تعلیم و تربیت باید با ادبیات متناسب با آن باشد، كلمه ی لا اله الا الله را از سه سالگی باید به بچه آموخت.

حجت السلام والمسلمین پناهیان درباره چگونگی تشویق فرزندان به نماز این گونه پاسخ داد:

یك روز پسر كوچك من از دبستان آمد و پرسید خدا منزه است یعنی چه؟

پرسیدم سبحان الله را برای تو ترجمه كرده اند؟

گفت بله. او مدت ها بود كه سبحا ن الله را می شنید و خود او نیز در نماز استفاده می كرد . اما وقتی برای او ترجمه كردند متوجه شد كه معنای آن را نمی دانسته است. بیان یك كلمه در یك حالت خاص معانی زیادی را منتقل می كند.

سبحان ، كلمه ای است كه وقتی انسان ها در مقابل خداوند تعظیم می كنند به زبان می آورند. یعنی محل كاربرد، برای آن لفظ یك معنا می شود. به پسرم گفتم این كلمه یعنی خدایا تو خیلی خوب هستی.

گفت پس چرا معلم به ما گفت كه یعنی خدا منزه است. گاهی اوقات ما به فرزند خود می گوییم كه خدا پاك است. به ذهن او می رسد كه هر چیزی نجس می شود آنرا آب می كشند، پاك می شود.

پس خدا هیچوقت نجس نمی شود . ما باید مراقب ذهن بچه باشیم. اینكه بچه تا هفت سالگی با چه كلماتی بزرگ شده است. ما باید از كلمات خاص ولطیفی برای كودك استفاده كرده وادبیات دینی را با استفاده از آنها منتقل كنیم. در گذشته هنگام نبرد، مرد و زن حضور داشتند. با توجه به بهم ریختگی زمان جنگ، یكی از مادرانی كه جزو اسرا بود فرزند خود را گم كرده بود. به محضر اینكه او فرزند خود را پیدا كرد، نشست و شروع كرد به شیردادن او .

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله  دید كه الان برای آموزش زمان خوبی است. رو به اصحاب كرده و پرسید محبت این مادر به فرزند خود چقدر است؟ آنها گفتند خیلی زیاد است.

فرمودند: آیا این مادر حاضر می شود كه فرزند خود را در آتش بیندازد.

گفتند: نه.

بعد ایشان فرمود: خدا به بندگان خود از این مادر مهربان تر است.

اینگونه و ملموس باید از خداوند برای بچه ها سخن بگوییم. با ادبیات و زبانی كه آنها متوجه شوند. لحظه ها خیلی در انتقال مفاهیم مهم هستند.

گاهی ما باید این لحظه ها را خلق كنیم. مثلاً موقعی كه با بچه ها به اردو رفته ایم با یكدیگر سعی كنیم یك جای زیبایی را درست كنیم. موقع رفتن نیز آن را دوباره به حالت اول باز گردانیم. از این موقعیت استفاده كرده و به بچه ها بگوییم كه دنیا همین است. ما از همه چیز باید بگذریم. نخواهیم همه چیز را جاودانه نگاه داریم . كه اگر چیزی در زندگی این بچه از بین رفت دچار بحران شود.

لحظه ها را برای انتقال مفاهیم غنیمت شمرده و حتی این لحظه ها را خلق كنیم. و مفاهیم را با ادبیاتی كه برای بچه ها قابل درك است منتقل كنیم. به آنها بگوییم كه خدا خیلی نازنین است . او مانند مادران و حتی بیشتر از آنها نسبت به ما مهربان است. ما باید خدا را یك چیزی مانند پدر و مادر و در حد و اندازه ای خیلی بزرگتر برای كودكان توصیف كنیم. این ادبیاتی است كه خود دین بكار برده است.

خدا می فرماید: خلق خانواده ی من هستند. یعنی خود را مانند پدری برای خانواده عنوان می كند. البته باید بگوییم كه خدا از پدر و مادر بزرگتر و اصلاً پدر و مادر قابل مقایسه با عظمت او نیستند. یاد ما باشد كه بچه از آغوش پدر و مادر بیرون می آید تا به آغوش خدا برود. پدر و مادر باید این هنر را داشته باشند. نه اینكه او به آغوش جامعه و مدرسه برود. مدرسه، جامعه و پدر و مادر باید كمك كنند كه بچه از آغوش پدر و مادر بیرون آمده و به آغوش خدا برود. ببینید بچه ی سه ساله چقدر به پدر و مادر اتكا دارد و به آنها می چسبد. این چسبیدن یعنی توكل. ما هم وقتی از خانه بیرون می آییم یك ذكر می گوییم و بجای پدر و مادر خدا را قرار می دهیم. گریه ای كه كودكان موقع زخمی شدن در آغوش مادر می كنند، بعدها نماز شب می شود. و گریه ی كودك تبدیل به گریه ی فرد می شود در موقع نماز شب برای هر زخمی كه به او وارد شده است.

تربیت دینی یعنی همین كه ما با ادبیات قابل فهم و لمس این كار را انجام دهیم. در روان شناسی پیاژه می گوید كه بچه در سن سه یا چهارسالگی پدر و مادر خود را مظهر قدرت مطلق می داند. من توصیه می كنم كه معلمان محترم آثار پیاژه در مباحث رشد را مطالعه كنند. این آثار از نظر معنوی خیلی زیبا است. اگر عروسك كودك در مكانی افتاده باشد كه امكان دسترسی به آن نباشد. پدر به كودك بگوید كه من نمی توانم این عروسك را بیاورم . كودك تعجب می كند چرا كه پدر خود را مظهر قدرت عالم می داند. اما كم كم كودك متوجه می شود كه گویی هركاری از دست پدر و مادر برنمی آید. بعد از این زمان است كه خداوند جایگزین پدر و مادر می شود.

این انتقال باید صورت بگیرد. باید با زبان كودك و اقتضاعات فهم او از خدا و دین سخن بگوییم. گاهی من ترجیح می دهم كه وقتی یك كودك دبستانی را دیدم، الله اكبر را اینطور برای او ترجمه كنم كه خدایا چقدر تو بزرگ و باشكوه هستی. وقتی پدر و مادر و معلم به او بگویند كه ما كوچولوی خدا هستیم. این مفهومی است كه او لمس می كند. انسان چگونه باید به بغل خداوند برود. طبق روایات سجده بغل خدا است. در روایت داریم كه خدا می گوید اگر بنده ی من در سجده بداند كه چه رحمتی او را در آغوش گرفته است، هیچگاه دوست ندارد سر از سجده بردارد.

ما با همین قرآن و با ادبیات ساده می توانیم بسیاری از ادبیات دینی را به بچه ها بزنیم. اگر به یك نوجوان بگویید كه می دانی چرا اینقدر قرآن آیه دارد و این حجم از صفحات را دارد، چون خدا دوست داشت كه حرف های زیادی را به ما بگوید. او سال ها به پیامبرخود حرف هایی را زد و از او خواست كه به مردم آنها را بگوید. به همین خاطر است كه قرآن زیاد شده است. با این كار از همان ابتدای آشنایی با قرآن ، فرد حجم قرآن را دلیل محبت خدا می داند. باید فكر كرد و راه را پیدا كرد. باید در مورد برنامه های كودكان فكر كرد. دربرنامه های كودكان وقتی كه به مفاهیم دینی می رسند اغلب ادبیات خشكی را بكار می گیرند. اگر به بچه بگویید كه الله اكبر به این معنا است كه خدا بزرگتر از آن است كه توصیف شود اصلاً متوجه معنای آن نخواهد شد. باید به كودك بگوییم كه الحمد الله الرب العالمین یعنی خدایا از تو ممنون هستم. اگر به او بگوییم یعنی حمد و سپاس اصلاً متوجه نمی شود چون درزندگی خود اصلاً كلمه ی سپاس را بكار نبرده است.

بعد از اینكه با استفاده از اشعار توانستیم كلمات سخت را برای آنها جا بیندازیم ، اجازه داریم معنای رسمی قرآن را به آنها بگوییم. پس ما برای انتقال مفاهیم دینی باید دو كار كلیدی انجام دهیم. یكی مقدمه سازی های خارج از دین است. یعنی اینكه حقیقت دنیا و زندگی را برای آنها تبیین كنیم. دیگری استفاده از كلمات مناسب و قابل فهم است. تمام این كارها بعد از هفت سالگی شروع می شود. البته قبل از هفت سالگی هم می توانیم با آنها صحبت كنیم. اما ضرورت این موارد بعد از هفت سالگی است. چون قبل از هفت سالگی زیاد نباید بچه را تحت آموزش به معنای خاص كلمه قرار دهیم. باید بچه آزاد و رها باشد. و از سن هفت سالگی باید تعلیم و تربیت را آغاز كنیم.

ولی همین تعلیم و تربیت باید با ادبیات متناسب با آن باشد. البته ما داریم كه كلمه ی لا اله الا الله را از سه سالگی باید به بچه آموخت. یاد دادن این اذكار نیز روش های خاص خود را دارد.

منبع: ستاد اقامه نماز