روز 25 ذیقعده ، روز دحو الأرض (گسترده شدن زمين از زير كعبه) ،روز ولادت حضرت ابراهيم ^{علیه السلام} به روايتي - حركت امام رضا^{علیه السلام} از مدينه به سوي مرو(200ق)

قسمت اوّل ؛ معنا و حقیقت دحو الأرض :

جناب استاد علاّمه ذو الفنون آیت الله شعرانی قدّس سرّه الشّریف، در بیان مفادّ آیه « وَ الأرضَ بَعدَ ذَلِکَ دَحَئهَا » (سوره نازعات، آیه 30 ) ، و اخباری که در موضوع یوم دحو الأرض روایت شده اند که زمین از زیر خانه ی کعبه گسترده شده است، فرموده است که :

کره ی زمین را از دو جانب قطب، اندکی تَطامُن است یعنی اندکی مسطّح است و فرو رفتگی دارد و آفاق استوایی و قریب بدان ها را چون مکّه مکرّمه تَقَبُّب است یعنی برآمدگی دارند. و آب همه ی زمین را فراگرفته بود و چون فرو نشست، قهراً جای برآمده ی زمین، که قُبّه ی آن است و تقبّب آن بیش از جاهای دیگر است، در نخستین بار نمودار شده است و آن مکّه مکرّمه است و چون آب کم کم فرو نشست و تقلیل یافت، قسم پدید آمده ی زمین به تدریج گسترش یافت که از آن تعبیر به دحو الأرض شده است.

… « دحو : گستردن . وَ الأرضَ بَعدَ ذَلِکَ دَحَئَهَا ؛ زمین را پس از آن بگسترد . چنان که در لغت ارض گذشتّ مراد از آن کره زمین نیست، بلکه سطح خشکی است مقابل دریا و کوه، کوه و آب از زمین نیستند و به مقتضای این آیه، خشکی زمین که (آن را) رُبع مسکون می نامند پس از خلقت اوّلین، پدید آمد.

چون سطح کره ی خاک را آب از همه جانب فرا گرفته بود، و این خشکی که برجسته و از آب بیرون آمده، مانند جزیره است که از قعر دریا برجهد و بالا آید و به تدریج پهن و گسترده و بزرگ شود.

طبیعیان امروز ( بیش تر منظور دانشمندان زمین شناسی ، زیست شناسی و جغرافیا می باشند ) ، هم می گویند : آب به همه ی زمین احاطه داشت و خشکی به عللی از قعر آب برآمد و بر سطح زمین چین ها و شکنج ها هویدا شد . »

از معرفت به معنای دحو الأرض دانسته می شود که این کلام دحو، از غُرَر معجزات قولی حضرت خاتم صلّی الله علیه و آله و سلّم است و نیز بنا بر دَحو، باید قُبّه « به معنی برآمده ترین جای ارض » مکّه مکرّمه بوده باشد که عرض آن 21 درجه و 25 دقیقه ی شمالی است.
برگرفته از کتاب دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی ، علاّمه حسن زاده آملی حفظه الله ، قم ، بوستان كتاب ، طبع سوم ، سال 1386 ، جلد 1 ، درس 50 ، صفحه ی 232 و 233
……………………………………………………………………………………
توجّه : لازم به ذکر است برای همگان به ویژه اساتید و دانشجویان محترم در رشته های علمی مذکور، که کلمه ی « ارض » در اصطلاح قرآنی و روائی تنها به سطح خشکی زمین اطلاق می شود و در این موضوع کوه ها و دریاها جزو زمین در اصطلاح قرآن و روایات قرار نمی گیرند، و آیات و روایاتی هم در تأیید این مطلب وجود دارد از جمله این آیه : « إِنَّا عَرَضْنَا الاَمَانَهََ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَ َالاََرْضِ وَ َالْجِبَالِ … » ( سوره احزاب ، آیه 72 ) ؛ ما امانت [الهى و بار تكليف] را بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم … . امّا در علم شریف هیئت و نجوم ، ارض اصطلاحی این دو علم شریف، تمام کره ی زمین می باشد .

قسمت دوم ؛ بیان علمی مسئله ی رتق و فتق و دحو الأرض :

دحو الأرض، گسترده شدن سطح خشکی زمین است بعد از آب گرفتگی و سنّت تکوینی عالم طبیعی به اذن الله بر آن است که کعبه ی حق متعال، در هر دوره در همان نقطه بر پا گردد که اوّلین بار بر اساس قُبّه الأرض سر از آب بیرون آورده باشد.

موضوع رتق و فتق در علم شریف هیئت و نتایج مترتّب بر آن، از مطالب بسیار عرشی است که عنوان رساله ای از حضرت آیت حقّ و یقین ، طود عظیم تحقیق و تفکیر، علاّمه حسن زاده آملی قرار گرفته است.

مطلب بدین قرار است که : مراد از رتق و فتق، رتق و فتق دو دائره عظیمه مُعَدِّلُ النَّهار و مِنطَقَهُ البُروج است و این دو عظیمه، از دوائر هفت گانه ی عظام اند که در فن و علم شریف هیئت، مورد بحث قرار می گیرد. اکنون دائره عظیمه شمسیّه را یعنی مِنطَقَهُ البُروج از دائره مُعَدِّلُ النَّهار به مقدار بیست و سه درجه و بیست و چهار دقیقه ی فلکی مِیل است که آن را میل کلّی نامند و نیز این میل در هر سال شمسی، به مقدار 468/0 ثانیه رو به انتقاص (کاهش و کم شدن) است ؛ یعنی همه ی سیّارات و ثوابت اعم از کهکشان ها و غیر آن و خلاصه همه ی اَجرام عِلوی، با ثبات و نظم و نضد خاصّی که دارند، هر سال به مقدار مذکور به سوی جنوب می روند که در نتیجه در حدود 186 هزار سال بعد، دائره مِنطَقه که مِنطَقه، حرکت ثانیه است، با مُعَدِّلُ النَّهار انطباق می یابد که این انطباق را « رَتق » نامند و رتق یعنی بستن و « فَتق » یعنی گشودن و باز شدن و انفتاح است.

وقتی این انطباق حاصل گردد، آب همه جای سطح کره ی زمین را فرا می گیرد و روزگار این دوره ی آدمیان به سر می آید و پایان می یابد.

حال این دائره شمسیّه به سوی شمال مُعَدِّل منفتح می شود مثل دوره ی فعلی ما، و یا به سوی جنوب مُعَدِّل مِیل پیدا می نماید. در نتیجه در این انطباق و انفتاح، به اتّفاق همه ی ارصاد قدیم و جدید، مُعَدِّل ثابت است و دائره مِنطَقَهُ البُروج که مِنطَقِه فلک ثوابت است، در حرکت است.

بعد از انطباق و رتق مِنطَقِه و مُعَدِّل، وقتی مِنطَقَهُ البُروج یا همانند دوره ی پیش در جهت شمال دائره استوای سماوی ( یعنی مُعَدِّل ) انفتاح می یابد و یا بالعکس در جهت جنوب دائره سماوی انفتاح می یابد، کیف کان « دَحوُ الأرض » پدید می آید و در صورت اوّل، باز خشکی زمین به سمت شمال خواهد بود و دریا به سمت جنوب و در صورت دوم به عکس، … و در هر صورت بسان دوره ی گذشته، خلقت آدم پیش آید.
برگرفته از کتاب : اسرار حج و تجلي اعظم ، داود صمدي آملی ، قم ، نور السجاد ، طبع اول ، 1386 ، صفحه ي 59 - 61
………………………………………………………………………………………..
در تأیید این عبارات علمی و رتق و فتق و دحوالأرض سه آیه در قرآن آمده است :
1- « أَوَ لَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالاَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلاَ يُؤْمِنُونَ » ، (سوره انبیاء ، آیه 30) ؛
آيا كسانی كه كفر ورزيدند ندانستند كه آسمان ها و زمين هر دو به هم پيوسته بودند و ما آن دو را از هم جدا ساختيم و هر چيز زنده‏ای را از آب پديد آورديم آيا [باز هم] ايمان نمی‏آورند.
2- « وَ الآرضَ بَعدَ ذَلِکَ دَحَئهَا » ، (سوره نازعات ، آیه 30 ) ؛ زمین را پس از آن بگسترد .
3- « وَ الاََرْضِ وَ مَا طَحَئهَا » ، (سوره شمس ، آیه 6 ) ؛ سوگند به زمين و آن كس كه آن را گسترد. (طَحو هم به معنای دَحو یعنی گستردن می باشد.)

در مورد رتق و فتق و دحو الأرض و مدّت هر دوره ی خلقت؛ شواهدی از روایات اهل بیت علیهم السّلام هم وجود دارد ولی به دلیل این که این روایات علمی به صورت مسموع و شنیداری بوده و منابع روائی آن در دسترس تهیّه کننده ی این مطلب نمی باشد، لذا از آوردن متن این روایات و آدرس آنها معذوریم .

تذکّر و توغّل :

در قسمت اوّل آمده بود که، طبیعیان امروز می گویند : آب به همه ی زمین احاطه داشت و خشکی به عللی از قعر آب برآمد و … . آن عللی که این دانشمندان از آن اظهار بی اطّلاعی نموده اند و نهایتاً در مورد آن فرضیه ها و نظریه هایی داده اند و این نظریه ها بر اساس تحقیقاتی هم که انجام داده اند، ریشه در آیات قرآن و روایات معصومین ما علیهم السّلام دارد. چرا که کشورهای انگلیس، آمریکا، آلمان، فرانسه، رژیم صهیونیستی و … کتب اصیل و نسخ خطّی علمای عزیز ما را در گذشته از کشور عزیزمان دزدیدند و با استفاده از این منابع عظیم و غنی علمی، تحقیقات، فرضیات، نظریات و مقالات علمی خود را در جهان و به نام خود پخش نمودند و آن ها را به زبان خود نوشتند و ارائه دادند و ما برای آن که بفهمیم آن ها چه گفته اند مجبور به یادگیری زبان آن ها شده ایم . باید تلاش نمود تا با حفظ منابع اصیل و غنی علمی و دینی فعلی خود، و توجّه کردن و در اختیار قرار دادن امکانات لازم، به علمای و اساتید اصیل و حقیقی که استاد فن و صاحب نظر در مسائل مختلف علمی هستند، این تراث علمی را در کشور عزیز ایران بومی نماییم و تأکیدات فراوان رهبر بزرگوار انقلاب، حضرت آیت الله معظّم امام خامنه ای حفظه الله که سال ها پیش این خطر را گوشزد نموده بودند و با تأکیدات شدید ایشان، چند سالی است که این حرکت علمی در زمینه های مختلف و در سطوح گسترده آغاز شده است و بحمدالله پیشرفت های خوبی هم داشته ایم .

ما ؛ قدرت، توان، قابلیّت و لیاقت این را داریم که در همه ی امور در قلل پیشرفت و توسعه ی جهانی قرار بگیریم و این راهی است که اسلام عزیز به ما نشان داده است .
به فرموده ی پیامبر بزرگوار اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم به این مضمون که :

اگر علم در ثریّا هم باشد، مردانی از سرزمین پارس به آن دست خواهند یافت .

و به فرموده فرزند بزرگوار ایشان، حضرت امام خمینی رحمه الله :

اسلام سنگر های کلیدی جهان را فتح خواهد کرد .

این دو فرمایش گران قدر در این چند سال اخیر تجلّی خوبی پیدا کرده است و إن شاء الله و با توکّل به خداوند متعال و توسّل به حضرات معصومین علیهم السّلام و توجّه به آرمان های انقلاب اسلامی و اهداف حضرت امام رحمه الله و تبعیّت از فرامین رهبری گران قدر انقلاب حفظه الله این مسیر نورانی و الهی را با قدرت تمام ادامه دهیم تا این فرمایش امام خامنه ای حفظه الله کاملاً متجلّی شود که به این مضامین فرمودند :
ایرانی بسازید که هر کس از هر گوشه ی جهان به آن نگاه می کند قدرت ایمان و اراده ی اسلامی و ایرانی را در آن مشاهده کند.

تهیّه و تنظیم : زهیر صادقی
http://akhlagh.porsemani.ir