گوش‌ دادن به غنا که عبارت است از ترجیع صدا به نحوى که طرب‏ انگیز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقاً حرام است، حتّى غناى زن براى شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر، استماع(شنیدن) غنا را مباح نمى ‏کند و حرمت غنا و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شیعه محسوب مى‏ شود و دائر مدار ملاکات فرضى و آثار روانى و اجتماعى نمى‏ باشد، بلکه تا زمانى که این عنوان حرام بر آن صدق کند، حکم آن حرمت و وجوب اجتناب به‌ طور مطلق است.

بسیاری‌ از آوازهایی که توسط بانوان خوانده می‌شود، با غنا همراه است و از سوی مراجع معظم تقلید حرام اعلام شده است. این روزها موضوع خوانندگی زنان در برخی محافل و مجامع عمومی مطرح شده و واکنش‌های متفاوتی را به همراه داشته است.

گوش‌دادن به صداى زن هنگامى که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع مى‏ خواند، اعم از اینکه شنونده، جوان باشد یاخیر، مذکر باشد یا مؤنث چه حکمى دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حکم آن چیست؟

اگر صداى زن به‌صورت غنا نباشد و گوش‌دادن به صداى او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسده‏اى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد و فرقى بین موارد فوق نیست.

اجراى کنسرت توسط زن براى زنان با علم به اینکه گروه نوازندگان نیز زن هستند، چه حکمى دارد؟

اگر اجراى کنسرت به‌صورت ترجیع مطرب(غنا) نباشد و موسیقى هم که نواخته مى‏ شود از نوع لهوى حرام نباشد، این امر فى‏ نفسه اشکال ندارد.

گوش دادن به نوارى كه خواننده‏ اش زن باشد و از سروده‏هاى شعرايى مثل حافظ و مولوى و … استفاده كند، چه حكمى دارد؟

آيات عظام امام، بهجت، صافى، فاضل، مكارم و وحيد:

گوش دادن به آن جايز نيست.

آيات عظام تبريزى، خامنه‏ اى، سيستانى و نورى:

گوش دادن به آواز زن، اگر غنا نباشد و باعث التذاذ جنسى و تهييج شهوت نشود و مفسده‏اى بر آن مترتب نگردد، اشكال ندارد.

تبصره. «غنا» عبارت است از ترجيع صدا، به نحوى كه طرب‏ انگيز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد.

آثار موسيقى‏
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِى لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ‏ ؛

«و برخى از مردم سخنان بيهوده را مى‏ خرند تا مردم را از روى نادانى، از راه خدا گمراه سازند». _{(لقمان، آيه 6)}

موسیقی چیست؟

«غنا» در اصطلاح شرعى عبارت است از:

«آوازى كه از حنجره آدمى بيرون آمده و در گلو چرخانده (چهچهه) شود و در شنونده حالت سرور و وجد ايجاد كند و مناسب با مجالس لهو و خوش‏گذرانى باشد».

اما موسيقى به «صوت و آهنگى گفته مى‏ شود كه از آلات موسيقى، پديد آيد».

با بررسى كوتاه در قرآن و روايات و سخن روان شناسان، مى‏توان موارد ذيل را از فلسفه‏ هاى حرمت موسيقى دانست:

1. انسان را به فساد و فحشا گرايش مى‏ دهد.(در حديثى از نبى اكرم صلى الله عليه و آله آمده است:

« الغِناءُ رُقِيَّةُ الزِّنا»؛« غنا نردبان زنا است»: _{بحارالانوار، ج 76، باب 99، الغناء.})
2. او را از ياد خدا غافل مى‏سازد. (در آيه 6 از سوره« لقمان» يكى از عوامل گمراهى از سبيل الهى« لهو الحديث» دانسته شده و« لهو» آن چيزى است كه انسان را به خودش آنچنان مشغول كند كه باعث غفلت و بازماندن از كارهاى مهم‏تر شود، و در روايات اسلامى از آن به« غنا» تفسير شده است: _{وسائل الشيعه، ج 12، باب 99، ابواب مايكتسب به}.)
3. بر روان و اعصاب، تأثير سويى دارد. (_{تفسير نمونه، ج 17، ص 24})

توجه به چند نکنه در مورد غنا و موسیقی:

يكم. هر نوع آواز و آهنگى، حرام شمرده نمى‏ شود؛ بلكه تنها آهنگ‏هاى مناسب با مجالس لهو و فساد، مشمول حرمت است و گوش دادن به آهنگ‏هايى كه از اين مشخصه عارى بوده و يا مشكوك به نظر مى‏رسد، اشكال ندارد.

دوم. طرب و لهو، دو واژه كليدى است كه در باب غنا و موسيقى به كار مى‏رود.
«طرب» به حالت سبك وزنى و سبك عقلى گفته مى‏ شود كه در اثر شنيدن آواز يا آهنگ، در روان و نفس آدمى پديد مى‏ آيد و او را از حد اعتدال خارج مى‏كند.
اين امر تنها به حالت شادى اختصاص نمى‏ يابد؛ بلكه ممكن است از آهنگ‏هاى‏ غم و حزن آور نيز به دست آيد.  «لهو» سازگارى و هم‏نوايى آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد و خوش‏گذرانى است؛ بدين معنا كه ممكن است نغمه‏اى طرب‏ انگيز نباشد؛ ولى از نغمه‏ هايى باشد كه فقط در جلسات فاسقان و هواپرستان رايج باشد، به اين آهنگ لهوى مى‏ گويند و اگر از هر دو مشخصه (طرب و لهو) برخوردار باشد، به آن مطرب لهوى مى‏ گويند.
تمامى مراجع تقليد، «لهوى بودن» را جزء و قيد موسيقى حرام مى‏ دانند؛ ولى در قيد «طرب‏ انگيزى» اختلاف نظر دارند. (آيات عظام سيستانى، تبريزى، وحيد و مكارم، موسيقى لهوى را حرام مى ‏دانند؛ اگرچه طرب‏ انگيز نباشد.)

سوم. آلات موسيقى دو قسم است:
آلات مختص حرام؛
آلات مشترك.
«آلات مختص» به آلاتى از موسيقى گفته مى ‏شود كه نوعاً در لهو و لعب به كار مى‏ رود و منفعت حلالى در بر ندارد.
«آلات مشترك» به آلاتى از موسيقى گفته مى‏ شود كه هم براى منافع مشروع و حلال به كار مى ‏رود و هم براى منافع نامشروع و حرام.
استفاده از آلات مختص به هيچ وجه جايز نيست؛ ولى آلات مشترك بستگى به كيفيت نواختن آن دارد.
بيشتر مراجع تقليد (به غیر از آيات بهجت و صافى) استفاده از آلات مشترك را به طور مطلق حرام نكرده‏ اند؛ بلكه براساس كيفيت نواختن آن فتوا داده‏ اند.
 

برگرفته از رساله دانشجویی(سید مجتبی حسینی)