و هنگامی که به آنان گفته شود: «برای خداوند رحمان سجده کنید!» می‌گویند: «رحمان چیست؟! (ما اصلاً رحمان را نمی‌شناسیم!) آیا برای چیزی سجده کنیم که تو به ما دستور می‌دهی؟!» (این سخن را می‌گویند) و بر نفرتشان افزوده می‌شود!

And when it is said to them, “Prostrate to the Most Merciful,” they say, “And what is the Most Merciful? Should we prostrate to that which you order us?” And it increases them in aversion.

تفسیر نور (محسن قرائتی)

وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمنِ قالُوا وَ مَا الرَّحْمنُ أَ نَسْجُدُ لِما تَأْمُرُنا وَ زادَهُمْ نُفُوراً «60»

 

نکته ها

در اين آيه دو بار كلمه‌ى‌ «ما» مطرح شده است كه براى جمادات به كار مى‌رود. هدف كفّار از اين تعبير، تحقير ذات مقدّس الهى بود. لذا به جاى «و من الرحمن» گفتند: «مَا الرَّحْمنُ» و به جاى «لمن تأمرنا» گفتند: «لِما تَأْمُرُنا». كلمه‌ى «رحمن» رمز رحمت دائمى و بى‌پايان و از صفات اختصاصى پرودگار است. «4»

---

«1». هود، 119.إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ ۚ وَلِذَٰلِكَ خَلَقَهُمْ ۗ وَتَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ

«2». الرحمن، 1- 2.بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ الرَّحْمَٰنُ *عَلَّمَ الْقُرْآنَ

«3». انعام، 12.قُلْ لِمَنْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ قُلْ لِلَّهِ ۚ كَتَبَ عَلَىٰ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ ۚ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا رَيْبَ فِيهِ ۚ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ

«4». تفسير اطيب‌البيان.

جلد 6 - صفحه 276

پیام ها

1- سجده، مظهر يكتاپرستى و روح اديان توحيدى است. «اسْجُدُوا» (از ميان همه‌ى تكاليف، تنها سخن از سجده به ميان آمده است)

2- در امر به معروف، به دليل امر خود اشاره كنيد. «اسْجُدُوا لِلرَّحْمنِ» (دليل سجده شما، رحمت گسترده‌ى خداوند است)

3- كفر و لجاجت باعث مى‌شود دعوت انبيا نه تنها كارساز نباشد، بلكه مايه‌ى زدگى و نفرت بيشتر كفّار از كلام حقّ شود. «زادَهُمْ نُفُوراً

تفسیراطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

وَ إِذا قِيل‌َ لَهُم‌ُ اسجُدُوا لِلرَّحمن‌ِ قالُوا وَ مَا الرَّحمن‌ُ أَ نَسجُدُ لِما تَأمُرُنا وَ زادَهُم‌ نُفُوراً (60)

و زماني‌ ‌که‌ گفته‌ شد ‌به‌ ‌اينکه‌ مشركين‌ ‌که‌ سجده‌ كنيد خداوند رحمن‌ ‌را‌ گفتند كيست‌ رحمن‌ آيا ‌ما سجده‌ كنيم‌ ‌به‌ اينكه‌ تو امر مي‌كني‌ و زيادتي‌ كرد ‌بر‌ ‌آنها‌ نفرت‌ و بيشتر متنفر شدند.

اسماء صفات‌ الهي‌ دو قسم‌ ‌است‌ يك‌ قسم‌ اطلاق‌ ‌بر‌ ‌غير‌ ‌هم‌ مي‌شود مثل‌ رحيم‌ عليم‌، سميع‌، بصير، خبير و نحو اينها.

و يك‌ قسم‌ مختص‌ ‌به‌ ذات‌ اقدس‌ ‌او‌ ‌است‌ و ‌بر‌ ‌غير‌ اطلاق‌ نمي‌شود مثل‌ اسم‌ اللّه‌ و ‌از‌ ‌اينکه‌ قسمت‌ ‌است‌.

رحمن‌ چون‌ دلالت‌ دارد ‌بر‌ دوام‌ رحمت‌ ‌که‌ انتهاء و حدي‌ ‌براي‌ ‌او‌ نيست‌ و

جلد 13 - صفحه 648

رحمت‌ ديگران‌ محدود ‌است‌ لذا اطلاق‌ رحيم‌ ‌بر‌ ‌غير‌ ‌او‌ مي‌شود و ‌در‌ حق‌ ‌او‌ مي‌گويي‌ ارحم‌ الراحمين‌ لذا فرمود:

(وَ إِذا قِيل‌َ لَهُم‌ُ اسجُدُوا لِلرَّحمن‌ِ) و ‌از‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ استفاده‌ مي‌شود ‌که‌ ‌اينکه‌ مشركين‌ ‌ يا ‌ معاد ‌را‌ ‌به‌ كلي‌ منكر بودند ‌ يا ‌ خلود و دوام‌ ‌را‌ چنانچه‌ مثنوي‌ و بسيار ديگر منكر خلود هستند ميگويد:

‌از‌ جمادي‌ مردم‌ و نامي‌ شدم‌