در تحقق زیارت، همین اندازه کافی است که زائر به قصد زیارت و تعظیم زیارت شونده، در زیارتگاه حضور یابد و خواندن زیارتنامه شرط قبولی زیارت نیست. زائر می تواند در آن مکان مقدس نماز یا قرآن بخواند و ثوابش را به روح زیارت شونده اهدا کند. او می تواند برای خودش و سایر مؤمنان دعا کند و در گوشه ای بنشیند و با خدای خویش خلوت کند. در آداب زیارت، مطالبی در کتب ادعیه نوشته شده است که می توانید بدانها مراجعه کنید. در این رابطه به چند نکته مهم اشاره می کنیم:

 *آداب زیارت

نکته اول: زیارت یک عبادت است و در قبولی عبادت، قصد قربت و جلب رضای خدای متعال، شرط لازم است. اگر زائر به منظور عرض حاجت و امید به حل مشکلات زندگی به زیارت می رود، باید توجه داشته باشد که به هر حال، کلید حل مشکلات در اختیار خدای سبحان است و از توسل به امام علیه السلام یا پیامبر(صلی الله علیه و آله)، جز واسطه گری و شفاعت، کاری ساخته نیست و در نهایت، حل همه مشکلات در اختیار خدای قادر متعال است.

نکته دوم: ارزش زیارت زائران، به مقدار شناخت و معرفتی است که نسبت به زیارت شونده دارند و از این جهت، زائران بسیار متفاوت اند. بنابراین، زائر باید در شناخت هرچه بهتر و صحیح تر زیارت شونده اش تلاش کند و این همان است که در احادیث به عنوان «عارفاً بحقه» از آن یاد شده است.

نکته سوم: زیارت، یک سفر معنوی و روحانی است. زائر باید قبل از سفر و در حال سفر، همواره به این نکته توجه داشته باشد که به یک سفر معنوی و عبادی و به دیدار امامی می رود که بر ظاهر و باطن او آگاه است.

*توجه به معانی زیارتنامه ها

زیارتنامه خوانی نوعی گفت وگو با شخص زیارت شونده است. بنابراین، زائر باید بداند با چه کسی صحبت می کند و چه می گوید و از او چه انتظاری دارد و خواسته هایش بر طبق ضوابط اسلامی، صحیح است یا نه؟ اگر زیارتنامه را به زبان عربی می خواند باید در معانی آن نیز دقت و توجه داشته باشد. خواندن یک زیارتنامه کوتاه با حضور قلب و توجه به معانی آن، بر خواندن یک زیاتنامه طولانی و بدون توجه به معانی، ترجیح دارد و آموزنده تر است.

در زیارت امام حسین علیه السلام می خوانیم:

یا اباعبدالله اشهد انک تشهد مقامی و تسمع کلامی و انک حی عند ربک ترزق فاسأل ربک و ربّی فی قضاء حوائجی.[1]

ای ابا عبدالله! شهادت می دهم که تو جایگاه مرا مشاهده می کنی و کلام مرا می شنوی و نزد پروردگارت زنده هستی و از آن مقام عالی، روزی می گیری. از پروردگارت و پروردگار من در برآورده شدن حاجتم، تقاضا کن.

در زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز می خوانیم:

اللهم انی عبدک و زائرک متقرباً الیک بزیارة اخی رسولک و علی کل مأتی و مزور حق لمن اتاه و زاره و انت خیر مأتی و اکرم مزور فاسئلک یا الله یا رحمن و… ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تجعل تحفتک ایای من زیارة أخی رسولک فکاک رغبتی من النار و ان تجعلنی ممن یسارع فی الخیرات و یدعوک رغباً و رهباً و تجعلنی من الخاشعین.[2]

خدایا! من بنده تو و زائر تو هستم. به منظور تقرب به تو، به زیارت برادر رسولت (علی) آمده ام و هر زائری حقی بر زیارت شونده اش دارد و تو بهترین زیارت شونده هستی. خدایا! از تو تقاضا دارم که بر محمد و آل محمد درود بفرستی و تحفه مرا در زیارت برادر رسولت، آزادیم از آتش دوزخ قرار بدهی و مرا از جمله کسانی قرار دهی که در انجام کارهای خیر، پیش قدم باشند و از روی رغبت و ترس، تو را بخوانند و مرا از جمله خاشعین قرار دهی.

*چند نکته مهم در زیارت امام حسین علیه السلام

1. ۱. اقرار زائر به اینکه امام حسین علیه السلام در عالم برزخ، زنده است و زائر خود را مشاهده می کند و کلامش را می شنود؛
2. ۲. زائر از امام علیه السلام تقاضا می کند که برآورده شدن حاجاتش را از خدا بخواهد و در این جهت، خدا را همه کاره می داند.

*چند نکته مهم و آموزنده در زیارتنامه حضرت علی علیه السلام

1.زائر، خودش را بنده خدا و زائر او معرفی می کند؛

2.زائر، هدف از زیارتش را تقرب به خدا بیان می کند؛

3.ادای حق زائر نیز بر عهده خداست؛

4.زائر، پاداش خود از این زیارت را این موارد می داند: «درود خدا بر پیامبر (ص) ، آزادی از عذاب دوزخ، توفیق بر انجام کارهای خیر و تقاضای توفیق به اینکه از خاشعان در برابر خدا باشد».

با توجه به نکات پیش گفته، روشن شد که محتوای زیارتنامه ها، اموری مهم و آموزنده است و زائر باید به آنها توجه و عنایت داشته باشد و خواندن زیارتنامه ها بدون توجه به معانی آنها، کار درستی نیست و توقع ثواب های مقرر بر چنین زیارت هایی، انتظاری بی جاست.

*عمل امام به احکام در زیارتنامه ها

یکی از موضوع های مهمی که در زیارتنامه ها آمده است، شهادت زائر به این مطلب است که امام، نسبت به انجام وظایف دینی، ملتزم و جدی بوده و دشواری آنها را تحمل می کرده است، برای نمونه در زیارت امام حسین علیه السلام آمده است:

السلام علیک یا مولای یا ابا عبدالله و رحمة الله و برکاته. اشهد انک قد اقمت الصلاة و آتیت الزکوة و امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر و تلوت الکتاب حق تلاوته و جاهدت فی الله حق جهاده و صبرت الاذی فی جنبه محتسباً حتی اتاک الیقین… اتیتک یا مولای یابن رسول الله، عارفاً بحقک موالیاً لاولیائک معادیاً لاعدائک و مستبصـراً بالهدی الذی انت علیه، عارفاً بضلالة من خالفک، فاشفع لی عند ربک.[3]

سلام بر تو ای مولای من، ای ابا عبدالله؛ رحمت و برکات خدا بر تو باد. شهادت می دهم که تو نماز را برپا داشتی و زکات اموالت را پرداخت کردی؛ امر به معروف و نهی از منکر نمودی؛ کتاب خدا را همان گونه که باید و شاید، قرائت کردی و در راه حق به طور شایسته جهاد کردی و در راه خدا و برای انجام وظیفه، آزار و اذیت ها را تحمل نمودی… (تا اینکه می گویی) به سوی تو آمدم ای مولای من یابن رسول الله! در حالی که زائر تو و عارف به حقت هستم. با دوستان تو دوست و با دشمنانت دشمن هستم. به هدایتی که تو پیشوای آن هستی، بصیرت یافتم و به گمراهی مخالفانت آگاهم. پس نزد پروردگارت از من شفاعت کن.

خواننده محترم توجه دارد که امور مذکور در این زیارتنامه، از جمله احکام مهم اسلامی است که زائر شهادت می دهد که امام حسین علیه السلام ، آنها را به بهترین شکل، در حدی که به مقام یقین رسیده، انجام داده است. زائر در پایان این سخن به امام عرض می کند: «یابن رسول الله! من به زیارت تو آمده ام؛ در حالی که به حق تو آگاهم؛ با دشمنانت دشمن و با دوستانت دوست هستم. راه تو را شناخته ام [و از آن پیروی می کنم] و به گمراهی مخالفانت ایمان دارم». در پایان این سخن به امام عرض می کند: «پس نزد پروردگارت از من شفاعت کن». اگر زیارت زائر این چنین بود، می تواند به ثواب های مقرر امیدوار باشد.

نکته دیگری که از این زیارتنامه برداشت می شود این است که زائر از روی بصیرت، شهادت می دهد که امام حسین علیه السلام به بهترین شکل به وظایف خود عمل کرده و او را به عنوان امام واجب الاطاعه قبول دارد. در این حال، زائر با خود می گوید، پس من نیز باید نسبت به انجام این وظایف و دیگر وظایف اسلامی ملتزم باشم تا از پیروان راستین امام علیه السلام بوده و رستگار شوم. به همین دلیل می توان گفت، توجه به محتوای زیارتنامه ها لازم است؛ چراکه جنبه آموزندگی دارند.

منبع : خبرگزاری حوزه , امینی، ابراهیم

پی نوشت ها

[1] مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص735.

[2] مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص675.

[3] مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص612.