دعا کردن یکی از آن اعمالیست که ائمه(علیهم السلام) مردم را به آن سفارش کرده اند. این که دعا استجاب شود یا خیر دست خداست و تقدیری که او برای انسان ها در نظر گرفته است.

با این وجود، ائمه اطهار(سلام الله) راه هایی را برای استجابت دعا پیش روی مومنان قرار دادند و در عین حال از موانع استجابت دعا هم سخن گفته اند.

در ابتدا موانع و سپس راه های استجابت را بیان می کنیم.

گناه

گاهی تیرگی گناه های ما باعث می شود، دعا های انسان مستجاب نشود. امام باقر(ع) فرمودند: «انسان گاهی حاجتی دارد و از خدا طلب می کند و خداوند ضمن قبول آن انجامش را به وقت مناسبی وا می گذارد، ولی بنده در این مدت مرتکب گناه می شود. خداوند به مأمور اجابت دعا امر می کند خواسته اش را اجابت نکن و او را از این لطف محروم نما که خشم ما را برانگیخت و شایسته بی اعتنایی گردید.»

لقمه حرام و شبه ناک

خالی بودن شکم از حرام، یکی از مهم ترین علت های تأثیر نفس و بالا رفتن دعا است. شخصی خدمت رسول خدا(ص) آمد و گفت: دوست دارم که دعایم مستجاب شود، حضرت به او فرمودند: خوراک خود را پاکیزه کن و غذای حرام نخور.

آرزو های محال و نبود مصلحت

با وجود این که خداوند قدرت بی انتها و بی مرزی دارد ولی اصول دنیا این است که همه چیز مطابق قانون پیش رود. یعنی نظریه جهان داری اش این است که همه امور را از مجرای خودش و با همین راه هایی که آفریده انجام دهد. اگر محتوای دعا خواستن چیزی خلاف قانون دنیا و اسباب عادی آن باشد، خدا معذور است از اجابت آن از حضرت علی(ع) سوال شد: کدام دعا گمراهی است؟ فرمودند: دعا کردن و خواستن کارهای نشدنی و غیرممکن.
شاید هم آن آرزو بر خلاف مصلحت فرد آرزو کننده باشد که خداوند آن را اجابت نکرده است.
چه بسا چیزی بر شما ناخوشایند باشد، در حالی که خیر و صلاح شما در آن است (و شما نمی دانید) و همچنین شاید چیزی را دوست داشته باشید که ضرر شما در آن است و خدا می داند و شما نمی دانید. (بقره/ 216(

راه های استجابت دعا

در روایات اسلامی به عواملی به عنوان مقدمات استجابت دعا اشاره شده است که چند مورد آن را بیان می کنیم :

1- مقدمات دعا باید با استغفار و نام بردن خداوند به اسماء حسنی و صلوات فرستادن بر محمد و آلش باشد. و نیز توجه و عنایت به عظمت حضرت حق:

2- دعای بعد از نماز: امام صادق(ع) فرمودند :( بر شما باد به دعا بعد از نماز که به اجابت خواهد رسید).

3- دعا برای همه کردن: پیامبر اکرم(ص) فرمودند :( چون یکی از شما دعا می کند همه را دعا کند که این گونه دعا به اجابت نزدیکتر است و اگر کسی پیش از دعا برای خود برای چهل تن از برادران دینی دعا کند برای خودش و آنها به اجابت می رسد)

4- دعا هنگامی که دل نرم و شکسته باشد: پیامبر(ص ) فرمودند: دعا را هنگامی که دلتان شکسته می شود غنیمت دانید که رقت قلب ، رحمت است

5- با بسم الله الرحمن الرحیم شروع شود پیامبر(ص) فرمودند : دعائی که با بسم الله الرحمن الرحیم شروع گردد مردود نشود

6- خواندن نماز: امام صادق(ع) فرمودند : کسی که وضوی کامل بسازد و دو رکعت نماز با رکوع و سجود کامل بخواند و پس از سلام خداوند عزوجل را ستایش نماید و بر محمد درود فرستد و سپس حاجت خویش را درخواست نماید چنین خواستی به جا و به مورد است و چنین کسی محروم نگردد.

7- دعا در هنگام باران و جهاد و تلاوت قرآن … امام علی(ع) فرمودند:( در پنج مورد دعا را غنیمت بشمارید: 1ـ هنگام تلاوت قرآن 2ـ اذان 3ـ باریدن باران 4ـ جهاد با کفار 5ـ هنگامی که مظلومی به ظالمش نفرین می کند که در آن حال حجابی میان او و عرش خدا نباشد).

8-کوچک نشمردن دعاها: امام علی(ع) فرمودند: خداوند اجابتش را در دعاها پنهان داشته پس هرگز هیچ دعایی را کوچک مشمارید.

9- دعا از بیمار : امام صادق(ع) فرمودند: بیمارانتان را عیادت نمائید و از آنها بخواهید که شما را دعا کنند که دعای بیمار با دعای ملائکه برابری می کند

10- دعای توأم با احسان به مستحقین: پیامبر(ص) فرمودند: اگر دعا با احسان به مستحقین توأم بود آن مقدار دعا کافی است که غذا به نمک نیاز دارد.

11- امام صادق(ع) فرمود:( هنگامی که یکی از شما حاجتی از حوائج دنیا یا آخرت از خدا مسئلت دارد بایستی از مدح و ثنای پروردگار آغاز کند و بر محمد و آل محمد درود فرستد و سپس به گناه خویش اعتراف کند آنگاه حاجت خود را از خدا بخواهد)

12- دعاء دسته جمعی: امام صادق(ع)فرمودند:( هرگاه پدرم (امام باقر(ع) را مشکلی پیش می آمد که او را اندوهگین می ساخت زنان و کودکان را کنار خود جمع می کرد و خود دعا می کرد و آنان آمین می گفتند)

13- پیامبر(ص) فرمودند:( چهار کس دعایشان رد نشود و درهای آسمان به رویشان باز است: 1ـ دعای پدر در باره فرزند 2ـ نفرین مظلوم بر ظالم 3ـ دعای کسی که به عمره رفته تا گاهی که باز گردد 4ـ دعای روزه دارتا افطار)

14- دعای دیگران، امام علی(ع) فرمودند:( دعای هر کسی را کوچک مشمرید اگر یک نفر یهودی درباره شما دعا کند به اجابت رسد در صورتی که درباره خودش مستجاب نگردد)

بحار، جلد 59، صفحه 1.
بحا الانوار جلد 93.
بحا الانوار جلد 93.
بحا الانوار جلد 93.
بحار الانوار، جلد 81، صفحه 219.
بحار الانوار، جلد 93، صفحه 305و 312.
بحار الانوار، جلد 46، صفحه 297.
بحار الانوار، جلد 93، صفحه 294.
بحار الانوار، جلد 71، صفحه 344.

باشگاه خبرنگاران