شیطان با روش‌های مختلفی، همچون دادن وعده‌های سست و بی‌اساس و گام به گام، به نوعی مرموز و حساب شده به دنبال گمراه کردن انسان‌ها از مسیر هدایت و سعادت است و انسان هیچگاه نباید با این وعده‌ که روزی توبه خواهد کرد، تن به گناه دهد.

 با توجه به اینکه خدای متعال در آیات قرآن کریم، وعده داده است بسیاری از گناهان را می‌بخشد، آیا ما مجاز به ارتکاب گناه هستیم؟ آیا می‌شود به امید شب‌های قدر که درهای رحمت و مغفرت الهی باز است خود را آلوده‌ گناه کنیم؟

برای جواب به این سؤال بسیار لازم و ضروری است که شیوه و استراتژی شیطان در اغواء و گمراه کردن انسان‌ها مورد بررسی قرار گیرد، و در مرتبه دوم، نوع گناهانی که مورد عفو و بخشش الهی قرار نمی‌گیرد نیز روشن شود، آن زمان است که تا حدودی به جواب نزدیکی برای سؤال مورد نظر نزدیک شده‌ایم.

استراتژی شیطان در گمراه کردن انسان

 با کمی دقت و تأمل در شیوه و استراتژی شیطان در نحوه اغواء و گمراه کردن انسان‌ها، به این مطلب دست می‌یابیم که شیطان با روش‌های مختلفی، همچون دادن وعده‌های سست و بی‌اساس و گام به گام، به نوعی مرموز و حساب شده به دنبال گمراه کردن انسان‌ها از مسیر هدایت و سعادت است.

دشمنی آشکار و پنهان

در آیات متعددی خدای متعال خبر از نوع عملکرد و شیوه برخورد و دشمنی شیطان علیه انسان داده است:

«أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یا بَنی‏ آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ؛

آیا با شما عهد نکردم اى فرزندان آدم که شیطان را نپرستید، که او براى شما دشمن آشکارى است؟!.»

با وجود آیات روشنگرانه فراوانی که خدای متعال در ماهیت و حربه‌های شیطان علیه انسان بیان کرده، با این حال بعضی افراد اصرار زیادی در تبعیت و پیروی از شیطان دارند، نتیجه این دوستی، تبعیت و اطاعت‌پذیری از شیطان چیزی جز عذاب شدید باری تعالی نیست:

«وَ إِذا قیلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما وَجَدْنا عَلَیْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ کانَ الشَّیْطانُ یَدْعُوهُمْ إِلى‏ عَذابِ السَّعیرِ؛

و هنگامى که به آنان گفته شود: از آنچه خدا نازل کرده پیروى کنید، مى‌گویند: نه، بلکه ما از چیزى پیروى مى‌کنیم که پدران خود را بر آن یافتیم! آیا حتّى اگر شیطان آنان را دعوت به عذاب آتش فروزان کند(باز هم تبعیّت مى‌کنند)؟!

در آیه دیگر خدای متعال می‌فرماید:

«قالَ اذْهَبْ فَمَنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزاؤُکُمْ جَزاءً مَوْفُوراً؛

برو! هر کس از آنان از تو تبعیت کند، جهنم کیفر شماست، کیفرى است فراوان!»

رخنه شیطان با وسوسه‌های زشت

خدای متعال در قرآن کریم در آیات متعددی، پرده از شیوه و روش‌های مختلف گمراه کننده شیطان برداشته است. در ادامه به یکی از این موارد اشاره می‌کنیم:

وعده‌های سرخرمن شیطان

یکی از روش‌هایی که شیطان به وسیله آن انسان را به گناه و آلودگی دعوت می‌کند دادن وعده‌ توبه و بازگشت است، به این معنا با دادن وعده توبه به افراد آنها را به گناه و آلودگی تشویق و ترغیب می‌کند، البته این استراتژی را بعضی انسان‌های شیطان صفت نیز در ارتباط و گمراه کردن دیگران مورد استفاده قرار می‌دهند، ولی بعد از آلوده شدن به گناه، شیطان آن قدر توبه انسان را به تأخیر می‌اندازد که توفیق بازگشت از گناه را از دست می‌دهد: «وَ یُمَنِّیهِ التَّوْبَةَ لِیُسَوِّفَهَا إِذَا هَجَمَتْ مَنِیَّتُهُ عَلَیْهِ أَغْفَلَ مَا یَکُونُ عَنْهَا؛ (شیطان) توبه را به صورت آرزویی در می‌آورد تا انسان برای انجام آن امروز و فردا کند تا آن گاه که مرگش فرا رسد و به طور کامل از آن غافل شود.»

نکته قابل تأمل و مرتبط با سؤال

انسان هیچگاه نباید با وعده‌های سرخرمن شیطان و با امید به اینکه روزی توبه خواهد کرد، تن به گناه دهد و خود را آلوده رذایل اخلاقی کند. چه بسیار افرادی که قبل از توفیق توبه، حتی قبل از فرا رسیدن شب‌های قدر، نعمت زندگی از آنها گرفته شد و نتوانستند با روحی پاک و توبه از کارهای زشت خود به جهان ابدی سفر کنند.

گناهی که خدا هم از آن نمی‌گذرد

بعضی گناهان در زندگی انسان وجود دارد که استغاثه و طلب از خدای متعال نیز چاره اصلاح آنها نیست؛ از جمله‌ این گناهان، گناه حق الناس است، اگر انسان حق کسی را ضایع کرده و انتظار داشته باشد که با گریه و مناجات به درگاه الهی از آلودگی گناه نجات پیدا کند، در تصوری اشتباه سیر می‌کند. حق الناس در فرهنگ اسلامی از چنان اهمیتی بر خوردار است که حتی از کسانی که در راه خدا شهید شده و خونشان بر زمین ریخته شده نیز به سادگی گذشت نمی‌شود، تا اینکه آن حق را به صاحبش برگرداند.

در روایتی نقل شده است: «أَوَّلُ قَطْرَةٍ مِنْ دَمِ الشَّهِیدِ کَفَّارَةٌ لِذُنُوبِهِ إِلَّا الدَّیْنَ فَإِنَّ کَفَّارَتَهُ قَضَاؤُهُ؛ اوّلین قطرة خون شهید کفارة گناهان او است مگر قرض و بدهکاری او که کفاره‌اش ادا کردن آن است (بدهی و حق‌الناس شهید را وارثان باید ادا کنند.)»

گناه تا دقیقه 90

بعضی افراد شاید به گناه کردن جرأت پیدا کرده‌اند و امید بیش از حد به فضل و رحمت الهی در آنها موجب گستاخی و ارتکاب گناه در آنان شده است به طوری که تا لحظه آخر زندگی نیز دست از گناه برنمی‌دارند. امید و حال و روز این گونه افراد در بعضی از آیات این چنین به تصور کشیده شده است: «وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ وَ لاَ الَّذینَ یَمُوتُونَ وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولئِکَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلیماً؛ براى کسانى که کارهاى بد را انجام مى‌دهند، و هنگامى که مرگ یکى از آنها فرا مى‌رسد مى‌گوید: «الان توبه کردم!» توبه نیست و نه براى کسانى که در حال کفر از دنیا می‌‌روند اینها کسانى هستند که عذاب دردناکى برایشان فراهم کرده‌‏ایم.»

 علامه طباطبایی در ذیل این آیه شریف می‌فرماید: «و اینکه فرمود: حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ …» و نفرمود: «حَتَّى إِذا جَاءهم الْمَوْتُ»، یعنى فرمود: «وقتى مرگ یکى از شما برسد» و نفرمود: «وقتى مرگ شما برسد»، براى این بود که دلالت کند بر اینکه افراد مورد نظر توبه را امرى حقیر و بى‌اهمیت نشمارند.

با اینکه مسأله توبه این قدر بى‌اهمیت نیست که مردم در طول زندگى خود هر کارى خواستند بکنند، و هیچ باکى نداشته باشند همین که مرگ یکى از آنان رسید تنها خود او براى اینکه از خطرها و مهلکه‌هایى که با مخالفت امر الهى براى خود آماده کرده نجات یابد بگوید: حالا دیگر توبه کردم. پس امر توبه به این آسانى نیست، که گنه‏کار با صرف گفتن چند لفظ و یا صرف نیت توبه از همه مخاطر رهایى یابد.»

 لذا برخی افراد می‌پندارند که می‌توانند یک عمر گناه کرده و در آخر به امید توبه و بازگشت به سوی خدا از عذاب الهی نجات پیدا کنند، این در حالی است که این چنین نیست که همیشه انسان گنهکار بتواند پیش از مرگ توبه کند، از طرفی باید بین گناه و توبه نیز سنخیت وجود داشته باشد، تا اینکه انسان را از برکات توبه بهره‌مند سازد.

فارس