حوزه علمیه متولی نظام دینی در جامعه است. با بروز تحول در اجتماع، روزآمدی این نظام علمی ـ دینی بر اساس نیازهای نوپدید ضروری می گردد. در این میان، حفظ ارکان حوزه همراه با تحول در روش ها، سیاست ها و چشم انداز از جمله ضرورت های راهبردی می باشد. آنچنان که رهبر معظم انقلاب، خطاب به مدیران و مسئولان حوزه های علمیه سراسر کشور، در بیان ضرورت تحول درحوزه های علمیه فرمودند: «تحول را مدیریت کنید… تحول اجتناب ناپذیر است. تحول، طبیعت و سنت آفرینش الهی است… موجودی را فرض کنیم که تن به تحول ندهد؛ از یکی از دو حال خارج نیست: یا خواهد مُرد یا منزوی خواهد شد. یا در غوغای اوضاعِ تحول یافته مجال زندگی پیدا نمی کند، زیر دست و پا له می شود، از بین می رود؛ یا اگر زنده بماند، منزوی خواهد شد.»

      به همین منظور پایگاه حوزه در راستای وظیفه اطلاع رسانی خود و در جهت تبیین فرمایشات و خواسته های مقام معظم رهبری بر آن شده است تا گزیده ای از دیدگاه ها و نظرات ایشان را در خصوص حوزه علمیه، طلاب و روحانیون، وظایف آنان، نقش ایشان در جامعه و از همه مهم تر تحول در حوزه علمیه را جمع آوری وارائه نماید.

     آنچه در این ویژه نامه عرضه شده است، برگزیده برخی از فرمایشات معظم له در هر یک از موضوعات مذکور است.

     اینک ابتدا اشاره مختصری به تاریخچه حوزه علمیه به ویژه با تأکید بر دیدگاه و نقش دست اندرکاران و مدیران آن می اندازیم. البته واکاوی سابقه اندیشه تحول در حوزه و دقت یا عملکرد هر یک از علما در دوره زعامت در حوزه علمیه، خود مجال بیشتری را می طلبد؛ اما این مختصر می تواند اشاره ای کوتاه بر نقش و اندیشه هر یک از علمای برجسته حوزه های علمیه از ابتدا تاکنون را داشته باشد.

     آیت الله شیخ عبدالکریم حائری در 1300 ش حوزه علمیه قم را تأسیس کرد. البته در شکل گیری حوزه معاصر قم همچنین باید از کوشش های مرحوم شیخ محمدتقی بافقی یاد کرد.
      تشکیل حوزه علمیه در قم و حسن شهرت و مدیریت آیت الله حائری موجب استقبال بسیاری از علما و انتقال آنان به قم گردید. آیت الله حائری در مدت اقامت خویش در قم مهم ترین درس خارج حوزه علمیه را ارائه می کرد.

     با استقرار آیت الله حائری در قم بسیاری از شاگردان او که در اراک به سر می بردند، از جمله اشخاص برجسته ای چون آیت الله سید محمد تقی خوانساری، آیت الله سید احمد خوانساری، آیت الله سیدروح اللّه خمینی(امام خمینی)، آیت الله سیدمحمدرضا گلپایگانی و آیت الله شیخ محمدعلی اراکی به قم آمدند. آیت الله حائری در مدت اقامت حدود پانزده ساله خود در قم که در اوج باروری علمی نیز بود، با مدیریت قوی خود حوزه علمی نیرومندی را به وجود آورد….

در فاصله وفات آیت الله حائری تا مهاجرت آیت الله بروجردی به قم، ریاست اداره حوزه علمیه قم برعهده سه تن از استادان بزرگ این حوزه قرار گرفت: آیت الله سیدمحمد حجت کوه کمری، آیت الله سیدمحمدتقی خوانساری و آیت الله سیدصدرالدین صدر.

در اوایل دهه بیست شمسی، شماری از بزرگان و استادان حوزه علمیه قم که از عدم مدیریت متمرکز این حوزه نگران بودند و از سویی از مقام علمی و نفوذ اجتماعی و دینی آیت اللّه حاج آقاحسین بروجردی، آگاهی داشتند، از او خواستند که از بروجرد به قم بیاید.

با ورود آیت الله بروجردی به حوزه علمیه قم، بر رونق آن افزوده شد و شور و نشاط علمی آن دوچندان و بنیه علمی آن تقویت گردید. اقدامات بروجردی در طول دوره زعامت، حاکی از اهتمام ایشان به حفظ و تقویت این حوزه است.

آیت الله بروجردی در بُعد بین المللی نیز فعالیت هایی را در حوزه علمیه قم سامان داد، از جمله سیدمحمدتقی طالقانی آل احمد را در 1331ش برای سرپرستی شیعیان مدینه و پس از درگذشت او سیداحمد لواسانی و سپس شیخ عبدالحسین فقیهی رشتی را اعزام کرد؛ سیدزین العابدین کاشانی را به کویت، سیدمحمدحسن ناشرالاسلام شوشتری را به زنگبار، شریعت زاده اصفهانی را به پاکستان، مهدی حائری یزدی را به آمریکا و صدر بلاغی را به عنوان نماینده سیار خود به اروپا فرستاد.

آیت الله بروجردی در زمینه توسعه فضای آموزشی حوزه از قبیل ساخت و احیای مدارس و به طور خاص تأسیس مسجد اعظم و کتابخانه آن اقدامات درخور توجهی کرد. به این ترتیب، مهاجرت مؤثر و تحول آفرین آیت الله بروجردی، حوزه قم را به مرتبه ای از اعتبار رساند که عملاً هم ارز معتبرترین حوزه آن عهد، یعنی حوزه نجف شد و نه فقط طالبان علم از شهرهای مختلف ایران راهی قم می شدند، بلکه به تدریج افرادی از مناطق شیعه نشین دنیا قم را برای تحصیل برمی گزیدند.

صفحات: 1· 2