ملاک ازدواج موفق می‌تواند ده‌ها و یا شاید صد‌ها گزینه در بر داشته باشد، ولی آیا برای داشتن یک زندگی مشترک موفق و دلخواه ملاک‌های اصلی باید مادی باشند یا معنویات هم می‌تواند دخیل باشد؟ با توجّه به اهمیّتی که همسر در زندگی دارد و آثاری که بر آن مترتّب است ونقشی که هر یک از زن و مرد در آن دارند، می‌بایست برای انتخاب همسر ملاک‌ها و دستورالعمل هایی وجود داشته باشد تا افراد با توجّه به آن ملاک ها، همسر مورد نظر خود را انتخاب نمایند و سعادت دنیا و آخرت را به دست آورند.

 

در ازدواج، افراد دارای سلیقه‌های مختلفی هستند و هر شخصی برای خود ملاک هایی در نظر می‌گیرد، امّا از نظر قرآن کریم، و سنّت ملاک‌های مورد توجّه است:

توصیه‌ها و ملاک ازدواج در قرآن به شرح زیر است.

 

 

قرآن کریم، به صراحت این مطلب را بیان می‌کند و می‌فرماید مرد مسلمان هرگز حقّ ندارد با زن مشرک ازدواج کند، همین طور از ازدواج زنان مسلمان با مردان کافر منع کرده است و این نکته را یادآوری کرده است که ازدواج مردان مسلمان با کنیزان مسلمان بهتر است از ازدواج با زنان آزاده‌ی مشرک و همین طور ازدواج زنان مسلمان با بردگان مسلمان بهتر از ازدواج با مردان مشرک است: «و َ. لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ [ ۱]؛ با زنان مشرک ازدواج نکنید، تا این که ایمان بیاورند و کنیز باایمان از زن مشرک بهتر است، اگرچه آن زن مشرک (از لحاظ زیبایی) مایة شگفتی شما باشد و به مردان مشرک زن ندهید تا این که ایمان بیاورند و بندة با ایمان از مرد مشرک بهتر است، اگرچه آن مرد مشرک مایة شگفتی شما باشد.»

 

در ادامه، حکمت حرمت ازدواج با مشرکان را بیان کرده است، می‌فرماید: «.. أُولَئِکَ یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ… [ ۲]؛ آن‌ها به آتش دوزخ می‌خوانند.» چرا که مسیر مشرک یک مسیر انحرافی است، مسیری است که به ظلمت و تباهی و جهنم ختم می‌شود.

 

در مقابل آن ها، مسیر افراد مؤمن بهشت، رحمت، مودّت و غفران است: «وَ اللَّهُ یَدْعُوا إِلَی الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ.» [ ۳]در آیه‌ی شریفه، دعوت خداوند و مسیر او به جای دعوت و مسیر افراد مؤمن است، به جهت این که مؤمنین همه دعوت‌های آن ها، بلکه تمام شئون زندگی آن‌ها در مسیر خداوند تبارک و تعالی است. مسیر افراد مؤمن با مسیر افراد مشرک تفاوت اساسی و فاحشی دارد، مسیر فکری عقیدتی رفتاری آن‌ها مختلف است، چگونه با ازدواج که یک وحدت و یگانگی لازم دارد و همراه با رحمت و مودّت است، جمع شود. بنابراین یگانگی و وحدت که در ازدواج مطرح است با اختلاف عقیده و مذهب هرگز جمع نخواهد شد، نه تن‌ها در دین و مذهب می‌بایست یکی باشند، بلکه در اخلاق هم می‌بایست، در یک مسیر باشند و در یک جهت حرکت کنند.

 

به همین جهت است که در روایات تأکید شده که زن و مرد باید «هم کفو» یکدیگر باشند و هم کفو مؤمن را افراد مؤمن و با ایمان دانسته است.

 

از پیامبر اکرم ـ. صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ـ.، سؤال شد که کفو چیست و چه کسانی کفو یکدیگر هستند؟ فرمود:: «المؤمنون بعضهم اکفاء بعض». [ ۴]ازدواج موفق چه ازدواجی است، ازدواج موفق از نظر قرآن.

 

دانستن ملاک ازدواج در قرآن یعنی قدم اصلی برای ساخت یک زندگی مشترک موفق و پایدار.

 

از نظر قرآن کریم، فطرت و طبیعت پاکی که به گناهان آلوده نشده، طالب پاکی است؛ چنین فطرت وطبعی جز مجذوب پاکی نمی‌شوند و جز پاکی را به خود جذب نمی‌کند: «الْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ [ ۵]؛ زن‌های پلید برای مردهای پلید و مردهای پلید برای زن‌های پلید و زنان پاک برای مردان پاک و مردان پاک برای زنان پاکند.»

 

مراد از خبیث بودن که دسته‌ای از زنان ومردان را متّصف به آن کرده است یا طیب بودن دسته دیگر، همان جنبه‌های عفت و ناموسی است و لاابالی بودن نسبت به تقیدات مذهبی، اخلاقی و ناموسی است این معنای اوّلی آیه است، امّا از نظر ملاک و علت معنای وسیعی دارد که منحصر به آلودگی و پاکی جنسی نیست، بلکه هرگونه ناپاکی فکری، عملی و زبانی را شامل می‌شود.

 

قرآن کریم، در سوره‌ی تحریم، شش وصف از برای همسران خوب اشاره کرده و می‌فرماید: «.. مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَأَبْکَارًا [ ۶]؛ همسرانی مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عابد، اطاعت کننده‌ی فرمان خدا ….»

 

شخصی که می‌خواهد خانه و خانواده مسلمان و با ایمانی را بنا نهد، باید قبل از هر چیز همسر مسلمان و پاکدامنی را جستجو کند وگرنه بنای خانواده مسلمان و ساختار جامعه‌ی اسلامی مدّت‌ها به تأخیر می‌افتد و به زودی بنیان و اساس آن سست و ناپایدار و بسیار متزلزل و آسیب پذیر می‌گردد.

 

«مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً [ ۷]؛ هر کس (از مرد یا زن) کار شایسته کند و مؤمن باشد، به طور قطع او را با زندگی پاکیزه‌ای حیات (حقیقی) بخشیم.»

 

«یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ [ ۸]؛‌ای مردم! ما شما را از مرد و زن آفریدیم و شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایی متقابل حاصل کنید، هر آینه گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست.»

 

امام صادق ـ. علیه السّلام ـ.، در روایتی درباره‌ی همسر خوب می‌فرماید:هرگاه کسی از شما قصد ازدواج کرد، سزاوار است دو رکعت نماز بخواند و خدا را بخواند که همسری عفیف و امین، بادیانت و متواضع و حافظ ناموس و اسرار… نصیب وی نماید.» [ ۹]خلاصه آن که، دین مبین اسلام، در انتخاب همسر فوق العاده توجّه دارد و پیروان خود را به دقّت و احتیاط لازم دعوت نموده است.

باشگاه خبرنگاران