پيغمبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در روايتي فرمودند:

«من قال ‌الحمدلله رب‌العالمين أربع مرات قال‌الله عزوجل سل تعطه». _{الدعاء للطبراني/1/491 جزء‌الثامن؛}

يعني هركه چهار مرتبه بگويد «الحمدلله رب‌العاالمين» خدا به او مي‏فرمايد:بخواه، تا به تو عطا شود!

با اين روايت در باب آداب دعا يك دري باز ميشود که ما بحث‏هاي مفصلي در اين‌جا داريم؛ يک بحث در باب اين‌که در باب دعا، چه صفاتي از …

 چهار مرتبه«الحمدلله رب‌العالمين» گفتن

پيغمبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در روايتي فرمودند: «من قال ‌الحمدلله رب‌العالمين أربع مرات قال‌الله عزوجل سل تعطه». الدعاء للطبراني/1/491 جزء‌الثامن؛ يعني هركه چهار مرتبه بگويد «الحمدلله رب‌العاالمين» خدا به او مي‏فرمايد بخواه، تا به تو عطا شود! با اين روايت در باب آداب دعا يك دري باز ميشود که ما بحث‏هاي مفصلي در اين‌جا داريم؛ يک بحث در باب اين‌که در باب دعا، چه صفاتي از صفات‌الله‌تعالي را انسان مطرح کند.

تكرار معين اذكار و اوراد

يک بحث ديگر، بحث رقم و عدد اذكار است. در اين روايت اين‌طور داشت که اگر «چهار بار» بگويد «الحمدلله» و بعد از خدا بخواهد، خدا به او مي‏دهد. گاهي ما مي‏بينيم در باب ادعيه وارد شده كه انسان، مثلاً اگر ده مرتبه «يا الله‌« بگويد، جواب مثبت خواهد داشت. يعني رقم ده را ذكر مي‏كنند. يا مثلاً گفته مي‌شود هفت مرتبه بگويد «يا أرحم‌الراحمين». اين چيزهايي که شنيديد را من مطرح مي‏کنم که به ذهن شما نزديک باشد. در اينجا مثلاً چهار مرتبه دارد، كه «الحمدلله رب‌العالمين» بگويد. اين رقم‏ها مطرح مي‏شود.

تكرار نامعين اذكار و اوراد

در بعضي ادعيه هست كه رقم ندارد. حتي در دعاهاي مأثور هم اين هست و آن‏هايي که اهل دعا هستند، برخورد کرده‏اند. هر دو مورد مطرح است. هم ذكر رقمي مطرح است و هم بي‏رقم. مثلاً در بعضي جاها مي‏گويد: وقتي اين دعا تمام شد، ده مرتبه بگو «يا الله»، يا هفت مرتبه بگو کذا. هر کدام از اين‏ها رقم‏هاي خاص خودش را مطرح مي‏کند. در يک جاهايي هست که تکرار را مي‏آورد، اما رقم نمي‏گذارد و سقف برايش تعيين نمي‏كند. مثلاً مي‏گويد تا نفس داري، بگو «يا رب! يا رب!…»

رابطه مستقيم «اعمال، اذكار، اوقات و اماكن» با «نتيجه دعا»

تمام اين‏ها حساب‌شده است و رابطه مستقيم دارد با همين حرف‏هايي که من زدم. چه تأثير در مقتضي دعا، چه در به فعليت رساندنش، چه تسريع در اجابت، يعني بروز و ظهور اثر دعا. اين‏ها دقيقاً مؤثر است. بنابر اين يک سنخ مسائل در باب دعا هست كه در روايات به آن اشاره شده است. شما اگر بحث دعا را بخواهيد به طور کلي مطرح کنيد، بايد بگوييد که در هر دعايي که معقول و مشروع است، مقتضي اجابت هست؛ حالا اگر اين دعا در روابط گوناگون قرار بگيرد، چه از نظر عمل ـ ‌به اين معنا که ما پيش از دعا عملي را انجام دهيم يا ذکري بگوييم‌ ـ و چه از نظر زمان و مكان، اين‏ها همه بر دعا اثر مي‏گذارند.

بنابراين، دعا خودش کارآيي دارد، اما اين امور كه از آن به «شرايط و آداب دعا» تعبير مي‏كنيم، كارآيي دعا را تقويت مي‏كند. در مورد دعاهاي غير مأثور و حتي دعا‏هايي که نسبت به زمان‏ها، مکان‏ها و موقعيت‏هاي خاص مطرح مي‏شود، همين مسائل مطرح است. اين مطالبي كه شما در معارفمان مي‏بينيد، بي‏حساب نيست؛ كاملاً حساب شده است. يعني اين‏ها بر دعا اثر مي‏گذارند. در روابط گوناگون اين‏ها اثر خودشان را دارند.

استجابت دعا بر سر مزار پدر و مادر

اموري که به عنوان آداب و شرايط براي دعا شمرده مي‏شود، خيلي زياد است؛ مثلاً موقع وضو گرفتن و موقع اذان، دعا مستجاب است. اين‏ها چيزهاي عمومي است. در اين مواقع اگر دعا كنيد، دعا بردش بيشتر مي‏شود. اما يکي از موقعيت‏هايي که براي اجابت دعا آورده‏اند، اين است كه انسان وقتي بر سر مزار اهل قبور رفت دعا كند. آن کسي که پدر و مادرش را از دست داده‏ است، وقتي بر سر مزارشان رفت، اگر آن‌جا دعا کند، آن دعا مستجاب مي‏شود.

اين ربطي به مسجد‌الحرام و اعتاب مقدسه ندارد. نه خانه خدا است، نه مسجد؛ هيچ کدام اين‏ها نيست. در اين مسأله يك نكته ديگر نهفته است و آن همان وجه مشترکي است که در اين مباحث مطرح کردم. وقتي كه به زيارت اهل قبور رفتي، به ياد مرگ مي‏افتي و مي‏فهمي كه تو هم يک روز بايد زير اين خاک‏ها بروي. آن‌وقت مي‏فهمي که در نهايت سر و کارت با خدا است.

ما در روايات داريم كه يکي از جاهايي که دعا مستجاب است، آنجايي است که به زيارت اهل قبور و پدر و مادرت مي‏روي. حالا انسان‏هاي ديگر را تو نديدي، ولي پدر و مادر خودت را که ديدي؛ ديدي که بعد از چند سال زندگي راهشان به اينجا رسيد. ديدي چه شد؟! بدان که تو هم ميميري! آن‌وقت به ياد مرگ و قيامت مي‏افتي و در آن‌جا متوجه خدا مي‏شوي و صدايت بلند مي‏شود كه «اي خدا، مرا ببخش!»

اولين ادب دعا، رفع موانع به وسيله استغفار

براي دعا اول بايد رفع موانع کني تا دعايت مستجاب شود. استغفار، اولين مرحله از آداب دعا است. خيلي اين مسأله دقيق، ظريف، منظم و طبق آداب دعا است که اول با استغفار رفع موانع كن؛ گناهانت که رفت و حجاب‏ها كه از سر راهت برداشته شد، آن وقت تقاضا کن. تمام اين‏ها حساب‌شده بود که در بحث دعا آمده و مطرح شده است. مي‏خواستم اين را بگويم كه اين‏ها بي‏حساب نيست.

توسل به انسان كامل، اكسير اعظم است

البته مسأله ارتباط با انسان برتر و از او مدد جستن و دست‏گيري آن‏ها، يک بحث جدا و اکسير اعظم است. ما در ادعيه‏مان هم داريم و آن‌ها هم توسل را رد نمي‏کنند. اما به اين شرط که تو دستت را به سوي او دراز کني. كسي‌كه دارد غرق مي‏شود، انسان كامل به او مي‏گويد دست را به من بده! اگر تو دستت را ندهي که نجات پيدا نمي‏كني. تو دستت را بده، مطمئن باش که او حتماً دست تو را مي‏گيرد. اصلاً آن‌ها دستشان را قبل از تو دراز کرده‏اند و مي‏گويند دستت را بده! تو بايد دست را در دست او بگذاري.

منبع: معاونت تهذیب