نیکی کردن به برادران دینی ـ خصوصاً شیعیان ـ از جمله مواردی است که ائمه اطهارعلیهم السلام بر آن تأکید فراوان کرده اند و روایات متعددی در این زمنیه وجود دارد.

امام صادق علیه السلام در روایت شریفی می فرماید:

یا بْنَ جُنْدَب اِنَّ لِلشَّیطانِ مَصائدَ یصْطادُ بها فَتَحامُوا شِباکَهُ و مَصائِدَهُ .اما مَصائِدُهُ فَصَدٌّ عَنْ بِرِّ الاِخوانِ، و اَمّا شِباکُهُ فَنَوْمٌ عَنْ قَضاءِ الصّلَواتِ الّتی فَرَضَهَا الله

     شیطان، دام هایی دارد که به وسیله آن ها انسان ها را صید می کند. از بزرگ ترین، عمومی ترین و مؤثرترین دام هایی که شیطان برای آدمیزاد می گستراند، اول این است که انسان را از خدمت کردن به دیگران، به ویژه برادران دینی خود باز می دارد، دوم آن که کاری می کند تا انسان نمازهایش را به موقع نخواند».

     انسان ممکن است با انجام دادن واجبات و فرایض دینی خود فکر کند که به طور کامل به وظیفه اش عمل کرده است؛ در حالی که رفع نیازهای مادی و معنوی برادران ایمانی نیز در حد توان از جمله وظایف دینی مسلمانان می باشد؛ خصوصاً افرادی که فعالیت خاصی مثل تحصیل، تدریس، نویسندگی و… را انجام می دهند، باید بدانند که وظایفی هم برابر دیگران، از جمله اقوام، همسایه ها، هم حجره ای ها و دوستان دارند؛ اما متأسفانه این گونه افراد به دلیل تمرکز روی یک فعالیت خاص، کم تر به این نکته توجه دارند و از انجام این وظیفه مهم غافل اند.

این غفلتی است که:

اولا، مقدمات آن را شیطان فراهم می کند؛

ثانیاً، به ما القا می کند که اصلا چیزی نداری که بخواهی به دیگران کمک کنی؛

ثالثاً، ما را نسبت به نیازهای دیگران بی تفاوت می کند؛

یعنی حالتی را در ما ایجاد می کند که با خود بگوییم به من ربطی ندارد که دیگران نیاز دارند یا ندارند، یا می گوییم من زحمت کشیده ام و به اندازه رفع نیاز خودم چیزی را به دست آورده ام، آن ها هم بروند زحمت بکشند، تا محتاج دیگران نباشند.

حضرت در ادامه می فرماید:

هیچ عبادتی بالاتر از این نیست که انسان در راه کمک کردن به برادران دینی خود قدمی بردارد، حتی اگر هم در این راه موفق به رفع نیاز آنها نشود. نه تنها احسان و خدمت به برادران دینی بالاترین عبادت است، بلکه دیدار دوستان ـ البته اگر برای خدا باشد ـ نیز بالاترین عبادت است.

از دیگر دام های شیطانی، بازداشتن انسان از خواندن نماز اول وقت است. آنچه انسان را مستقیماً در مسیر تقرب الی الله به پیش می برد، نماز است. نماز، رابطه مستقیم بنده با خالق است. از مسایلی که باعث می شود انسان نتواند به درستی از نمازش استفاده کند، زیاد خوابیدن، دیر خوابیدن و بد خوابیدن است. وقتی انسان دیگر اهتمامی به خواندن نماز اول وقت نداشته باشد، به مسایل دین نیز بی اعتنا می شود و کم کم کارش به جایی می رسد که با دیده تمسخر به مناسک دینی می نگرد:

« ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَى أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يسْتَهْزِئُونَ»^{(الروم/10)}

آنگاه فرجام کساني که بدي کردند [بسي] بدتر بود [چرا] که آيات خدا را تکذيب کردند و آنها را به ريشخند مي‏ گرفتند

اگر ـ خدای ناکرده ـ انسان در این مسیر خطرناک قرار گرفت و به نماز بی اهمیت شد، در واقع با این کار، مقدمات کافر شدن خود را فراهم ساخته است.

از جمله دلایل بی اعتنایی به دین و تمسخر آن، قرار گرفتن انسان در محیطی است که در آن، عوامل انحراف و دنیاگرایی زیاد است؛ به گونه ای که ایات الهی کم تر به گوش می رسد، موعظه کم تر است و دست رسی به استاد و مربی مشکل است. قرآن کریم، درباره کسانی که عهد خدا و سوگند خود را به بهایی اندک می فروشند، می فرماید:

« أُولَئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا ينْظُرُ إِلَيهِمْ يوْمَ الْقِيامَةِ وَلَا يزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ» ^{(آل عمران/77)}

کساني که پيمان خدا و سوگندهاي خود را به بهاي ناچيزي مي‏ فروشند آنان را در آخرت بهره‏اي نيست و خدا روز قيامت با آنان سخن نمي‏ گويد و به ايشان نمي‏ نگرد و پاکشان نمي‏ گرداند و عذابي دردناک خواهند داشت

امام حسین علیه السلام فرمود:

یَا ابْنَ آدَمَ تَفَکَّرْ وَ قُلْ أَیْنَ مُلُوکُ الدُّنْیَا وَ أَرْبَابُهَا الَّذِینَ عَمَرُوا وَ احْتَفَرُوا أَنْهَارَهَا وَ غَرَسُوا أَشْجَارَهَا وَ مَدَّنُوا مَدَائِنَهَا فَارَقُوهَا وَ هُمْ کَارِهُونَ وَ وَرِثَهَا قَوْمٌ آخَرُونَ وَ نَحْنُ بِهِمْ عَمَّا قَلِیلٍ لَاحِقُونَ یَا ابْنَ آدَمَ اذْکُرْ مَصْرَعَکَ وَ فِی قَبْرِکَ مَضْجَعَکَ وَ مَوْقِفَکَ بَیْنَ یَدَیِ الله تَشْهَدُ جَوَارِحُکَ عَلَیْکَ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ تَبْلُغُ الْقُلُوبُ الْحَناجِرَ وَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ وَ تَبْدُو السَّرَائِرُ وَ یُوضَعُ الْمِیزَانُ لِلْقِسْطِ یَا ابْنَ آدَمَ اذْکُرْ مَصَارِعَ آبَائِکَ وَ أَبْنَائِکَ کَیْفَ کَانُوا وَ حَیْثُ حَلُّوا وَ کَأَنَّکَ عَنْ قَلِیلٍ قَدْ حَلَلْتَ مَحَلَّهُمْ وَ صِرْتَ عِبْرَةً لِلْمُعْتَبِرِ وَ أَنْشَدَ شِعْراً؛

ای فرزند آدم! اندیشه کن و بگو پادشاهان دنیا کجایند و آنان که دنیای ویران را آباد کردند کجایند؟ آن ها که نهرهای آب را روان ساختند، شهرها بنا کردند با ناراحتی همه را گذاشتند و رفتند گروه دیگر وارث آنان شدند. ما هم در آینده نزدیکی به آنان ملحق می شویم. ای فرزند آدم! بیاد آر آن جا را که روزگار تو را به زمین زند و در گور تو خوابگاه تو است. و یاد کن آن روزی را که در پیشگاه پروردگار قرار گیری؛ اعضای تو بر ضررت گواهی دهند؛ آن روز که گام ها بلغزد و جان ها به گلوگاه رسد گروهی روسفید و جمعی سیه رو باشند و رازهای نهفته آشکار شود؛ میزان دادگری نهاده گردد. ای فرزند آدم! به یاد آر خوابگاه پدران و نیاکانت و فرزندانت را که چطور بودند و چگونه فرود آمدند و گویا تو هم در آینده نزدیکی به همان مکان ایشان فرود خواهی آمد و برای دیگران عبرت و پند خواهی شد.

سپس این شعر را سرود:

أَیْنَ الْمُلُوکُ الَّتِی عَنْ حِفْظِهَا غَفَلَتْ

حَتَّی سَقَاهَا بِکَأْسِ الْمَوْتِ سَاقِیهَا

تِلْکَ الْمَدَائِنُ فِی الْآفَاقِ خَالِیَةً

عَادَتْ خَرَاباً وَ ذَاقَ الْمَوْتَ بَانِیهَا

أَمْوَالُنَا لِذَوِی الْوُرَّاثِ نَجْمَعُهَا

وَ دُورُنَا لِخَرَابِ الدَّهْرِ نَبْنِیهَا

إرشاد القلوب إلی الصواب، ج 1، ص 03 .

پی نوشت ها:

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* مصباح یزدی، محمد تقی، کتاب پندهای امام صادقعلیه السلام به ره جویان صادق

_{مجله خُلُق - فروردین 1387 - شماره 4 و 5}