برای پی‏بردن به فرد مناسب به عنوان همسر راه‏های گوناگونی وجود دارد که برخی از آنها مورد تأیید و تأکید قرآن است و برخی دیگر را ممنوع می‏داند که به طور کلی عبارتند از:

1. تحقیق و مشورت‏

    بهترین راه برای شناخت همسر آینده تحقیق از حالات روحی شخص مورد نظر و زیر نظر گرفتن او و خانواده و دوستان نزدیک وی است تا در صورت وجود شرایط، ازدواجی آگاهانه صورت گیرد و این تحقیق باید مکرر باشد تا یقین نسبی فراهم شود؛ زیرا در منظر قرآن کریم هر مسئله‏ ای که از اهمیت بیشتری برخوردار باشد، شناخت آن نیز به تحقیق و مطالعه بیشتر نیاز دارد. همانگونه که درباره شناخت مخلوقات، بر روی تکرار تحقیقات تأکید می‏ کند و می‏فرماید:

الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِنْ تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ *ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَينِ ينْقَلِبْ إِلَيكَ الْبَصَرُ خَاسِئًا وَهُوَ حَسِيرٌ^{(الملک3/4)}
همان که هفت آسمان را طبقه طبقه بيافريد در آفرينش آن [خداي] بخشايشگر هيچ گونه اختلاف [و تفاوتي] نمي‏بيني بازبنگر آيا خلل [و نقصاني] مي‏بيني *باز دوباره بنگر تا نگاهت زبون و درمانده به سويت بازگردد

ازدواج نیز از امور مهم است از این رو پیش از تحقق آن لازم است دختر و پسر همدیگر را با تحقیقات پی در پی زیر نظر بگیرند تا جایی که از حال یکدیگر با خبر شوند و آگاهانه تشکیل زندگی دهند و پس از آن با افراد خداترس و باتقوا و آگاه در این‏باره مشورت کنند** المیزان، ترجمه موسوی همدانی، ج‏16، ص‏428.

2. استخاره‏

استخاره به معنای طلب خیر است؛ یعنی انسان از خداوند بخواهد که او را به نیکی و خیر برساند. کلمه استخاره بعدها به تفأل بر قرآن و انجام با تسبیح یا به نحو دیگر (استخاره ذات الرقاع) مصطلح شده است. مردم از استخاره، عمل تفأل را می‏فهمند و متأسفانه بسیاری از ایشان نمی‏دانند که استخاره چیست و در چه مواقعی می‏بایست استخاره کرد! آیا اگر حکم استخاره خوب یا بد آمد، این حکم الزام آور است یا خیر؟ یعنی اگر کسی علیه نتیجه استخاره عمل کرد باید منتظر عواقب آن باشد یا آن که عواقبی در پی نخواهد داشت؟
شایان توجه است که خداوند انسان را عاقل آفرید که با کمک عقل بتواند از گمراهی و ظلمت نجات پیدا کند. عقل در تمام ابعاد زندگی چون چراغ هدایتی است که نورافشانی کرده و جهالت را از بین می‏برد.
بنابراین می‏بایست در هنگام تصمیم بر هر کاری ابتدا عقل خود را حاکم کرده و از آن نظر بخواهد، مثلا برای ازدواج، عقل می‏گوید: فردی را برای همسری برگزین که دارای اصالت خانوادگی بوده و از اخلاق و ایمان برخوردار باشد.
استخاره همیشه بعد از تحقیق و استشاره (مشورت) است. حال اگر بعد از مشورت نیز عقل راه به جایی نبرد و هنوز زاویه‏هایی وجود دارد که ناشناخته مانده است، در این صورت برای اطمینان خاطر و نجات از سردرگمی، به شخص عالمی مراجعه کرده و از او می‏خواهند که به قرآن تفأل زند تا با راهنمایی این کتاب آسمانی، از حیرت و اضطراب بیرون آید.
مشورت نیز می‏تواند تأثیر بسیاری در رفع اضطراب و شک بگذارد. قرآن می‏فرماید:

وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ(آل عمران/159)

و در کار[ها] با آنان مشورت کن و چون تصميم گرفتي بر خدا توکل کن زيرا خداوند توکل‏کنندگان را دوست مي‏دارد

بنابراین استخاره در امر ازدواج همواره باید بعد از تحقیق و تفحص از اخلاق و تدین طرف مقابل و پس از مشورت با کسانی که صاحب نظر در این مسائل هستند، صورت بگیرد. بدیهی است اگر عقل و مشورت، شخص را مورد تأیید قرار داد، نیازی به استخاره نیست، ولی اگر جای تردید بود، می‏توان استخاره کرد.

3. دوستی پیش از ازدواج:

برخی معتقدند باید آشنایی و صمیمیت پیش از ازدواج وجود داشته باشد تا دو فرد یکدیگر را به خوبی بشناسند و پس از آن زندگی مشترک را شروع کنند اما لازم است بیان شود که عشق واقعی و علاقه ‏مندی حقیقی بین دو جنس، زمانی ایجاد می‏شود که دو فرد ارتباط خود با یکدیگر را به سادگی تزلزل‏ پذیر ندانند؛ از سوی دیگر هر یک برای جلب نظر دیگری دست به رفتار نمایشی نزنند. در آشنایی‏های پیش از ازدواج این مسئله بسیار دیده می‏شود.
فهم این موضوع همگانی است. کیست که نداند؟ پس اگر پسری عاشق دختری شد یا بر عکس و این عشق او را کور کرد و عقل فراموش شد، پس از آن که عطش عشق فرو نشست، دیگر جلوه‏ای از عقلانیت در این زندگی دیده نمی‏شود و زندگی دستخوش حوادث و پیامدهای ناگوار خواهد شد.
دوستی‏های قبل از ازدواج که به غلط نام آن را عشق می‏گذارند، عامل تعیین کننده ازدواج نیست، زیرا ازدواج نوعی مشارکت در یک اجتماع کوچک (خانواده) است که در آن دو انسان می‏باید از جهات گوناگون با یکدیگر تناسب عملی داشته باشند. پس آن چه عامل تعیین کننده است، همتایی و هم کفو بودن زن و مرد است. در صورتی که در انتخاب همسر، همگونی مراعات شود، نیازی به برقراری روابط صمیمانه پیش از ازدواج نخواهد بود، بلکه لازم است تأکید شود که چنین روابطی می‏تواند بیش از آن که مفید باشد، مضر و تهدید کننده نهاد خانواده در جامعه به شمار آید. با نگاهی به آمار می‏توان دید که آمار طلاق بین کسانی که قبل از ازدواج ارتباطهای دوستانه داشته‏اند بالاتر است. از طرفی آشنایی و ارتباط دختر و پسر در محیط اجتماع، بیش‏تر از آن که معرفت‏ساز باشد، فروزنده هوس‏ها و معرفت‏سوز است. عمدتا دیده می‏شود فرد آن گونه که هست، خود را نشان نمی‏دهد یا به سبب محبت و عشقی که ایجاد شده، نمی‏تواند عیوب طرف مقابل و جوانب مختلف قضیه را بسنجد. بیشتر رفتارها در آشنایی‏های خیابانی به شکل ظاهر تصنعی ابراز می‏شود. از این رو قرآن کریم هرگونه دوستی پسر و دختر که بر اساس موازین شرعی نبوده را ممنوع می‏داند و از آن نهی می‏کند همانگونه که می‏فرماید: ولا متخذی اخدان‏** مائده/5.*** دوست پنهانی (و نامشروع) نگیرید** ر.ک: تفسیر نمونه، ج‏1، ص‏494 و تفسیر احسن‏الحدیث، ج‏3، ص‏22 و تفسیر نور، ج‏3، ص‏34.***.
بنابراین برای شناخت بهتر همدیگر، بهترین راه آن است که دو طرف با اطلاع خانواده و با مشورت از آنها، از همدیگر شناخت پیدا کنند. شناخت پیداکردن لزوما به این معنا نیست که روابط دوستانه خیابانی برقرار کنند که در بسیاری از مواقع، هدف اصلی که شناخت باشد، نه تنها تأمین نمی‏شود، بلکه چه بسا شناخت کاذبی به وجود می‏آید که آثار آن در آینده وقتی ازدواج صورت گرفت ظاهر می‏شود.
در بسیاری از مواقع، شناخت واقعی و رفتارها و ویژگی‏ها از طرف دوستان، فامیل‏ها خانواده، محیط کار و… به دست می‏آید.

شبکه جامع اطلاع رسانی غذیر