حجت الاسلام میرباقری:

تنزل حقایق از عالم بالا

خطبه شعبانیه را که امیرالمومنین علیه السلام نقل کرده اند، مرحوم صدوق در “من لا یحضره” و سیدطاووس در “اقبال” و دیرگان هم نقل کرده اند. بعد از فراز اول حضرت وارد یک سری دستورات می شوند. یا ما باید رفعت پیدا کنیم و به حقایق برسیم و یا حقایق تنزل پیدا کند، راه دوم ظاهرا تنها راه است یعنی اگر حقایق از عالم بالا تنزل پیدا نکند ما به راحتی نمی توانیم رفعت پیدا کنیم. قرآن که کلام الهی است با شأن و عظمت نازل شده وگرنه دست ما به آن نمی رسید، درباره برخی آیات شنیده اید که وقتی می خواستند نازل شوند به عرش الهی معلق شدند که خدایا ما را به سوی اهل معصیت نفرست و خدا با بشاراتی آنها را راضی کرد تا نزول پیدا کردند.

ائمه علیهم السلام هم اینطور هستند تنزل پیدا کردند تا دست ما به ساحت مقدسشان برسد. وقتی حقایق آمد راه ما به عالم بالا باز می شود و می توانیم سیر صعودی با قرآن و ائمه علیهم السلام داشته باشیم و آنها ما را سیر می دهند. در این ماه شریف این حقایق تنزل پیدا کرده لذا دسترسی به ساحت قرآن و بهره مندی از آن در این ماه آسانتر است، لذا یک آیه قرآن در این ماه خوانده شود برابر یک ختم قرآن در ماه های دیگر است خیلی تعبیر عجیبی است. هرحرفی از قرآن که خوانده شود یک حسنه به شما داده می شود و در نماز که خوانده شود 50 حسنه به انسان عطا می شود.

بهشت ظاهری و باطنی

ولایت معصوم علیهم السلام هم در این ماه تنزل پیدا کرده و در دسترس شده است اینکه در روایات می بینید دربهای بهشت در این ماه باز شده همین است. یک بهشت محسوس و ظاهری داریم که در عالم آخرت وارد آن می شویم با نعمتهایی که خدا در قرآن توصیفش کرده، دربهای همین بهشت از دنیا باز می شود، کماکان که دربهای جهنم هم از این دنیا باز می شود، ما از همینجا یا جهنمی یا بهشتی می شویم. در روایات معانی دیگری برای بهشت وارد شده مکرر فرموده اند: درجات بهشت به اندازه آیات قرآن است، باطن درجات بهشت مقامات آیات است.

مرحوم مجلسی در بحارالانوار روایتی نقل کرده اند: سألت أبا عبد الله (عليه السلام) عن قول الله عز و جل: وَ ظِلٍّ مَمْدُودٍ وَ ماءٍ مَسْكُوبٍ وَ فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَةٍ قال: «يا نصر، إنه و الله ليس حيث يذهب الناس، إنما هو العلم و ما يخرج منه¹».

حضرت فرمود: مردم آیه را که می بینند می گویند معنایش همین است و بس. مردم فکر می کنند فقط نعمات ظاهری بهشت منظور است اما آیه تاویل دارد.

مرحوم مجلسی می فرماید: بيان هذا من غرائب التأويل و لعل المراد أنه ليس حيث تذهب الناس من انحصار جنة المؤمنين في الجنة الصورية الأخروية بل لهم في الدنيا أيضا ببركة أئمتهم ع جنات روحانية من ظل حمايتهم و لطفهم الممدود في الدنيا و الآخرة و ماء مسكوب من علومهم الحقة التي بها تحيا النفوس و الأرواح و فواكه كثيرة من أنواع معارفهم التي لا تنقطع عن شيعتهم و لا يمنعون منها و فرش مرفوعة مما يلتذون بها من حكمهم و آدابهم بل لا يلتذ المقربون في الآخرة أيضا في الجنان الصورية إلا بتلك الملاذ المعنوية التي كانوا يتنعمون بها في الدنيا كما يشهد به بعض الأخبار و مرت الإشارة إليه في كتاب المعاد و أشبعنا القول فيه في كتاب عين الحياة²؛

مردم فکر می کنند نعمات بهشت منحصر در مواردی است که در قرآن ذکر شده باغ و بوستان و غیره، مقصود فقط نعمت ظاهری نیست، تاویل این نعمات امام و شئون امام است. حضرت می خواهد بفرماید در همین دنیا مومنین دارای بهشت روحانی هستند غیر از بهشت آخرت، در همین دنیا خدا بهشت های باطنی و معنوی قرار داده برای دوستان و محبین به برکت ائمه علیهم السلام.

وَظِلٍّ مَّمْدُودٍ³؛ یعنی در بهشت سایه های ممتدی وجود دارد که در روایات دارد گاهی مومنین 800 سال در سایه های آن سیر می کنند. مرحوم علامه مجلسی درباره تاویل این آیه می فرماید: مومنین بهشت های معنوی و روحانی در همین دنیا دارند، مقصود از وَظِلٍّ مَّمْدُودٍ سایه عنایت امام است که گسترده بر سر مومنین است و آنها را در برگرفته و از سایه لطف و فضل امام بیرون نمی آیند.

وَمَاءٍ مَسْكُوبٍ * وَفَاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ * لَا مَقْطُوعَةٍ وَلَا مَمْنُوعَةٍ * وَفُرُشٍ مَرْفُوعَةٍ ⁴ ؛ تاویل این آیه طبق روایت علم است که از آستان وجود امام جاری می شود و مابرخوردار می شویم و به حیات قلب می رسیم، علم امام سرچشمه حیات طیبه است. امیرالمومنین علیه السلام در خطبه شقشقیه می فرماید: ینهدر عنی السیل و لایرقی الی الطیر؛ سیلاب حقایق و معارف از آستان وجود من جاری است اما هیچ پرنده ای بلند پروازی به قله های من راه پیدا نمیکند.

تاویل آیات سوره واقعه

مرحوم مجلسی درباره تاویل وَفَاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ می فرماید: معارف ائمه علیهم السلام فواکه است و معارفی است که از شیعه منقطع نمی شود، از دریافت علوم منع هم نمی شوند و قلوبشان متنعم می شود.

وَفُرُشٍ مَرْفُوعَةٍ هم آدابی است که از مقام ائمه علیهم السلام به آنها اضافه می شود. در روایات فرمودند: کلمه توحید مثل یک درخت است که در هر لحظه به اذن پروردگار میوه های سرشاری به مومنین عطا می کند، اصل شجره اهل بیت علیهم السلام است، فرعش محیط ولایتشان است و میوه ی درخت علوم ائمه علیهم السلام است.

لذت حقیقی بهشتیان

پس از روایت فهمیده می شود که نعمتهای ظاهری که در آیات سوره واقعه گفته شده فقط نعمات بهشت آخرت نیست مقصود امام و آنچه از امام ناشی می شود، هم هست. مرحوم مجلسی نکته ظریفی در ادامه بیان می کنند و می فرمایند: مقربون که دسته خاصی هستند وارد بهشت می شوند و همه لذات معنویشان بهشت روحانی است که گفتیم، به بهشت صوری می روند و از نعمات بهره مند می شوند اما لذت واقعی شان از همین بهشت روحانی است. پس نه فقط در عرض بهشت اخروی بهشت روحانی داریم بلکه به آخرت هم که می روند همه لذاتشان از لذتهای معنوی است یعنی باطن بهشت مقربین در آخرت همین بهشت معنوی است.

حقیقتا هم هیمن است لذت حقیقی در ولایت است، انسان یا از ولایت معصوم در بهشت بهره می برد یا از ولایت دشمنان در جهنم، شجره طوبی از امام است و شجره زقوم از آن طرف است. همینطور که در دنیا اولیا و مقربون در بهشت روحانی بودند و در نعیم ولایت هستند و غرق در لذات هستند در آخرت هم وارد بهشت می شوند اما لذات حقیقی شان از بهشت باطنی است. یک بهشت بیشتر نداریم که همان ولایت امام است، یعنی بهشت یک ظاهر و باطنی دارد که باطن آن ولایت امام است.

ولایت امام درجات دارد، امام ابوابی است و از باب ولایت وارد ولایت امام می شود، هر بابی آداب خودش را دارد و باید تواضع کنی وخاکسار باشی که با هر خاکساری یک درب به روی انسان باز می شود، هر سلامی که در زیارات به امام می دهید یک درب بهشت به رویتان باز می شود.

تبدیل رحمت ولایت امام به نعمات بهشتی

بهشت دار توحید و دار موحدین است، درجات توحید همان بواطن و درجات قران و ولایت امام است، البته بهشت ظاهر و باطن دارد، ظاهرش تجسد ولایت امام است. امام معدن رحمت است، ولایت امام و جنت امام تبدیل به بوستان و فواکه و غیره می شود، ظاهرش میوه است و باطنش ولایت امام است، لذاست که در بهشت غفلت نیست، کسی میوه ی بهشتی می خورد این میوه عین ولایت و عین توحید است، لذت از حضور می برد، اینکه مرحوم مجلسی می فرماید: مقربان در بهشت هستند و لذت از ولایت امام می برند یعنی همین.

در دنیا هم اگر کسی به امام رسید همینطور است، مقرب می شود و غفلت نمی آورد، چون محیط محیط ذکر است، کسی وارد این محیط شود خوردن و خوابیدنش هم ذکر است، کسی هم که سرسفره شیطان نشست ظلمات شیطان در لقمه اش هست و لقمه اش بوی جهنم و خشونت می دهد. باطن همه ی نعمت های حلال جنة الامام است.

گشوده شدن ابواب بهشت در ماه مبارک رمضان

ماه رمضان ماهی است که ابواب بهشت به روی شما باز شده، دربهای ولایت امام و قرآن و توحید و ابواب جهنم هم بسته شده، حضرت فرمود: از خدا بخواهید کاری کند که دربهای بهشت بسته نشود و دربهای جهنم باز نشود. گناه باب جهنم است، نماز و زکات باب بهشت است اما همه ی اینها منتهی به امام می شود و از آن طرف همه ی گناهان منتهی به دشمنان می شود.

پیامبر صلی الله علیه و آله در خطبه شعبانیه فرمودند: أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُغَلِّقَهَا عَنْکُمْ وَ أَبْوَابَ النِّیرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُفَتِّحَهَا عَلَیْکُمْ وَالشَّیَاطِینَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُسَلِّطَهَا عَلَیْکُمْ⁵؛ ای مردم! درهای بهشت در این ماه گشوده است، از پروردگار خود بخواهید که آن‌ها را بر روی شما نبندد. و درهای جهنم در این ماه بسته است، از خدا بخواهید که آن‌ها را بر روی شما نگشاید. شیاطین در این ماه در غل و زنجیرند. از خدا بخواهید که آن‌ها را بر شما مسلط نگرداند.

 پی نوشت:

1- لئالی الاخبار صفحه 655، منتخب بصائرالدرجات

2- بحارالأنوار 24 104 باب 37

3- سوره واقعه آیه 30.

4- سوره واقعه آیات 31-34.

5- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۱، حدیث ۵۳.