حجت‌الاسلام سیدرضا عمادی پژوهشگر علوم قرآن و حدیث

پیامبر اکرم ^{صلی الله علیه و آله} در حدیثی فرمودند:

«الْحَسَنُ وَالْحُسَیْنُ اِمامانِ قاماً اَوْ قَعَداً»؛ 

حسن و حسین در همه احوال امام و پیشوایند؛ چه بایستند و چه بنشینند.(1)

چرا اینگونه فکر می‌کنیم که امام‌حسن علیه السلام نشستند و امام‌حسین علیه السلام قیام کردند؟

 آیا می‌دانیم امام‌حسن علیه السلام اول قیام کردند و سپس صلح و امام‌حسین علیه السلام نیز 10 سال صلح امام‌حسن علیه السلام را ادامه دادند و سپس علیه دشمن قیام کردند.

سال چهلم هجرت که امام‌علی علیه السلام به شهادت رسیدند امام‌حسن علیه السلام در مقابل معاویه قیام کردند اما به دلایلی که بعضی از آن در ادامه بیان می‌شود مجبور به صلح شدند و همچنین امام‌حسین علیه السلام پس از شهادت برادرشان به مدت 10 سال بر اساس اسناد تاریخی قعود داشتند و در سال 61 هجری قمری قیام کردند و در سرزمین کربلا همراه با پیروانانشان به شهادت رسیدند.

معاویه در پناه حکومتِ 20 ساله‌اش بر شام تا جایی پیش رفت که از بسیاری از مسلمانان باسابقه و پیشرو همچون ابوذر، عمار، مقداد و… مشهورتر شد اما در مقابل امیرالمؤمنین علی علیه السلام و امام‌مجتبی علیه السلام ایستاد و خود را جانشین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله معرفی کرد. پس از شهادت امیرالمؤمنین مردم با امام‌حسن علیه السلام بیعت کردند و از حضرت خواستند تا خلیفه مسلمین باشد، در حالیکه معاویه تمام توان خود را برای حاکمیت مطلق باندِ بنی‌امیه بر سرزمین اسلامی به میدان آورده بود. امام‌مجتبی علیه السلام لشکری به شام فرستاد، امام علیه السلام مجهز شده و در حال حرکت و پیوستن به لشکر اول بودند که هوشِ شیطنت‌آمیز و خبیث معاویه در کوتاه‌مدت مهم‌ترین فرمانده لشکر امام‌حسن علیه السلام را در کنار خود قرار داد، رؤسای قبائل را به تسخیر خود درآورد و در میانه راه امام را ترور کرد که البته نافرجام شد (باعث جراحت حضرت شد). نامه سفید امضای صلح را برای امام فرستاد و این بدان معناست که اذهان مردم باید معاویه صلح‌طلب را در مقابل امام حسن جنگ‌طلب ببیند.

در عین حال امام‌حسن علیه السلام در مفاد صلح‌نامه 12 بند می‌نویسد، بندهایی که تنها راه نجات اسلام اصیل محمدی از دست اسلام تزویر و دروغ است؛ مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• ایجاد امنیت عمومی برای همه مردم از سرخ و سیاه به طور مساوی
• عمل به کتاب خدا و سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله
• عدم تعرّض به شیعیان و خانواده‌های آنان
• عدم تعقیب کسانی که قبلاً در مقابل معاویه جنگیدند
• تقسیم مبلغ قابل توجهی به خانواده‌‌های شهدای جمل و صفین
• و قرار ندادن ولیعهد برای خود

امام‌حسین علیه السلام پس از شهادت برادر به مدت 10 سال به همان صلح امام حسن علیه السلام پایبند بود تا وقتی که جامعه مواجه شد با مرگ معاویه و حاکمیت یزید که نه وجاهتی برای خود دست و پا کرده، نه توانایی پایمال کردن خون امام‌حسین علیه السلام را در اذهان و جامعه اسلامی و نه پیشنهادی برای صلح دارد. این‌بار نامه‌ای از یزید به مدینه می‌رسد که هر کسی بیعت نمی‌کند باید کشته شود. امام‌حسین علیه السلام پس از 10 سال تغییر روش می‌دهند؛ چراکه سخن از بیعت است و بیعت به معنای تأیید، سرسپردگی و نهایتاً تبلیغ برای حکومت ظالم است. اینجاست که امام علیه السلام می‌فرماید:

«مِثْلِی لَا یُبَایِعُ مِثْلَهُ» مثل من با مثل یزید بیعت نمی‌کند و در ادامه می‌فرماید:

«هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة»؛ هرگز زیر بار ذلّت نخواهیم رفت و فرمود:

«یا سُیُوفُ خُذِینی»، ای شمشیرها مرا در آغوش بکشید.

1ـ ابن بابویه، محمد بن على (1966م،1385ش) علل الشرائع - قم، ناشر: کتاب فروشی داوری، چاپ: اول، . ج‏1 ؛ ص211

تسنیم