این روزها از اهدای عضو افراد دچار مرگ مغزی بسیار شنیده می‌شود؛ اما حکم و قاعده شرعی در این باره چیست؟

در روزگار اخیر، شاهد رواج یافتن اهدای عضو افراد به خصوص در مواردی مانند مرگ مغزی هستیم. حتی برخی آن را به شکل یک حرکت اجتماعی ترویج می کنند؛ ولی نگاه شرع به این ماجرا چیست. آیا می توان اعضای بدن فردی که دچار چنین مرگی شده را اهدا کرد؟

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مدظله العالی):
اگر استفاده از اعضاى بدن بیماران مذکور براى معالجه بیماران دیگر، باعث تسریع در مرگ و قطع حیات آنان شود جایز نیست؛ در غیر اینصورت اگر عمل مزبور با اذن قبلى وى صورت بگیرد یا نجات نفس محترمى متوقف بر آن عضو مورد نیاز باشد، اشکال ندارد.

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):
قطع اعضا میت مسلمان جایز نیست و مستلزم دیه است و دفن آن در صورت قطع واجب است؛ مگر این که حیات مسلمانى بر آن متوقف باشد که در این صورت جایز است ولى دیه واجب است. اگر خودش وصیت کرده باشد دیه ساقط است؛ ولى اگر حیات مسلمانى متوقف نباشد و وصیت کرده باشد، عمل به آن مورد اشکال است.

حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (مدظله العالی):
اهدای عضو در غیر فرض ضرورت، جایز نیست.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله العالی):
به نظر اینجانب برداشتن عضو مسلمانی که هنوز فوت نکرده و لو مرگ مغزی او مسلم باشد، جایز نیست.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):
در صورت نیاز و ضرورت، با رضایت بستگان و با رعایت شرایط اشکالی ندارد.

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی):
در صورت وصیت میت، مانعی ندارد و در غیر اینصورت باید با صلاحدید حاکم شرع ( ولی فقیه) باشد.

حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی (مد ظله العالی):
تشریح بدن مسلمان مرده جایز نیست و بر تشریح کننده، دیه جنین مسلمان، به تفصیلى که در کتاب دیات مذکور است، لازم مى‌شود.

اگر زنده ماندن مسلمان، متوقف بر تشریح بدن مرده‌اى شود و تشریح بدن غیر مسلمان یا مشکوک الاسلام ممکن نباشد و راه دیگرى براى زنده نگه داشتن آن مسلمان نباشد، در اینصورت جایز است که بدن مسلمان مرده را تشریح کنند و دیه جنین مسلمان، به تفصیلى که در باب دیات ذکر شده است، بر تشریح کننده لازم مى‌شود.

بریدن عضوى از اعضاى بدن مسلمان مرده مانند چشم و غیر آن به منظور پیوند زدن آن به بدن شخص زنده جایز نیست، و قطع کننده باید دیه آن عضو را که دیه اعضاى جنین مسلمان است بپردازد، ولى چنانچه زنده ماندن مسلمان متوقف باشد بر اینکه عضو بدن مسلمان مرده‌اى را ببُرند و به او پیوند زنند، بریدن آن عضو جایز است؛ ولى قطع کننده باید دیه آن را بپردازد و پس از پیوند، که جزء بدن زنده گشت، احکام بدن زنده بر آن جارى است.

اگر کسى در حال حیات خود وصیّت کند که پس از مردن او عضوى از اعضاى او را قطع کنند و به دیگرى پیوند زنند، صحّت این وصیّت محلّ اشکال است.

* استفتائات از دفاتر آیات عظام و توسط سایت اسلام کوئست گرفته شده است.

منبع:مشرق