انگیزه دعا این است که چون بشر از هر نظر ناتوان محض ، بیچاره ، ضعیف ، نادان و … بوده و از طرفی در محیطی زندگی می کند که محلّ حوادث و هدف بلاها و عوارض جسمی و روحی و دچار اذیّت های مخلوق انسانی و حیوانی درونی و بیرونی می باشد و با توجّه به اینکه آرزوی او ترقّی و تکامل و رسیدن به کمالات دنیوی و اخروی است و بالاترین هدفش آنست که به درجه اعلای از انسانیّت و عبودیّت برسد، چاره ای ندارد جز آنکه به ذیل عنایت خدایی چنگ زند که از هر نظر قادر و غنی و عالم و محیط بر همه چیز و غالب بر هر چیز و مسلّط بر هر چیزی باشد و باید دست گدایی را به سوی او دراز کرد، گرچه دارای نیروهای چشمگیری که خود آنها هم از خداست ، باشد .

پس کسانی که عقیده مندند که باید فقط کار کرد ، نه دعا ، تهیّه قوا نمود ، نه دعا ، باید جنگید و در جبهه رفت و ترتیب قشون و لشکر داد نه دعا ، مغازه باز نمود و سرمایه تهیّه کرد ، نه دعا ، باید درس خواند و زحمت کشید نه دعا و … بسیار در اشتباهند .

چنانکه افرادی که می گویند باید فقط دعا کرد تلاش بدرد نمی خورد، قیام فائده ندارد ، جنگ و رزم جز زیان چیزی عائد ما نمی کند، عالم شدن با درس و زحمت نیست ، تحصیل ثروت با کسب و تجارت نمی باشد و خلاصه رسیدن به کمالات با رنج و تلاش نیست در اشتباهند .

ما از قرآن، روایات و عقل این موضوع را استفاده می کنیم که راه صحیح نه آنست و نه این، بلکه راه سوّمی است و آن این است که : در هر کاری و در رسیدن به هر هدفی و به هر کمالی، هم سعی و کوشش لازم است و هم دعا، در پیشرفت و پیروزی بر دشمن هم تهیّه قوا و ترتیب قشون و تجهیز نیرو لازم است و هم دعا، در درس هم زحمت و رنج فراوان لازم است و هم دعا و در تحصیل ثروت و بدست آوردن مال هم تلاش لازم است و هم دعا؛ زیرا با تجربه ثابت شده که هر دوی آنها چون دو بال پرنده و هواپیماست که از یکی ، به تنهایی ، کاری ساخته نمی شود. مثلاً ، در باب جنگ و جهاد با دشمن می فرماید : « در برابر دشمنان آنچه را که از نیرو و مرکب، توانایی دارید آماده سازید که بدینوسیله دشمن خدا و دشمن خود را بترسانید و از یک طرف دارد که پیامبر در جنگ، خدای خود را خواند که : پروردگارا ! من مغلوب گشته ام پس از دشمن انتقام مرا بگیر .

یا مثلاً در باره علم ، این مضمون روایت شده :« ز گهواره تا گور دانش بجوی» و نیز در حدیث آمده است : « طلب علم کنید اگر چه در چین باشد » . ولی از طرفی خداوند به پیامبرش سفارش می کند:

بگو پروردگارا ! علم مرا زیاد کن . در خصوص تحصیل ثروت روایات بسیاری وارد شده بطوری که از امام صادق علیه السّلام روایت گردیده :

خداوند به داوود علیه السّلام وحی کرد که تو خوب بنده ای هستی ، اگر از بیت المال نمی خوردی و با دست خود چیزی انجام می دادی . حضرت فرمود : داوود علیه السّلام گریان شد . خداوند به آهن وحی نمود که برای بنده ام داوود نرم شو! خداوند آهن را برایش نرم کرد و هر روز یک زره می ساخت و به هزار درهم می فروخت .

سیصد و شصت زره ساخت و آن را به سیصد و شصت هزار درهم فروخت و از بیت المال مستغنی شد . و روایاتی در نکوهش کسانی که ترک تجارت می نمایند وارد شده ولی از طرفی دعاهای بسیاری هم به این مضمون وارد شده است : « خدایا! روزی مرا زیاد گردان، وسعت رزق بمن مرحمت فرما» و در تعقیبات نمازها در ماه مبارک می خوانی «عمرم را طولانی و روزیم را فراخ گردانی » و بر این قیاس است حکم در غیر این موارد نیز که در عین آنکه سعی و تلاش لازم است ، دعا هم باید باشد .

پایگاه حرم مطهر حضرت عبدالعظیم علیه السّلام