یکی از راه های تربیت صحیح، پند و نصیحت کردن به فرزندان است. اگر پدران و مادران و معلمان و مربیان به جای سرزنش فرزندان، راه بیان نصیحت نیک را پیش گیرند و فرزندان خود را با پندهای سودمند، آگاه سازند و آنها را از ضرر و خطرهای رفتار ناشایست باخبر سازند. در این بخش، بر آنیم تا پاره ای از پندهای معصومان و بزرگان را بیان کنیم.

 

پندهای پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام

ای علی! هرکس پدر و مادرش را اندوهگین سازد، عاق آنان است و رعایت حقوق آنان را نکرده باشد.

ای علی! خدا رحمت کند پدر و مادری را که باعث احسان و نیکی فرزند به خودشان شوند.

ای علی! هرکس عذر عذرخواهی را چه راست گو باشد چه دروغ گو نپذیرد، به شفاعت من نمی رسد.

ای علی! دو سال راه را برای نیکی و احسان پدر و مادرت برو.

ای علی! خدا لعنت کند پدر و مادری را که با رفتارشان، فرزند را به بی مهری و بی حرمتی به خودشان وادارند.1

 

پندهای امام علی علیه السلام به امام حسن علیه السلام

فرزندم! بزرگ زاده والاتبار را گرامی دار. برگشت دوران و خرابی حال او، تو را نفریبد. روزگار، شکسته ها را جبران می کند و جوش خورده ها را می شکند.

پسر عزیز! بدان که نعمت دوام ندارد. اگر دچار حاجت شدی و تنگ دستی دامنت را گرفت، از پاک گوهری که پس از سیری گرسنه شده، استمداد کن که خیر و سعادت آن جا تضمین شده است.

پسر جان! مال برای نهادن نیندوز؛ زیرا وارث تو یکی از دو کس است: یا مال را صرف طاعت کند و همان که مایه رنج و شقاوت تو بوده، موجب نیک بختی او شود، یا صرف گناه نماید و ذخایر تو، کمک عصیان او گردد.2

پندهای امام علی علیه السلام به امام حسین علیه السلام

ای فرزند! هرکه از عقل بی نیازی جوید، بلغزد.

ای فرزند! خوشبخت آن است که از دگری پند گیرد.

ای فرزند! تدبیر پیش از عمل، تو را از پشیمانی آسوده کند.

ای فرزند! هرکه به رایش خودبین باشد و پافشاری کند، گمراه گردد.

ای فرزند! بدان که هرکس شیرین سخن شد، دوست داشتنی است.

ای فرزند! چه بسیار نگاهی که افسوس آورد و چه بسیار سخن که نعمت را ببرد.3

 

 

پندهای لقمان

فرزندم! سعی کن دوستان زیادی داشته باشی و بدان که هزار دوست اندک است و یک دشمن هم بسیار.

فرزندم! به مردم ناسزا مگوی که آنان را به ناسزا واداری و باعث شوی به خود و پدر و مادرت توهین شود.

فرزندم! مردم را شماتت مکن که عداوت و کینه تو را در دل خواهند گرفت. نه چندان شیرین باش که تو را بخورند و نه چندان تلخ باش که به دورت افکنند.

فرزندم! خدا را بهتر بشناس و خانه دلت را با عشق و محبت او پر کن.

فرزندم! هرگاه دست تو از مال دنیا تهی باشد و نتوانی به خویشان و دوستان خود احسان کنی، بیندیش و این کمبود مالی را با خوش رویی جبران کن.

فرزندم! هر زمان بخواهی کسی را به دوستی برگزینی، نخست از سر آزمایش او را از خود خشمگین ساز و بنگر تا چه واکنشی دارد. اگر از مرز انصاف و انسانیت خارج نشد، او را به یاری بگزین، وگرنه از او بپرهیز.7

فرزندم! نماز به پا دار و امر به معروف و نهی از منکر کن و در برابر مصیبت هایی که به تو می رسد، شکیبا باش که این از کارهای مهم است.5

پسرم! به راستی که دنیا بی مقدار و عمرت کوتاه است.

پسرم! جاهل را رسول و نماینده خود مگیر و اگر شخص عاقلی را برای این کار نمی یابی، پس خود نماینده خود باش.6

پسرم! از دنیا و گناهان ایمن مباش، حال آنکه شیطان در آنجاست.

پسرم! با بزرگ مشورت نما و از مشورت با کوچک حیا نکن.

پسرم! هنگام برخورد با مردم، پیش از آنکه سخن بگویی، ابتدا سلام کن و با آنان دست بده.

پسر جان! شر با شر خاموش نشود؛ چنان که آتش با آتش، بلکه شر را خیر فرو می نشاند و آتش را آب.

پسرم! به مرگ کسی شادی مکن، گرفتار را مسخره منما و خیر خود را دریغ مدار.

پسرم! هرگاه خطایی کردی، به دنبالش صدقه ای بده تا شعله اش را خاموش کند.

پسرم! تا سواره ای قرآن بخوان، در حال اشتغال به کار ذکر بگو و زمان فراغت به دعا بپرداز.7

پسرم! هنگامی که با جمعی مسافرت کردی، در کارهایت با آنها مشورت کن و در صورت آنها تبسم نما.

پسرم! تا می توانی سکوت اختیار کن و نماز بسیار بخوان. هنگامی که ببینی همراهانت تلاش می کنند، با آنها به تلاش برخیز.

پسرم! دستور کسی را که از تو بزرگ تر است، بشنو.

پسرم! با جماعت نماز بگزار؛ هرچند در سخت ترین حالات باشد.

پسرم! اگر می توانی از هر غذایی که می خواهی بخوری، پیش تر مقداری از آن را در راه خدا انفاق کن.8

 

رفتار والدین نمونه

بر فرزندانمان نام نیکو بگذاریم.

فرزندان خود را زیاد ببوسیم.

سلام گفتن را به فرزندانمان یاد دهیم.

دست محبت بر سر فرزندان خود بکشیم.

فرزندانمان را دوست بداریم و با آنها مهربان باشیم.

فرزندانمان را از هم نشینی با افراد ناپاک برحذر داریم.

به فرزندانمان احترام بگذاریم.

جواب سلامشان را به گرمی ادا کنیم.

درباره فرزندانمان عادلانه رفتار کنیم.

به درس خواندن تشویقشان نماییم.

در آموختن ادب به آنها عجله کنیم، پیش از آنکه قلب آنها به چیزهای دیگر مشغول شود.

راه صحیح را به آنها نشان دهیم.

آنچه در توان فرزندانمان نیست، از آنها نخواهیم.

به فرزندان خود وعده دروغ ندهیم.

احادیث اسلامی را به آنها یاد دهیم.

فرزندان را زیاد ملامت نکنیم.

هنگامی که به سن ازدواج رسیدند، وسایل ازدواجشان را فراهم آوریم.

در سنین شش و هفت سالگی، فرزندان را به نماز واداریم.

به فرزندان دروغ نگوییم.

فرزندان را به احترام به بزرگ سالان واداریم.

در برابر فرزندان مرتکب اعمال سبک و زشت نشویم.

آنچه فرزندمان در قوه و قدرت داشته و انجام داده، از او بپذیریم.

شخصیت فرزندان را کوچک نشماریم.

فرزندان را به گناه و طغیان وادار نکنیم.

در سن شش تا هفت سالگی و حداکثر تا ده سالگی، بستر خوابشان را از هم جدا کنیم.

باطن فرزندان را از غبار کدورت حفظ کنیم.

از خطاهای فرزندان بگذریم.

فرزندان ازخودراضی بار نیاوریم.

در نیکی به فرزندان از مرز اعتدال تجاوز نکنیم.

در رفتار فرزندانمان دورو نباشیم.

فرزندان را در کارهای نیک و نیکوکاری تشویق کنیم.

 

پی نوشت ها:

1. علی مشکینی، نصایح، ترجمه: احمد جنتی، قم، الهادی، 1380، چ 22، صص 459 ـ 469.
2. همان، صص 83 و 84.
3. سید جعفر میرعظیمی، حقوق والدین، مؤلف، 1371، چ 2، ص 173.
4. داود الهامی، لقمان حکیم پدری نمونه، انتشارات شفق، صص 8 ـ 10.
5. لقمان: 17.
6. بحار الانوار، ج 13، صص 420 و 421.
7. نصایح، صص 58 و 62.
8. تفسیر نمونه، ج 17، صص 47 و 48.

حوزه نت