به ياد مرگ و سراى بعد از آن (عالم برزخ و قيامت ) بودن ، بهترين موعظه و سازنده ترين اندرز براى هر انسان است و توجه داشتن به آن ، اثر عميقى در شكستن شهوات و پايان دادن به آرزوهاى دور و زدودن زنگار از آئينه دل دارد.

غفلت نمودن از مرگ ، انسان را به پستى ، بى باكى ، بى دينى و بى غيرتى مى كشاند، قلب را مى ميراند و او را از هر حيوانى گمراه تر و فرومايه تر مى كند.

در روايات از معصوم عليه السلام وارد شده :

انسان زيرك و مؤ من كسى است كه دائما به ياد مرگ باشد و هيچ وقت از آن غفلت نكند. به چند روايت توجه كنيم .

1 - از حضرت رسول صلى الله عليه و آله سئوال كردند:

زيرك ترين مؤ منان چه كسانى هستند؟

فرمود: كسى كه بيشتر به ياد مرگ بوده و خود را براى آن آماده كند.
2 - نيز از آن حضرت سئوال كردند:

زاهدترين مردم كيست ؟

فرمود: كسى كه قبر و عذاب هاى آن را از ياد نبرد، فريب زينت هاى دنيا را نخورد، سراى جاودان را بر اين دنياى زودگذر برگزيند، فردا را از عمر خود حساب نكند و خود را آماده مرگ نمايد.
3 - هم چنين فرمود: زياد به فكر نابودكننده لذت ها باشيد. عرض شد: يا رسول الله ! آن چيست ؟ در پاسخ فرمود: مرگ است . آن كسى كه به حقيقت ، از مرگ ياد مى كند در وسعت و گشايش زندگى باشد، غرورش ‍ برطرف شود، دنيا بروى تنگ گردد، اگر در مضيقه و سختى باشد با ياد مرگ ، از فشار فكرى رهايى يابد و دنيا در نظرش وسيع و گسترده شود.
4 - از امام صادق عليه السلام در اين باره نقل شده : به ياد مرگ بودن ، خواهش ها و هوس هاى نفسانى و شهوتهاى سركش را در درون آدمى مى ميراند و ريشه هاى غفلت را از دل مى كند، قلب و دل را به وعده هاى الهى نيرو مى بخشد، طبع و خوى بندگى را در نهاد انسان نرمى مى دهد و لطافت مى آفريند، نشانه هاى هواپرستى و رنگ و زنگارهاى دل باختگى به دنيا را در هم مى شكند، شعله هاى حرص و طمع را خاموش مى كند، دنيا را در نظر انسان پست و كوچك مى گرداند.

اين است معنى سخن پيامبراسلام صلى الله عليه و آله که فرمود:

«يك ساعت فكر كردن از هفتاد سال عبادت بهتر است .»

به فكر مرگ بودن ، انسان را از گناه باز مى دارد، او را به سوى كارهاى نيك فرا مى خواند، ايمان را در دل مى آفريند، به زندگى و حيات انسان معنى و جهت مى دهد.

خير و خوشبختى براى آن كسى است كه ملائكه هنگام آمدن مرگ او را تكريم و احترام كنند و به شايستگى بدرقه نمايند.

خداوند متعال ، «مرگ » و حيات را در چند جاى قرآن فقط به خود نسبت مى دهد. در يك جاى آن فرموده :

« له ملك السموات و الارض لا الله الا هو يحيى و يميت»

«خداوندى كه حكومت آسمان ها و زمين از آن او است ، خداوندى كه معبودى شايسته پرستش جز او وجود ندارد، خداوند، زنده مى كند و مى ميراند و نظام حيات و مرگ به در آيه ديگر مى فرمايد:

« و الله يحيى و يميت»

خداوند، زنده مى كند و مى ميراند (و بهر حال مرگ و حيات به دست او است) .

فقط در يكى از آيات به علت مرگ و حيات انسان اشاره كوتاهى مى كند. آن جا كه مى فرمايد:

« الذى خلق الموت والحياة ليبلوكم ايكم احسن عملا و هو العزيز الغفور»

« (خداوند) آن كسى است كه مرگ و حيات راآفريد تا شما را بيازمايد كه كدام يك بهتر عمل مىكندواوعزيز و غفور است» .

در آيه ، نخست آفرينش مرگ و حيات را به عنوان نشانه قدرت بى پايانش ‍ معرفى مى كند. سپس مى فرمايد:

هدف از اين آفرينش ، حسن عمل است . آزمايشى كه به عنوان هدايت انسان ها به سوى قرب پروردگار خواهد بود.

ثانيا، دنيا را به عنوان يك ميدان آزمايش معرفى كرده است ، ميدانى براى آزمايش«بهترين افراد از نظر عمل »و طبعا عمل بهتر و خالص تر، زهد فزون تر، عقل و خرد كامل تر، خداترسى قوى تر، عمل كرد بيشتر به اوامر و نواهى خدا، بيشتر به ياد و آماده مرگ بودن و تهيه زاد و توشه براى مسافرت به سوى آخرت ، همه از مصاديق حسن عمل است .

انسان از مرگ تا برزخ/نعمت اله صالحى حاجى آبادى