مادر قرآن را می شناسید ؟!

---

” ام “ به معنای اصل است و چون این سوره، به طور مختصر، بر اصول و عنوان‌های اصلی قرآنی اشاره دارد، چنین نامی به آن اطلاق شده است.

---

 سوره حمد، اولین سوره قرآن است که اسامی مختلف و متعددی دارد که هر کدام از آن اسامی، به یکی از ویژگی‌ها اشاره دارد.

 یکی از نام‌های این سوره «امّ الکتاب»[1] است؛ «ام» به معنای اصل است و چون این سوره، به طور مختصر، بر اصول و عنوان‌های اصلی قرآنی اشاره دارد، چنین نامی به آن اطلاق شده است.[2]

 از جهت این ‌که «ام» به معنای مادر نیز است، به آن مادر قرآن نیز گفته‌اند.[3]

نام‌های دیگر سوره حمد که در روایات به آن اشاره شده عبارت‌اند از:

 1. فاتحة الکتاب[4]: زیرا مصحف و کتاب قرآن با این سوره آغاز می‌شود.

 2. حمد[5]: زیرا در ابتدای این سوره، خدای عالمیان مورد ستایش قرار گرفته و واژه حمد در آن به کار رفته است.

 3. اُمّ الکتاب[6]: ام به معنای اصل است و چون این سوره، به طور مختصر، بر اصول و عنوان‌های اصلی قرآنی اشاره دارد، چنین نامی به آن اطلاق شده است.

 4. سَبع المَثانی[7]: کلمه «سبع» اشاره به این دارد که این سوره هفت آیه دارد و «مثانی» اشاره به این دارد که این سوره دو مرتبه نازل شده است؛ یک بار در مکه و یک بار در مدینه.

 شاید به این دلیل که در نماز دو مرتبه خوانده می‌شود، به آن مثانی گفته‌اند. درباره این وجه تسمیه، احتمال دیگری نیز وجود دارد و آن این که گفته‌اند: چون برخی از کلمات این سوره همچون ««اللَّه»، «رحمن»، «رحیم»، «ایّاک»، «صراط» و «علیه» دو مرتبه تکرار شده، این نام بر آن گذاشته شده است.[8]

 

5. ام القرآن[9]: زیرا این سوره اصل قرآن و جامع همه مطالب آن محسوب می‌شود.

 به غیر از نام‌هایی که از جانب معصومین (علیهم السلام) برای سوره حمد نقل شده، اسامی دیگری نیز برای سوره حمد گفته شده و در کتب تفاسیر آمده است که عبارتند از:

 6. وافی: به این دلیل که قرائت آن در نماز باید به صورت کامل باشد و خواندن بخشی از آن، کافی نیست.

 7. کافی: از این جهت که از سوره‌های دیگر بی‌نیاز ولی سوره‌های دیگر به آن محتاجند.

 8. شافی (شفاء): زیرا این سوره شفا دهنده بیماری‌ها است.

 سوره حمد، اولین سوره قرآن است، که اسامی مختلف و متعددی دارد که هر کدام از آن اسامی، به یکی از ویژگی‌ها اشاره دارد. یکی از نام‌های این سوره «امّ الکتاب» است

 9. اساس: به این دلیل که اساس عبادت، به آن بستگی دارد و یا به این دلیل که در بردارنده اساس عبادت است.

10. شکر: چون حاوی شکرگذاری و حق‌شناسی از صاحب نعمت حقیقی است.

 11. تعلیم مسأله: زیرا خداوند در این سوره، روش درخواست از او را به بندگانش نشان داده است. به این صورت که اول باید او را حمد و ثنا کنند و خلوص و توحید را در قلب خود جای دهند و بعد درخواست خود را مطرح سازند.

 12. مناجات: از این رو که نمازگزار با این سوره با خدا مناجات می‌کند، چنین نامی بر آن اطلاق شده است.

 13. تفویض: بدین جهت که این سوره متشمل بر استعانت بنده از خدا در همه امور و تفویض همه کارها به او است.

 14. رقیه: برای این که این سوره، تعویذی برای همه بیماری‌ها و دردها و موجب حفظ از گزندگان و درندگان است.

 15. دعا.

 16. صلاة.[10]

پی نوشت ها :

 [1]. شیخ صدوق، الامالی، کتابچی، ج 1، ص 549

 [2]. طیب، سید عبد الحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 82.

 [3]. ر.ک: ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق، دکتر یاحقی، محمد جعفر، دکتر ناصح، محمد مهدی، ج ‏1، ص 29، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1408ق؛ بلاغی، سید عبد الحجت، حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، ج ‏1، ص 246

 [4]. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 95

 [5]. علی بن موسی (امام هشتم)، الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام، ص 134

 [6]. البرهان، ج 1، ص 98

 [7]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق و مصحح: رسولی محلاتی، هاشم، ج 1، ص 19

 [8]. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 81-83

 [9]. حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، ص 209

 [10]. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، ج 1، ص 24-25

منبع: اسلام کوئست