تکیه اصلی شیعه، از نظر فکری و عقیدتی بر امام صادق علیه السلام بوده و بخش بزرگی از احادیث و علوم اهل بیت توسط این امام گسترش یافت. امام جعفر صادق علیه السلام حد فاصل فرقه‌هایی قرار گرفته بود که در شیعه به وجود آمد و وظیفه مهم حفظ و صیانت شیعه از انحرافات را در رأس برنامه خود قرار داد و آن را از تأثیرپذیری در برابر انحرافات موجود عصر خود که خلوص فکری و عقیدتی و استقلال مکتبی آن را به طور مداوم مورد تهدید قرار می‌داد، بازداشت. این امام همام در روز 25 شوال سال 148 هجری در شهر مدینه منوره در سن 65 سالگی توسط منصور دوانیقی به شهادت رسیدند.

به مناسبت سالروز شهادت رئیس مکتب شیعه با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین خادمیان خطیب و کارشناس دینی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌آید:

چگونه گرفتار دام طمع ریاست نشویم؟/ نظر پیامبر صلی الله علیه و آله درباره امام صادق علیه السلام

در ابتدای بحث اشاره‌ای به جایگاه و منزلت امام صادق علیه السلام می‌کنید؟

درباره مرتبت حضرت صادق علیه السلام ، خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله فرمود:  «الرّادُ عَلیه کَالرّادِ عَلَیّ»؛ هر کس او را انکار کند، مانند کسی است که مرا انکار کرده است. باید توجه داشت که محروم از فیض معرفت امامت آن حضرت علیه السلام ؛ نه فقط  محروم از ایمان؛  بلکه تبدیل به شیطان و ابلیس می‌شود. عیص بن قاسم می‌گوید با دایی خود سلیمان بن خالد محضر امام صادق علیه السلام رسیدم ؛ حضرت پرسیدند: «من هذا الفتی؟» این جوان کیست؟ دایی من پاسخ داد: پسر خواهر من است. حضرت علیه السلام فرمود: آیا به امر ما معرفت دارد؟(یعنی امامت حضرت). دایی من گفت: بله! امام علیه السلام فرمود: «الحمد الله الذی لم یَجعَله شَیطانا …»؛ الحمدلله شیطان نیست.

امام صادق علیه السلام در تعبد و بندگی چنان استوار بود که حتی مخالفان آن امام علیه السلام مانند سبط ابن جوزی در وصف ایشان نوشته است: «قد اشتغل بالعبادة عن طلب الرئاسة»؛‌ شدت اشتغال به عبادت او را از طمع در ریاست محفوظ کرد. بنابراین همگان باید بدانند هر چیز که مانع عبادت شود؛ زباله و تفاله زندگی است.آن هنگام که ریاست در محور تعبد ربانی باشد، شرافت است. 

منصور دوانیقی؛ از راوی غدیر تا قاتل امام زمانش/ عالم بی‌معرفت برده شیطان می‌‌‌شود

در منابع تاریخی آمده است که قاتل امام صادق علیه السلام یکی از روات حدیث غدیر بوده است. چرا چنین شخصی قاتل یکی از فرزندان پیامبر صلی الله علیه و آله می‌شود؟ 

طاغوت اصلی زمان آن حضرت علیه السلام ؛ ملعونی به نام عبدالله بن محمد بن عبدالله بن عباس؛ مشهور به منصور دوانیقی ملعون است که یکی روات حدیث غدیر بود. این گونه نیست که دشمن و رهزن همیشه بیگانه باشد، بلکه باید از خودی‌هایی که برده شیطان شده‌اند نیز دوری کرد. بر این اساس با تقابل حضرت علیه السلام در برابر امثال منصور لعین؛ مشخص می‌شود عالمان بی‌معرفت خطرناک‌ترین موجودات هستند کما اینکه امروز می‌بینیم سازندگان سلاح های کشتار جنگی، همان اندیشمندان بشریت هستند.همان‌ها که ما آنان را نخبگان می‌خوانیم. آن‌هایی که به بهانه کسب علم، ترک وطن ، ترک بندگی و … می‌کنند. منصور دوانیقی علم داشت تا آنجا که راوی حدیث غدیر بود، اما معرفت نداشت تا آنجا که قاتل امام زمان خود شد. 

در قساوت منصور همین بس که وقتی دختر عبدالله بن حسن با زبان شعر منصور را مدح کرد تا مهربانی کند و پدرش را آزاد کند؛ منصور دستور داد؛ سر پدر را بریدند و در طبقی گذارده و به خانه دختر فرستاد و گفت: این هم مهربانی ما!

در شقاوت منصور ملعون و هتک حرمت آن حضرت علیه السلام آمده است: «فاخرجته حافیا حاسرا فی قمیصه و …»؛ منصور نانجیب حضرت را پای برهنه در حالی پیراهن را از تن مطهرش بیرون کشیده بود و برهنه … به سمت جنایتگاه خود می‌کشاند. 

قطعی‌ترین راه برای استجابت دعا به روایت رئیس مکتب شیعه

آخرین سفارش امام صادق علیه السلام خطاب به شیعیان چه بود؟

از آخرین سفارش حضرت به اقامه نماز و مراقبت از نماز اول وقت معلوم می‌شود، جامعه را  فقیه‌نمایان و عرفان سوزان مروج بت ، می و… چنان منحرف کرده بودند که «نماز» عمود دین؛ در میان امت،‌ سبک و به استخفاف کشیده شده بود. لذا حضرت علیه السلام چنین فرمودند: «إنّ شفاعتنا لا تنال مستخفّاً بالصلاة»؛ قطعاً شفاعت ما به کسی که نماز را سبک کند؛ نخواهد رسید. همچنین در اهمیت نماز همین بس که فرمودند: قطعی‌ترین راه برای استجابت دعا است «أنَّ الله فَرَضَ عَلیکُم الصَّلواتِ فِی أحَبِّ الأوقاتِ إلیه، فَاسئَلواالله حَوائِجَکُم عَقیِب فَرائِضَکُم» به درستی که خداوند نمازهای واجب را در بهترین و محبوب‌ترین اوقات واجب کرد، پس حاجات خود را بعد از نمازهایتان بخواهید.

رئیس مکتب شیعه درباره ادراک قبولی نماز فرمودند: «مَن أحَبَّ أَن یَعلَمَ أقبَلت صَلاتُه أَم لَم تَقَبَّل فَلیُنظُر هَل مَنَعتَه صَلاتُه عَنِ الفَحشاءِ و المُنکَر فَبِقدرِ ما منَعتَه قُبِلَت مِنه»؛ هرکس دوست دارد بداند نمازش قبول شده یا نه، ببیند که آیا نمازش او را از گناه و زشتی باز داشته یا نه؟ پس به هر قدر که نمازش او را از گناه باز داشته، به همان اندازه نمازش قبول شده است. همچنین حضرت علیه السلام بهترین طبیب و معالج مشکلات انسان را ؛ تعقیبات نماز و دعای در پایان نماز معرفی فرمودند.

با این وجود از کلام حضرت امام صادق علیه السلام این استظهار صحیح منتج است که در پایان هر نماز ستمگران را باید لعن کرد و این جزء تعقیب نماز است. لذا خود حضرت علیه السلام ، بنی امیه و بنی عباس را لعن می‌کرد.

ضرب المثلی فارسی از امام صادق علیه السلام  

به روایتی از امام صادق علیه السلام متناسب با روز اشاره‌ای می‌کنید؟

عده ای از اهل خراسان بر امام صادق علیه السلام وارد شدند. قبل از آنکه مسأله‌ای بپرسند. حضرت فرمود: «من جمع مالا من مهاوش أذهبه الله فی نهابر»؛‌ هر کس مالی از راه غیر مشروع به دست آورد، خداوند از آن مال نفعی به او نمی‌رساند. «فقالوا جعلنا فداک لا نفهم هذا الکلام»؛ گفتند: سخن شما را نفهمیدیم. حضرت علیه السلام به زبان فارسی فرمود: از باد آید بدم شود (باد آورده را باد ببرد). پس اهل اختلاس، رشوه، ربا، غش در معامله، احتکار، گران‌فروشی، تدریس و منبر بی‌مطالعه، کلاهبرداری و … بدانند این کلام رئیس مذهب امام صادق علیه السلام است که مال حرام باد آورده‌ای است که بادی آن را می‌برد. وای از آن ساعت که تند باد غضب الهی طوفان برپا کند. این طوفان دنیا و آخرت حرام‌خواران را سیاه می‌کند.

فارس