اى طالب توبه حقيقى!

     حقيقت توبه، عبارت از اين است كه بنده از غير، به خدا بازگردد،

      و اگر خواستى بگو: بازگشت از ظلمت به سوى نور و يا از جهل به علم و يا از شقاوت به سعادت و يا بگو: از معصيت به طاعت.

     و كمال توبه، از علم و حال و عمل حاصل مى ‏شود و از مجموع اين سه امر كامل مى ‏گردد، زيرا هر يك از اين سه امر، مطلوب مستقلى است و اضداد آنها غير مطلوب، و رجوع از اين اضداد را توبه گويند.

     اما علم، اجمالش آنكه به حالتى كه در آن است و موجب شقاوت و يا مانع سعادت اوست، علم پيدا كند و تفصيلش، علم به جميع مراتب علومى است كه به حال بشر نافع است، مثل علم به خدا و ملائكه و كتب الهى و پيامبران و روز قيامت، با درك محروميت از سعادتى كه لازمه داشتن اين علوم و نهفته در آنهاست.

     و اما حال، عبارت از تحسر و اندوه بر شقاوتى است كه دامنگيرش شده و قصد سعادت در گذشته و حال و آينده، و رغبت به تدارك آن در احوال سه‏گانه.

     و اما عمل، پس به رجوع و خروج از آنچه در آن بوده و تصميم بر ادامه عمل، در راهى كه مى‏بايست در آن راه قدم بگذارد مى‏ باشد و رجوع اجمالاً به اين است كه آنچه را كه حال و يا آينده، موجب حسرت او خواهد شد، تدارك نموده و جبران كند و اين تدارك، به اين است كه اگر آن حقى از حقوق الهى است، مى ‏بايست كه آن را به قضاى آن عمل و محو آثار سوئش جبران نمايد كه از جمله آثار، گوشتى است كه از معصيت بر تن او روييده، كه مى‏ بايست از بين برود؛ نفس را همانگونه كه لذت معصيت چشيده، درد و رنج طاعت بچشاند و تيرگى اى كه بر اثر ظلمت معصيت در آن پيدا شده، به نور طاعت از بين ببرد.

     و اگر متعلق به حقوق مخلوق است، اگر اداء آن حق، ممكن است به اداء آن ولو با استغفار و طلب حليت و رضايت طرف، آن حق را ادا كند و سپس به محو آثار سوء آن بپردازد و اگر اداء آن ممكن نباشد، مثل اين كه به آبروى مؤمنى در غياب او خيانت كرده باشد كه اگر بخواهد از او رضايت بطلبد، باز خود اين عمل، باعث فتنه و فساد مى‏شود، در اين صورت مى ‏بايست كه براى آن مؤمن از خدا طلب آمرزش كند و به هر اندازه‏اى كه جبران آن خيانت را كند، براى او اعمال صالحه به جاى آورد و چنانكه گفته شد، آثار سوء آن را برطرف سازد و حتى اگر به حيوانى آزارى رسانده، احتياطاً مى ‏بايست كه آن ضرر را جبران نمايد و سپس آثار سوئش را برطرف سازد.

باده گلگون /آية الله حاج ميرزا جواد آقا ملكي تبريزى(ره)