انقلاب اسلامی ایران به رهبری و زعامت امام خمینی (ره) را می‌توان بارزترین و موفق‌ترین انقلاب نشات گرفته از عاشورای حسینی به شمار آورد؛ زیرا همانطور كه امام حسین علیه السلام هدف خود را اجرای سیره جدشان، امر به معروف و نهی از منكر، عدالت گستری و ایستادگی در مقابل ظلم اعلام كردند؛ امام خمینی (ره) نیز چه قبل از تبعید و چه در نجف و پاریس به صراحت اعلام كردند كه ما در مقابل طاغوت زمان (رژیم پهلوی) ایستادگی می‌كنیم و با خواست مردم، حكومت عدل را بر دو محور اسلامیت و جمهوریت بنیان می‌نهیم. بنابراین می‌توان گفت كه انقلاب اسلامی ایران از حیث الگوهای والایی مانند امر به معروف و نهی از منكر ، مقابله با طاغوت، تكیه بر پایگاه مردمی و استفاده از اصول مشخص دینی، بیشترین شباهت را به به قیام حسینی و نهضت عاشورا دارد.

 

 

 

اساسا شروع انقلاب اسلامی را باید از ایام محرم و عزاداری امام حسین علیه السلام و با الهام از آموزه‌های نهضت عاشورا دانست. قیام 15 خرداد 1342 كه نقطه عطفی در تاریخ انقلاب شمرده می‌شود، به دنبال سخنرانی شدید‌اللحن امام خمینی(ره) در بعد از ظهر عاشورا ( 13 خرداد 1342) به وقوع پیوست و در حقیقت نطفه انقلاب را همان فریاد عاشورایی امام منعقد كرد. شعارهایی هم كه در طول این قیام و ایام پیروزی انقلاب، علیه رژیم پهلوی از طرف مردم سر داده می‌شد، اشاره به نهضت عاشورای حسینی داشت؛ شعارهایی چون «خمینی بت شكن … خمینی، تو فرزند حسینی»، «خمینی، خمینی تو وارث حسینی» و «نهضت ما حسینیه، رهبر ما خمینیه». 

 

 

 

 

امام خمینی (ره) در مورد قیام 15 خرداد 1342 فرمودند:

 

«آن روز یزیدیان با دست جنایتكاران گور خود را كندند و تا ابد هلاكت خویش  و رژیم ستمگر جنایتكار خود را به ثبت رساندند و در 15 خرداد 42 پهلویان و هواداران و و سرمداران جنایتكارشان با دست ستمشاهی خود گور خود را كندند و سقوط و ننگ ابدی را برای خویش به جا گذاشتند كه ملت عظیم‌الشان ایران بحمدالله تعالی با قدرت و پیروزی بر گور آتشبار آنان لعنت می‌فرستد».

 

به علت افشاگری‌های شجاعانه و بی‌پرده حضرت امام (ره) بر ضد رژیم ستمگر پهلوی، ایشان دستگیر و به تركیه و پس از مدتی به عراق تبعید شدند. حضرت امام خمینی در دوران تبعید نیز به پیروی از حسین بن علی علیه السلام راه صبر و استقامت را پیشه خود ساخته و با الهام از عاشورا روح حماسه و غیرت دینی را در مردم دمید. ایشان با بر شمردن مفاسد و مظالم رژیم طاغوت، مردم را دعوت به مبارزه  با یزید زمانه كرده و در عین حال خواستار تشكیل حكومت اسلامی و حاكمیت ارزش‌های قرآنی بر جامعه شدند.

 

امام در آثار دوران تبعید خود بر لزوم پا‌فشاری بر نهضت حسینی و احكام اسلامی بیش از پیش پای می‌فشردند: «اسلام را عرضه بدارید و در عرضه آن به مردم، نظیر عاشورا به وجود بیاورید…» زیرا «محرم، ماه نهضت بزرگ سید شهیدان و سرور اولیای خداست كه با قیام خود در مقابل طاغوت، تعلیم سازندگی و كوبندگی به بشر داد و راه فنای ظالم و شكستن ستمكار را به فدایی دادن و فدایی شدن دانست و این خود سرلوحه تعلیمات اسلام است برای ملت ما تا آخر دهر.» 

 

در فاصله سال‌های 1342 تا 1357  مجالس محرم، منبرها، وعظ‌‌ها و نوحه‌ها حال و هوای سیاسی و انقلابی گرفت. نگرش سیاسی به حادثه كربلا و درس آموزی از قیام عاشورا  به سرلوحه دعوت امام خمینی و همفكران او تبدیل شد. عاشورا دیگر یك ضایعه تاریخی نبود، یلكه به محور بسیج مردم بر ضد رژیم طاغوت تبدیل گردیده بود. خانواده‌ها، شهیدان خود را به فرمان حسین زمان و محشور با شهدای كربلا می‌دانستند. مساجد، تكایا، حسینه‌ها و خیمه‌های عزاداری امام حسین علیه السلام به عنوان مهم‌ترین اماكن، برای فعالیت نیروهای انقلاب و بیداری مردم از مفاسد حكومت پهلوی و سازماندهی آنان برای راهپیمایی، تظاهرات و فعالیت‌های انقلاب محسوب می‌گردید. مردم ایران تحت تاثیر نهضت عاشورا، روحیه شهادت طلبی و ایثار امام حسین علیه السلام و یارانش را مجددا در خاطره‌ها تكرار می‌كردند و با شعارهای «الله اكبر» و «توپ، تانك، مسلسل دیگر اثر ندارد» با تانك‌ها و مسلسل‌های رژیم ستمشاهی  مقابله می‌كردند. 

 

امام راحل می‌فرمودند: «كیفیت مبارزه را اینكه قیام در مقابل یك حكومت قلدری كه همه جا را در دست دارد، با یك عده معدود چطور باید باشد، این‌ها چیزهایی است كه حضرت سیدالشهداء به ملت آموخته است».

 

 

در دهه‌های 1340 و 1350 بعضی از خطبا، روحانیان و دانشگاهیان توانستد از زوایای نو به قیام عاشورا نظرافكنده و بدین وسیله جامعه، بویژه جوانان را با این قیام عظیم تاریخ ساز آشناتر سازند. در این راه دو تن از متفكران و مبارزان، یعنی آیت الله مطهری و دكتر علی شریعتی بیش از دیگران موفق به این كار شدند، استاد مطهری با ایراد سخنرانی‌ها و تالیف كتاب‌هایی چون «حماسه حسین» و «فریادها» به مردم بویژه جوانان اهمیت این حماسه را در احیای دین اسلام و جنبه ظلم ستیزی آن گوشزد كرد. دكتر شریعتی نیز با توسل به دیدگاه خاص خود بر آن بود تا نسل جوان را بیش از پیش با نهضت امام حسین علیه السلام و یارانش آشنا سازد.

 

شاید بتوان مهم‌ترین نمود فرهنگ و تعالیم عاشورا در انقلاب اسلامی ایران را مسئله ناسازگاری با طاغوت و استكبار دانست كه این امر، در تمامی حركت‌ها و موضع‌گیری‌های امام خمینی (ره) كاملا نمایان و آشكار بود و به صورت یك جریان محوری در نهضت اسلامی می‌درخشید. ایشان در سخنرانی‌ها و بیانیه‌ها و مصاحبه‌های خود مشروعیت حكومت شاه را زیر سوال می‌بردند؛ آنگونه كه سیدالشهداء نیز با امتناع از بیعت، خلافت یزید را نامشروع و غاصبانه دانست. ایشان با آنكه دور از وطن بودند؛ تاكید داشتند كه روحانیون و خطبا، حذ اعلای استفاده از منابر حسینی در ماه محرم و صفر را داشته باشند. ایشان این ایام را بهترین زمان برای افشاگری اقدامات ضد اسلامی رژیم می‌دانست. راهپیمایی‌های تاسوعا و عاشورای حسینی در سال 1357 كمر رژیم را شكست. همچنین اعلامیه تاریخی امام خمینی (ره) در روز 21 بهمن 1357 مبنی بر شكستن حكومت نظامی كه تصمیم داشتند رهبران اصلی انقلاب را دستگیر كرده و به زعم خویش به انقلاب برای همیشه پایان دهند، عملا نوعی حماسه عاشورایی محسوب می‌شد. مردم تحت تاثیر اعلامیه و فرمان حسین زمان خویش، به خیابان‌ها ریخته و ضربه نهایی را به  رژیم پوسیده شاهنشاهی وارد ساختند.

 

 

بطور كلی حضرت امام (ره) علل محدثه و مبقیه انقلاب اسلامی ایران را مدیون و مرهون عاشورا و درسی كه مردم از امام حسین علیه السلام آموختند می‌دانند و لذا در سخنان خویش می‌فرمایند: «ما باید همه متوجه این امر معنا باشیم كه اگر قیام حضرت سیدالشهداء –سلام الله علیه- نبود، امروز ما نمی‌توانستیم پیروز شویم، انقلاب اسلامی ایران پرتوی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است» 

 

امام خمینی (ره) كه تعالیم و فرهنگ عاشورا را گنجینه عظیم سیاسی_دینی و پشتوانه غنی و انسان‌ساز اسلام می‌دانست؛ با الهام و بهره‌گیری از آموزه‌های عاشورایی، حماسه حسینی را اساس  قیام و مبارزه خویش قرار داده و به احیای دین پرداخت. امام راحل عظیم‌الشان، با شناخت دقیق سیاست‌های استكبار جهانی در تحمیل رژیم پهلوی بر ایران و مشابهت‌های فراوان این رژیم با حاكمان اموی، و بهره‌گیری از دو عنصر تحرك‌آفرین دینی یعنی «امر به معروف و نهی از منكر» و «تكلیف الهی» كه شالوده و اساس شكل‌گیری حماسه عاشورا را پایه‌ریزی كردند؛ رژیم 2500 ساله شاهنشاهی را فرو ریخت و مكتب انسان‌ساز اسلام را حیات مجدد بخشید و غبار تحریف و بدعت را از چهره دین زدود.