و به تفکر نوینی برسیم.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: مساله ما این است که بتوانیم یک الگوی دیگری را برای پیشرفت طرح کنیم و بنظرم این امکان و توانمندی را داریم که این کار را انجام دهیم برای این موضوع باید دو کار انجام دهیم؛ نخست تحول عدالت طلبانه در حیطه اقتصاد و دوم تحول جدی در عرصه فرهنگی که این دو لازم و ملزوم یک دیگر هستند.

وی با اشاره به نقش مخرب جریان نئولیبرالی در کشور گفت: مسائلی مانند فقر، اختلاف طبقاتی، معضلات جامعه و …. محصول و زاییده اقتصاد سرمایه داری شبه مدرن است و اگر می خواهیم وضع بهبود یابد باید برای این اقتصاد چاره ای بیندیشیم.

این استاد دانشگاه با انتقاد شدید از عبدالکریمی بیان کرد: راهی که آقای عبدالکریمی و دوستان ایشان پیشنهاد می کنند در نهایت تسلیم است و در واقع در نهایت می گویند باید تسلیم غرب مدرن شویم و در همین حین فقط فکر کنیم.

زرشناس با اشاره به فتنه 88 و برخی تندروی ها در دهه 60 گفت: مجریان برخوردهای قشری دهه 60، همان هایی هستند که امروز شعارهای آزادی لیبرال می دهند و آن چه که در سال 88 رخ داد کودتای نئولیبرال ها علیه آرمانگرایی انقلابی بود.

این استاد دانشگاه در انتهای سخنانش بیان کرد: اگر ما امروز مشکلاتی داریم به این علت است که به الگوی اسلام انقلابی عمل نکردیم.

 

* واژه نفوذ در مسائل فرهنگی نباید به کار برده شود

دیگر شرکت کننده این مناظره بیژن عبدالکریمی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد بود.

وی در ابتدای سخنان خود با اشاره به این که واژه نفوذ را قبول ندارد گفت: من با واژه نفوذ مشکل دارم چون این واژه ماجرا را پلیسی امنیتی کرده و بنظرم تقلیل مساله است. بحث من فلسفی است و نه سیاسی و ایدئولوژیک.

این استاد فلسفه با بیان این که هیچ کدام از جریان های سیاسی ما فهمی از مسائل اصلی ندارند بیان کرد: تا زمانی که مساله را درست نفهمیدیم نمی توانیم جوابی به آن بدهیم. وضع کنونی ما یک شبیه به یک برهوت رو به گسترش است. اگر قبلا مساله ما شکاف بین سنت و مدرنیته بود امروز از دوران مدرنیته هم عبور کردیم و در واقع با دو شکاف عمیق یعنی شکاف بین سنت و مدرنیته و سنت و پست مدرنیته مواجهیم.

 

* جوهره تفکر، خودآگاهی است

عبدالکریمی گفت: ما فاقد مقولاتی هستیم که جهان کنونی را بفهمیم، تلاش های زیادی می کنیم و حتی بخشی از نیروهای سیاسی ما تلاش های زیادی می کنند اما چون استراتژی نداریم نمی توانیم مقولاتی مطرح کنیم که با جهان معاصر همخوانی و هماهنگی داشته باشند.

وی افزود: می پذیرم که علوم انسانی جدید منطبق با نظام غرب و چیرگی آن است اما بنظرم تلاش برای تغییر دادن آن نوعی توهم است.

استاد دانشگاه آزاد با بیان این که جوهره تفکر، خودآگاهی است و قبل از هر کاری باید بدانیم در چه شرایطی هستیم؛ بیان کرد: این را قبول دارم که علوم انسانی در غرب، یگانه تفسیر درست از انسان نیست اما مساله فعلی ملت ما تحول در علوم هم نیست.

عبدالکریمی، مدرنیته را تقدیری تاریخ برای جوامع بشری دانست و گفت: فرض کنیم شیخ فضل الله نوری یا مدرس به قدرت می رسیدند آیا مسیر تمدنی ما مسیر دیگری را طی می کرد؟ بنظرم خیر، فرقی نمی کرد.

وی افزود: عقلانیت مدرن، عقل های بشر را خیره کرده چون هیچ آلترناتیوی برای آن وجود ندارد و باید این مساله را بپذیریم.

این استاد فلسفه با انتقاد از ساده سازی مسائل جامعه توسط مسئولین گفت: تمام دغدغه من این است که قدرتمندان ما فکر می کنند مساله خیلی ساده است در صورتی که شرایط کنونی یک بحران است البته بنظرم برای شرایط کنونی هیچ راه حل فوری وجود ندارد.

وی افزود: بر خلاف آقای زرشناس من فکر می کنم مساله غرب با ما یک مساله اپیستیمیک نیست بلکه نفت است، مساله آنها قوام و دوام تمدن غرب است.

 

* نگاه امنیتی به سرمایه و فرهنگ باید عوض شود

این استاد دانشگاه با انتقاد از آن چه برخورد امنیتی با مقوله فرهنگ و اقتصاد می نامید، بیان کرد: باید نگاه امنیتی به فرهنگ و سرمایه را عوض کنیم؛ من یک سوسیالیستم و با ارزش های بورژوایی هم کاملا مخالف اما با این نگاه امنیتی به مساله سرمایه به جایی نخواهیم رسید.

وی گفت: مفاهیمی مانند تهاجم فرهنگی و شبیخون فرهنگی یعنی این که ما غرب را نمی شناسیم و فکر می کنیم کسانی از بیرون دنبال توطئه علیه ما هستند. ساختار سیاسی ما درک درستی از فرهنگ ندارد و در طول این 38 سال پس از انقلاب حتی یک وزیر فرهنگی در دولت ها نداشته ایم.

این استاد دانشگاه، جامعه فعلی را دارای یک شکاف دانست و گفت: در جامعه ما یک دوقطبی بین جریان سنت گرا و جریان مدرن وجود دارد؛ اشتباه حکومت پهلوی این بود که به جریان مدرن توجه تام داشت و اشتباه حکومت پس از انقلاب هم این بود که فقط به جریان سنت گرا توجه می کند. یکی از مهمترین نیازهای ما، پذیرش این دوقطبی و تلاش برای ایجاد وحدت میان مردم جامعه است.

عبدالکریمی در انتهای سخنان خود خواستار کنار گذاشتن تفکر ایدئولوژیک شد و بیان کرد: اندیشه های ایدئولوژیک باعث فروپاشی شوروی شد ما باید از این مساله درس بگیریم و آنها را کنار بگذاریم.

گفتنی است بخش نخست مناظره بیژن عبدالکریمی و شهریار زرشناس پیرامون نفوذ، هفته گذشته از برنامه زاویه پخش شده بود.

فارس