امتى كه مى خواهد جامعه اش پابرجا بماند، وقتى فردى از افراد جامعه را بر خود امير كرد، بايد اطاعت او را پذيرا باشد و او امر او را بجان و دل بخرد. اين روش در هر تشكيلات منسجم در سراسر دنيا امرى پسنديده و نظر عقلاى جهان بر اين اساس است مگر اينكه رهبر يك تشكيلات يا جامعه  مصالح عموم را زير پا مى گذارد و گمان كند که امت غلامان حلقه بگوش او هستند (4) يا رعيت رمه اويند! رهبريت جامعه بايد توان افراد جامعه را در نظر گيرد كه اگر«تكليف مالايطاق» بر مردم بار كرد، بداند عمر رهبرى اش به پايان رسيده ؛ ديگر نظام آفرين افراد جامعه نخواهد بود. همچنانكه تجربه تاريخ نشان داده ، رشته انسجام بودنش از هم گسسته است . مگر اينكه وقتى بخواهد بر جامعه كارهاى شاق و طاقت فرسا تحميل نمايد از آنان نظر خواهى كند و بيعت بگيرد مثل «بيعت حديبيه ى» پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله ، جريان مشورت آن حضرت درباره جنگ احد و…
     قرآن اين روش را براى ايجاد و پابرجايى جامعه ارائه داده است :«من يطع الرسول فقد اطاع الله … »(5) : هر كس پيامبر را اطاعت نمايد اعتقاد را اطاعت كرده است ..
     «و اطيعوا الله و الرسول لعلكم ترحمون »(6) : خدا و رسول را اطاعت كنيد، باشد تا مورد مهر ورحمت قرار گيرد.
     «قل ان كنتم تحبون الله فاتبعونى يحببكم الله (7) : بگو اگر عشق به اعتقاد داريد مرا اطاعت نمايد تا خداوند شما را محبت نمايد.
     «و اطيعوا الله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ريحكم واصبروا ان الله مع الصابرين (8) »: ازخدا و پيامبرش فرمان بريد و با هم ستيزه جويى نكنيد كه (بر اثر تفرقه ) سست و ضعيف مى شويد و قدرت و عظمت يا آبروى شما  بر باد مي رود.صبر پيشه نماييد كه خداوند با صابران است .
     عدم اطاعت و پيروى از رهبرى اختلافات را بر مى انگيزاند و نتيجه آن چيزى جز فنا و نابودى نيست . ملاحظه مى شود آيات قرآن فرهنگ اطاعت از پيامبران را كه رهبران فكرى و حقيقى جامعه هستند، رشد مى دهد تا جامعه به فوز و رستگارى برسد.(9)

پاورقی:
1.    اشاره به بيان امام على عليه السلام كه مى فرمايد: ((لابد للناس من اءمير بر اءو فاجر ))- خ 40 ص 82 نهج البلاغه ، صبحى صالح .
2.    غرر الحكم
3.    شرح ابن ابى الحديد ج 9 ص 96.
4.    اشاره به روايت دهم از باب فرض طاعة الائمة اصول كافى جلد 1 چاپ انتشارات اسوه وزارت اوقاف ص 209.
5.     سوره نساء آيه 80.
6.    سوره آل عمران آيه 132.
7.     سوره آل عمران آيه 31-
8.    سوره انفال آيه 46.
9.    اشاره به آيه 52 سوره نور و 71 سوره احزاب مى باشد.

عوامل سقوط حكومتها در قرآن و نهج البلاغه/ نصرت اللّه جمالى

صفحات: 1· 2