سَنُرِيهِمْ آياتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يتَبَينَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيءٍ شَهِيدٌ^{(فصلت/53)}

به زودي نشانه ‏هاي خود را در افقها[ي گوناگون] و در دلهايشان بديشان خواهيم نمود تا برايشان روشن گردد که او خود حق است آيا کافي نيست که پروردگارت خود شاهد هر چيزي است.

ابوبصیر از امام صادق علیه السلام درباره این آیه پرسید.

امام فرمود: « خداوند هنگام ظهور حضرت مهدی به انها نشان می‌دهد که چقدر از هویت انسانی خود فاصله گرفته و مسخ شده اند. منظور از آیات در آفاق هم این است که هنگام ظهور قائم تغییرات زیادی در اوضاع کواکب و آسمان‌ها رخ خواهد داد و خدا قدرت خود را به آنها خواهد نمود.»

ابوبصیر معنای «حتی یتبین لهم انه الحق» را پرسید؟

امام فرمود:« حق، قیام قائم از جانب خداست و خدا به مردم نشان خواهد داد که وقوع آن حتمی و ناگزیر است.»^{(بحارالانوار، ج51،‌ ص 62، حدیث63)}

تفسیر المیزان - خلاصه

(سنریهم ایاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق اولم یکف بربک انه علی کل شی ء شهید): (بزودی آیات خود را هم در آفاق و هم در نفوسشان به آنها نشان خواهیم داد تا آشکار شود که قرآن حق است ، آیا این شهادت برای پروردگار تو کافی نیست که او ناظر و گواه بر هر چیز است ؟)(آفاق ) به معنای نواحی و (شهید) به معنای شاهد یا مشهود است .مراد از آیات آفاقی و بیرونی ، حوادثی است که قرآن خبر داده که بزودی واقع می شود مانند: وعده نصرت و غلبه کلی دین و انتقام از مشرکین قریش و قتل آنان درجنگ بدر و غیر آن . که همه آنها همانطور که قرآن خبر داده بود محقق شد. و آیات انفسی دلایل درونی در وجود انسان است که به حقانیت قرآن شهادت می دهد. البته احتمال هم دارد ضمیر (انه ) به خدای متعال بازگردد که دراین صورت هم آیات ونشانه های آفاقی و بیرونی و هم آیات انفسی و درونی به حقانیت او گواهی می دهند.مخصوصا که در ادامه می فرماید: آیا برای روشن شدن حق همین امر کفایت نمی کندکه پروردگار تو مشهود بر همه چیز است ؟ چون هیچ موجودی نیست جز آنکه محتاج به خدا و وابسته به اوست و خدا قائم برآن و قاهر و مافوق آن است ، پس خداوند برای هر چیزی در ذاتش مشهود و معلوم است ، هر چند که بعضی ازانسانهای ظلوم و جهول او را نشناسند یا نادیده بگیرند.

برگزیده تفسیر نمونه

(آیات آفاقى)) همچون آفرینش خورشید و ماه و ستارگان با نظام دقیقى که برآنها حاکم است ، و آفـریـنـش انـواع جـانـداران و گـیـاهـان و کوهها و دریاها با عجائب و شگفتیهاى بى شمارش ، و مـوجـودات گوناگون اسرارآمیزش ، که هر زمان اسرار تازه اى از خلقت آنها کشف مى شود هریک آیه و نشانه اى است بر حقانیت ذات پاک او!.
و ((آیـات انـفـسـى)) همچون آفرینش دستگاههاى مختلف جسم انسان و نظامى که بر ساختمان حیرت انگیز مغز و حرکات منظم قلب و عروق و بافتها و استخوانه،و انعقاد نطفه و پرورش جنین در رحـم مادران ، و از آن بالاتر اسرار و شگفتیهاى روح انسان مى باشد که هرگوشه اى از آن کتابى است از معرفت پروردگار و خالق جهان !.
و در پایان این آیه این بیان لطیف و جالب را با جمله زیبا و پرمعناى دیگرى تکمیل کرده ، مى افزاید: ((آیـا کـافـى نیست که پروردگارت بر هر چیز شاهد و گواه است)) (اولم یکف بربک انه على کل شى شهید).
چـه شـهادتى از این برتر و بالاتر که با خط تکوین قدرت خویش را بر پیشانى همه موجودات نوشته است ، بر صفحه برگهاى درختان ، در لابلاى گلبرگه، در میان طبقات اسرارآمیز مغز، و بر روى پـرده هـاى ظریف چشم ، بر صفحه آسمان و بر قلب زمین ، و خلاصه بر همه چیز نشانه هاى توحید خود را نوشته و گواهى تکوینى داده است.

تفسیر نور

نکته ها
خداشناسى مراحلى دارد: گاهى از آثار پى به مؤثّر مى‏ بریم. «آیاتنا فى الآفاق و فى انفسهم» و گاهى خودش را مى ‏یابیم و واسطه‏ ها را كنار مى ‏زنیم. «اولم یكف بربّك انّه على كلّ شى‏ء شهید» همان گونه كه خودش شاهد بر یكتایى خود است. «شهداللّه انّه لا اله الاّ هو»(84)

كى رفته‏اى ز دل كه تمنا كنم تو را
كى گشته‏اى نهفته كه پیدا كنم تو را
با صد هزار جلوه برون آمدى كه من‏
با صد هزار دیده تماشا كنم تو را

امام حسین علیه السلام در دعاى عرفه مى‏ گوید: «متى غبت حتّى تحتاج الى دلیل یدلّ علیك… عمیت عین لا تراك» آیا براى غیر تو نمودى است كه براى تو نیست، تو كى غائب بودى تا به دلیل نیاز داشته باشى كور باد چشمى كه تو را نبینید.

چرا در معاد شك مى‏ كنیم؟ آیا او نمى ‏داند كه چه كرده ‏ایم تا كیفر و پاداش دهد؟ «انه على كلّ شى‏ء شهید» یا نمى‏تواند دوباره خلق كند؟ «انّه على كلّ شى‏ء قدیر» آرى، هدف این تشكیك‏ها باز كردن راه براى فسق و فجور است. «یرید الانسان لیفجر امامه یسئل ایّان یوم القیامة»(85)84) آل عمران، 18.
85) قیامت، 5 - 6.

پيام ها
1- جلوه‏ هاى قدرت و حكمت خدا تمام شدنى نیست. «سنریهم» (یعنى علاوه بر آیاتى كه در دسترس است، در آینده نیز آیاتى را به آنان نشان خواهیم داد.)
2- پیشرفت علوم، گامى است براى خداشناسى. «سنریهم آیاتنا فى الآفاق و فى انفسهم»
3- تمام هستى، كلاس خداشناسى است. «فى الآفاق و فى انفسهم»
4- خداشناسى با توجّه به نزدیك‏ترین موجود (خود انسان) تا دورترین نقطه‏ى هستى ممكن است. «فى الآفاق و فى انفسهم»
5 - خداوند با همه اتمام حجّت مى‏كند. «سنریهم آیاتنا… حتّى یتبیّن لهم انّه الحقّ»
6- خداشناسى باید با دریافت و باور همراه باشد. «یتبیّن لهم انّه الحقّ»
7- تنها معبود حقّ، اوست. «انّه الحقّ»
8 - با سؤال، فطرت‏هاى خفته را بیدار كنید. «اولم یكف…»
9- ذات مقدّس خدا شاهد و گواه بر خود اوست. «انّه على كلّ شى‏ء شهید»، چنانكه اولیاى خدا چنین مى ‏گفتند: «یا مَن دلّ بذاته على ذاته» (آفتاب آمد دلیل آفتاب)
10- اگر ایمان به خداوند قطعى شود، ایمان به معاد كه جلوه‏اى از قدرت و حكمت و عدالت خداست ثابت مى‏شود. «الا انّهم فى مریة…»