و مهر وکابین زنان را به صورت هدیه و با رغبت بدهید و اگر با میل و رغبت خویش چیزی از آن را به شما بخشیدند، آن را حلال وگوارا مصرف کنید.

توضیحی بر معنای صداق

وجوب دادن مهر به زنان مساله ای نیست که فقط اسلام آن را تاسیس کرده باشد بلکه مساله ای است که اساسا در بین مردم و در سنن ازدواجشان متداول بوده است، سنت خود بشر بر این جاری بود و هست که پولی و یا مالی را که قیمتی داشته باشد به عنوان مهریه به زنان اختصاص دهند و کانه این پول را عوض عصمت او قرار دهند، همانطور که قیمت و پول کالا (در خرید و فروش) در مقابل کالا قرار می گیرد و معمول و متداول در بین مردم این است که خریدار پول خود را برداشته و نزد فروشنده می رود، همچنین در مساله ازدواج هم طالب و خواستگار مرد است، او است که باید پول خود را جهت تهیه این حاجت خود برداشته و به راه بیفتد و آن را در مقابل حاجتش بپردازد …پس آیه شریفه، دادن مهریه را تاسیس نکرده، بلکه روش معمولی و جاری مردم را امضا فرموده است[2]

نکته ها:
کلمۀ«نِحْلَةً» به گفتۀراغب اصفهانی، از «نحل» به معنای زنبور عسل است. چون زنبور عسل به مردم عسل می بخشد و توقّعی هم ندارد، به هدیه هم «نِحْلَةً» گفته می شود.
البتّه بعضی مفسّران «نحلة» را به معنای «دَین» گرفته اند. یعنی مهریه، دَین و بدهی قطعی مرد است.
در حدیث آمده است: بهترین اموال خویش را برای سه مصرف قرار دهید:1- مهریه.2- حج.3- کفن. اگر بهترین اموال را صرف مهریه کنید، فرزندان شما صالح می شوند. [3]چون در جاهلیت و بعضی اقوام، مهریه زن را پدر یا بستگان می گرفتند، خداوند در قرآن، ابتدا نام گیرنده را برد و فرمود: «وَ آتُوا النِّساءَ» مهریه را به خود زن بدهید و نفرمود: «و اتوا صدقات النساء» مهریه زنان را بپردازید، تا گیرنده هر که بتواند باشد.

پیام ها:
1- پرداخت مهریه به زن حقّ او و الزامی است. وَ آتُوا النِّساءَ. . .
2- مهریه، نرخ زن نیست، بلکه نشانۀصداقت مرد در علاقه و دوستی به همسراست. «صَدُقاتِهِنَّ»
3- زن، مالک مهریۀخود است و با وجود زن پدر و بستگان زن، حقّ گرفتن مهریۀاو را برای خود ندارند. «آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ»
4- مهریه، بهای زن نیست، بلکه هدیۀمرد به همسرش می باشد. «نِحْلَةً»
5- زن، در گرفتن یا بخشیدن مهریه، آزاد و مستقل است. «فَإِنْ طِبْنَ لَکمْ»
6- مال گوارا، مالی است که صاحبش آنرا با طیب خاطر و رضایت ببخشد. فَإِنْ طِبْنَ . . . هَنِیئاً
7- رضایت ظاهری کافی نیست. رضایت قلبی لازم است. بخشش های اکراهی، اجباری و یا رودربایستی اعتبار ندارد. طِبْنَ . . . نَفْساً
8- مهر و هبه، از اسباب مالک شدن است. «صَدُقاتِهِنَ، فَإِنْ طِبْنَ لَکمْ عَنْ شَی ءٍ»
9- زنان تحت تأثیر عواطف همۀمهر خود را نبخشند. «شَی ءٍ مِنْهُ»

منبع:تفسیر نور؛ ج 2؛ ص20؛ ترجمه تفسیر المیزان؛ ج 4؛ ص269 
مقالات مرتبط:
تأملی بر چیستی و چرایی مهریهمهریه رو کی داده؟ کی گرفته؟آثار و تبعات منفی مهریه های سنگینمقدار مهریه حضرت فاطمه زهرا (س) به پول امروزی
پی نوشت ها:
[1] سوره نساء، آیه 4
[2] ترجمه تفسیر المیزان؛ ج 4؛ ص269
[3] تفسير اطيب‏البيان ذيل آيه.