یكی از توصیه‌های رهبر انقلاب به جوانان در سالهای متمادی تقویت ارتباط با خدا و انس با نماز و معنویت بوده است. پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در ایام ماه مبارك رمضان برخی از این توصیه‌ها را در گزیده بیانات پیش رو مرور كرده است:

۱. برای حضور قلب در نماز تمرین كنیم

نماز قالبی دارد و مضمونی؛ جسمی دارد و روحی. مواظب باشیم جسم نماز از روح نماز خالی نماند. نمیگوئیم جسم بیروح نماز هیچ اثری ندارد؛ چرا، بالاخره یك اثركی دارد؛ اما آن نمازی كه اسلام و قرآن و شرع و پیغمبر و ائمه (علیهم‌السّلام) این همه روی آن تأكید كردند، نمازی است كه جسم و روحش هر دو كامل باشد. این جسم هم متناسب با همان روح فراهم شده؛ قرائت دارد، ركوع دارد، سجود دارد، به خاك افتادن دارد، دست بلند كردن دارد، بلند حرف زدن دارد، آهسته حرف زدن دارد. این تنوع برای پوشش دادن به همه‌ی آن نیازهائی است كه به وسیله‌ی نماز بایستی برآورده شود كه هر كدام رازی در جای خود دارد و مجموعه‌ی اینها، قالب و شكل نماز را به وجود میآورد. این شكل خیلی مهم است، لیكن روح این نماز توجه است؛ توجه. بدانیم چه كار داریم میكنیم. نماز بیتوجه - همان طور كه عرض كردم - اثرش كم است. ۱۳۸۷/۰۸/۲۹

انسان نماز را خوب بخواند، با توجه بخواند، حضور قلب داشته باشد. حضور قلب یعنی انسان از آنچه كه میگوید و آنچه كه در ذهنش میگذرد و بر زبانش جاری میشود، غافل نباشد؛ اینجور نباشد كه نفهمد. مثلاً من كه حالا دارم با شما حرف میزنم، خب، شما مخاطبید. انسان توجه دارد كه یك مخاطبی دارد و دارد گوش میكند و دارد حرف میزند. در نماز هم همین جور باشد؛ یك مخاطبی داشته باشیم، با او حرف بزنیم. من حتّی عرض میكنم اگر كسی معنای نماز را هم نداند، اصلاً هیچ نداند معنای این عبارات چیست، اما همین قدر بداند دارد با یكی حرف میزند، دارد با خدا حرف میزند، این قضیه انسان را نزدیك میكند - «قربان كلّ تقىّ»- این خودش مقرب است؛ تا اینكه حالا مثل ماها كه معنایش را میدانیم و تفسیرش را میدانیم و چندین كتاب درباره‌اش خوانده‌ایم، اما وقتی كه نماز میخوانیم، بالمرّه یادمان میرود كه چه كار داریم میكنیم.۱۳۹۰/۰۱/۲۳

حضور قلب و توجه، كاری است كه به تمرین احتیاج دارد. كسانی كه این كارها را كرده‌اند و بلدند، به ما یاد میدهند كه انسان باید در حال نماز، خود را در حضور یك مخاطب عالیشأن و عالی‌مقام كه خالق هستی است و مالك همه‌ی وجود انسان است، احساس كند. هر مقدار از نماز كه توانست این حالت را داشته باشد، به تعبیر روایات این نماز، نمازِ مقبول است و آن خاصیت و اثر را خواهد بخشید. و دیگر آثار نماز - كه نمیشود آثار نماز را در چند جمله یا در چند فقره‌ی كوتاه خلاصه كرد - بر این مترتب میشود.۱۳۸۵/۰۶/۲۷

۲. معنای كلمات نماز را بدانیم

همه‌ی آحاد نمازگزار باید سعی كنند كه نماز را با توجه به معانی كلمات بخوانند، یعنی در نماز با خدای عزیز و رحیم سخن بگویند. این است آن سرچشمه‌ی فیضی كه جان نمازگزار را سیراب میكند. البته این حقیقت نباید دستاویزی برای نفس بهانه‌گیر باشد كه اگر توفیق چنین توجه و حضوری نیافت، نماز را ترك كنند. نماز در هر صورت واجب و فریضه است و تاركِ نماز بزرگترین فرصت ارتباط با خداوند سبحان را از دست میدهد.
لازم است دست‌اندركاران، اوراقی شامل ترجمه‌ی نماز در همه‌ی سطوح، فراهم و میلیونها نسخه از آن را در همه جا منتشر كنند. به هر كسی باید این امكان را بدهید كه معانی كلمات نماز را بفهمد. ۱۳۷۷/۰۶/۱۸
البته كسانی كه عربی نخوانده‌اند و معنای این جملات را نمیدانند، اگر در حال نماز همین اندازه توجه پیدا كنند كه با خدا حرف میزنند و به یاد خدا باشند، این هم بهره خوبی است؛ ولی سعی كنید كه معنای نماز را بدانید. یاد گرفتن معنای نماز، كار خیلی آسانی است؛ خیلی زود میتوانید ترجمه این چند جمله را یاد بگیرید. نماز را با توجه به معنای آن بخوانید. این نماز است كه «قربان كلّ تقىّ» خواهد بود. نمازْ نزدیك‌كننده انسان به خداست اما نزدیك‌كننده انسان باتقوا. ۱۳۶۹/۰۲/۰۶

۳. مستحبات نماز، حضور قلب را افزایش می‌دهد

در روایات برای حالات مختلف نماز یك خصوصیاتی را گذاشتند؛ واجب نیست، مستحب است. در وقت ایستادن به كجا نگاه كنید؛ در وقت سجده كردن به كجا نگاه كنید؛ در وقت ركوع، بعضی از روایات دارد، چشمتان را ببندید؛ بعضی روایات دارد به جلو نگاه كنید؛ این خصوصیات همه كمك میكند به آن حالت حضور و توجهی كه برای انسان لازم است. ۱۳۸۷/۰۸/۲۹

۴. نماز را با اخلاص بجا آورید نه از روی ریا

نمازی كه انسان میخواند، اگر به قصد تقرب به خدا بخواند، توجهش به خدا باشد، با اخلاص نماز بخواند، این بالاترین عبادتهاست؛ اگر همین نماز را برای ریا بخواند، این نماز میشود معصیت و خود آن نماز، میشود گناه. ریا، گناه كبیره است؛ مصداقش هم میشود همان نمازی كه از روی ریا خوانده شد. ۱۳۸۷/۰۶/۰۵

5. مراقب باشیم نماز بی‌توجه قساوت قلب می‌آورد

رحمت خدا بر مرحوم شیخ محمد بهاری كه در یكی از نوشته‌هایشان می‌گویند كه دعا و ذكر و شاید نماز، وقتی بی‌توجه تكرار می‌شود، قساوت می‌آورد! نماز می‌خوانیم، نمازِ مایه‌ی قساوت. چرا؟ چون در حال نماز حضور قلب نداریم، توجه نداریم. پس این نماز یا با توجه است، كه مایه‌ی رقت و قرب و لطافت و صفاست؛ یا نمازِ بی‌توجه است، كه آن وقت به گفته‌ی ایشان مایه‌ی قساوت قلب است. ۱۳۸۷/۰۸/۱۵

۶. در جوانی خود را به خوب نماز خواندن عادت دهید

جوانها اگر از حالا عادت كنند به نماز خوب، وقتی به سن ماها رسیدند، نماز خوب خواندن برایشان دیگر مشكل نیست. در سنین ما آدمی كه عادت نكرده باشد به نماز خوب، نماز خوب خواندن ممكن است، اما مشكل است. برای آنكه از جوانی عادت كرده به اینكه خوب نماز بخواند؛ یعنی نماز با توجه - نماز خوب معنایش نماز با صدای خوش و قرائت خوب نیست؛ یعنی نمازِ با توجه، با حضور قلب؛ قلبش در محضر پروردگار حاضر باشد؛ از دل و با دل حرف بزند - آن وقت این سجیه‌ی او میشود و دیگر برایش زحمت ندارد؛ تا آخر عمر همینجور خوب نماز میخواند. ۱۳۸۷/۰۸/۲۹

7. نباید نماز را سبك بشماریم

امام صادق (علیه‌السّلام) در بیمارىِ رحلت به وصىّ‌شان میفرمایند كه: «لیس منّی من استخفّ بالصّلوة»؛ از ما نیست كسی كه نماز را سبك بشمارد. استخفاف یعنی سبك شمردن، كم‌اهمیت شمردن. حالا این نمازِ با همه‌ی این خصوصیات، با همه‌ی این فضائل، چقدر از انسان وقت میگیرد؟ نماز واجب ما - این هفده ركعت - اگر انسان بخواهد با دقت و با قدری ملاحظه بخواند، فرض كنید سی و چهار دقیقه وقت میگیرد، والّا كمتر وقت خواهد گرفت. ما گاهی اوقات میشود كه پای تلویزیون در انتظار برنامه‌ای كه مورد علاقه‌ی ماست نشسته‌ایم و قبل از آن، دائم تبلیغات، تبلیغات، تبلیغات - بیست دقیقه، پانزده دقیقه - كه هیچ كدام هم به درد ما نمیخورد، مینشینیم گوش میكنیم و بیست دقیقه وقتمان را از دست میدهیم، برای خاطر آن برنامه‌ای كه میخواهیم. بیست دقیقه‌های زندگی ما اینجوری است. منتظر تاكسی میشویم، منتظر اتوبوس میشویم، منتظر رفیقمان میشویم كه بیاید جائی برویم، منتظر استاد میشویم كه سر كلاس دیر كرده، منتظر منبری میشویم كه دیر به مجلس رسیده؛ همه‌ی اینها - ده دقیقه، پانزده دقیقه، بیست دقیقه - به هدر میرود. خوب، این بیست دقیقه و بیست و پنج دقیقه و سی دقیقه را برای نماز - این عمل راقی، این عمل بزرگ - مصرف كردن مگر چقدر اهمیت دارد. ۱۳۸۷/۰۸/۲۹

۸. نماز را اول وقت بخوانید

كار درست و نیك را باید هر چه زودتر انجام بدهیم؛ مثل عبادات، مثل نمازِ اولِ وقت و مثل بقیه‌ی كارهایی كه موقت است، هر چه انسان آن كار را در لحظات اول و نزدیكتر به آن لحظات اول انجام بدهد، این فضیلت بیشتری دارد؛ چون انسان احساس می‌كند تكلیف را انجام داد و در تأخیر آفاتی هست؛ انسان خود را از آن آفات بركنار می‌دارد. ۱۳۸۵/۰۹/۲۴
مؤمن هیچ كار خیری را هم از روی خجالت و حیا ترك نمیكند. به بعضیها میگویند: آقا! چرا فلان جا نماز یا نافله یا نماز اوّل وقتتان را نخواندید؟ میگویند خجالت كشیدیم! نه؛ از روی حیا، هیچ كار نیكی را ترك نكنید. خواهند گفت متظاهر است؟ بگویند. خواهند گفت خودشیرینی میكند؟ بگویند. اگر حرفی حقّ است و اگر كاری خوب است، آن را به‌خاطر ملاحظه دیگران ترك نكنید. ۱۳۷۸/۰۵/۰۸
كار كردن در یك كارگاه علمی، كارگاه آموزشی، مركز تحقیقات، فلان كلاس درس و فلان دانشگاه، هیچ منافاتی با این ندارد كه انسان نمازش را اول وقت، با توجه و با احساس حضور در مقابل خداوند بجا آورد. این، دل شما را شستشو میدهد. شماها جوانید و دلهای شما نورانی است. ۱۳۸۵/۰۶/۲۵
در محیط دانشجویىِ جوان، پرداختن به معارف دینی، پرداختن به الگوهای دینی، توسلات به پروردگار، توسلات به ائمه (علیهم السلام)، خواندن دعای عرفه، برگزاری مراسم اعتكاف و خواندن نماز جماعت، بسیار خوب است. البته این را هم عرض بكنم؛ در مراسم مذهبی به روح مراسم توجه كنید؛ فقط صورت سازی نباشد؛ انسان شعری بخواند، اشكی بگیرد یا بریزد. روح دعا و نماز عبارت است از ارتباط با خدا، آشنا شدن با خدا، بهره بردن از معنویت، پاكیزه كردن و پیراستن روح، و پالایش كردن ذهن از وسوسه ها. نماز را با توجه و اول وقت بخوانید. تحجر بد است؛ فكر نكردن در لایه های زیرین ظواهر، عیب بزرگی است؛ مواظب باشید به این عیب دچار نشوید. ۱۳۸۴/۰۲/۱۹

9. نماز را به جماعت و در مسجد بخوانید

نشانه‌ی دیگر [حق‌گزاری نماز]، آبادی مساجد و افزایش نمازهای جماعت است، و این به معنای بروز بركات نماز در سطح همكاری و همدلی اجتماعی است. بیشك این فریضه نیز با همه‌ی اتكالش به عامل درونی یعنی توجه و ذكر و حضور، همچون دیگر واجبات دینی، ناظر به همه‌ی عرصه‌ی زندگی انسان است و نه به بخشی از آن یعنی زندگی فردی و شخصی هر كس. و آن‌جا كه پای فعالیّت و نشاط دستجمعی افراد جامعه به میان میآید، نماز همچون گرم‌ترین و پرشورترین عبادت دستجمعی، نقش بزرگی را بر عهده میگیرد. مظهر این خصوصیت، همین نمازهای جماعت پنجگانه و نماز جمعه و نمازهای عید است. ۱۳۷۳/۰۶/۱۰
كیفیت یافتن نماز بدین معنی است كه نماز، با حال و حضور ادا شود؛ نمازگزار به نماز با چشمِ «میعاد ملاقات با خدا» بنگرد و در آن، با خدای خود سخن بگوید و خود را در حضور او ببیند؛ نماز را تا میتواند در مسجد و تا میتواند به جماعت بگزارد. ۱۳۹۲/۰۶/۱۳

۱۰. تا می‌توانید نافله بخوانید!

توصیه‌ی‌ مؤكد اینجانب‌ به‌ همه‌ بویژه‌ جوانان‌ آن‌ است‌ كه‌ خود را با نماز مأنوس‌ و از آن‌ بهره‌مند سازند. یعنی‌ این‌ كه‌ نماز را با توجه‌ به‌ معنی‌ و با احساس‌ حضور در محضر پروردگار متعال‌ جلت‌ عظمته‌، به‌ جای‌ آورند و این‌ كار را با تمرین‌، بر خود هموار و آسان‌ سازند و تا بتوانند نوافل‌، مخصوصا نافله‌ی‌ نمازهای‌ صبح‌ و مغرب‌ را نیز ادا كنند. و اگر هنوز در میان‌ كسان‌ و نزدیكان‌ و دوستان‌ آنان‌، كسی‌ هست‌ كه‌ خود را از فیض‌ نماز محروم‌ كرده‌ باشد، او را از این‌ گناه‌ بزرگ‌ و خسارت‌ عظیم‌ بازدارند و این‌ كار را با زبان‌ خوش‌ و رفتار حكیمانه‌ انجام‌ دهند، البته‌ پدران‌ و مادران‌ نسبت‌ به‌ نماز فرزندان‌ خود مخصوصا نوجوانان‌، مسؤولیت‌ بیشتری‌ دارند. ۱۳۷۴/۰۶/۱۴