قبله یا نمازسوی ، در اصطلاح اسلامی، به سمتی گفته می‌شود که مسلمانان رو به آن نماز می‌گزارند. این جهت نه فقط در احکام نماز بلکه در بسیاری از دیگر احکام اسلامی همچون ذبح حیوانات و دفن مردگان اهمیت دارد. جهت قبله در ابتدای اسلام به‌سوی مسجدالاقصی بود که در سال دوم هجرت به سمت کعبه تغییر یافت. آیات ۱۴۲ تا ۱۴۴ سورهٔ بقره در این باره نازل شدند.

همچنین مردگان را در قبر به شکلی روی دست راست می‌خوابانند که بدنشان رو به قبله باشد. بسیاری از کارهای مسلمانان (مانند خوابیدن، دعا کردن، غذا خوردن، نشستن و…) مستحب است رو به قبله باشد. قبلهٔ مسلمانان ابتدا به طرف بیت‌المقدس بود، که بعدها در هنگام اقامت حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) در مدینه به سوی کعبه (درون مسجدالحرام) تغییر کرد. عرض جغرافیایی کعبه ۲۱ درجه و ۲۵ دقیقه و ۲۴ ثانیه شمالی و طول جغرافیایی آن ۳۹ درجه و ۴۹ دقیقه و ۲۴ ثانیه شرقی است.

دانلود قبله نما

برخی از روشهای تعیین قبله:

1_ یکی از روشهای تعیین قبله استفاده از قبله نماست، که آن هم بوسیله قطب نما انجام می گیرد که استفاده از آن در محيطهاى امروزي آلوده به فلز و جريانهاى الكترومغناطيسي، آنچنان مطمئن نیست و در استفاده از آن باید دقت لازم را داشت.

2_ یکی از ساده ترین روشهای تعیین قبله سایه شاخص در دو روز خاص است که خورشید دقیقاً بالای کعبه قرار می‌گیرد یعنی اگر رو به خورشید بایستید، رو به قبله ایستاده‌اید. این دو زمان عبارت‌اند از: روز ۷ خرداد ساعت ۱۳ و ۴۸ دقیقه به وقت تابستانی ایران (۹:۱۸ گرینویچ)؛ و روز ۲۵ تیرماه ساعت ۱۳ و ۵۷ دقیقه به وقت تابستانی ایران (۹:۲۷ گرینویچ)؛ که این دو تاریخ در بعضی سالها بندرت یکروز جلوتر را نشان می دهد، البته برای قبله نمایی در مقیاس معمولی تفاوت چشمگیری در روز قبل یا بعد این دو تاریخ وجود ندارد و روزهای همجوار تنها یک دقیقه تفاوت زمانی نشان میدهد. این دو روز معمولا سالانه در پایگاه اینترنتی مرکز تقویم ایران ذکر می‌شود.

3_ روشی دیگر استفاده از وقت ظهر و زاویه انحراف از جنوب می باشد. وقتِ ظهر در هر شهر، لحظه‌ای است که خورشید در سمت جنوب آن شهر قرار می‌گیرد (البته در نیمکرۀ شمالی زمین). ما می‌بینیم که هر روز صبح خورشید اندک اندک از افق شرقی بالا می‌آید تا به بالاترین نقطه یعنی اوج برسد. این لحظه، همان ظهر شرعی است که سایۀ اجسام در آن زمان به کوتاه‌ترین مقدار خواهند رسید. سپس ارتفاع خورشید کم خواهد شد تا اینکه در افق غربی غروب کند.

هر کدام از این دو مجهول (لحظۀ ظهر و سمت جنوب) را اگر داشته باشیم آن دیگری به دست می‌آید. به این ترتیب برای محاسبۀ ظهر شرعی کافی است سمت جنوب هر شهر را داشته باشیم و ببینیم در چه لحظه‌ای خورشید در جنوب قرار می‌گیرد یا سایۀ اشیاء در چه زمان کوتاه‌ترین خواهد شد. در وقتی که صدای اذان ظهر را در یک شهر می‌شنویم می‌توان سمت جنوب را در هر کوی و برزن تعیین کرد و به کمک آن و با داشتن زاویۀ انحراف قبله، سمت قبله را به دست آورد.

زاویه انحراف قبله
دانستن سمت جنوب این کمک را به تعیین قبله می‌کند که زاویۀ قبلۀ هر شهر محاسبه شده و مشخص است. اگر در روی کرۀ جغرافیایی یک شهر را به مکه وصل کنیم زاویۀ انحراف آن از یکی از دو جهت اصلی را که به آن نزدیک‌تر است می‌توان به دست آورد. با توجه به اینکه شهر مکه در جنوب غربی کشور ما قرار دارد زاویۀ انحراف قبله در ایران، از سمت جنوب محاسبه می‌شود. مثلاً این زاویه در یزد 54 درجه است یعنی 234(جهت قبله در شهر یزد) منهای 180(سمت حنوب)(54=180-234). یعنی با رو کردن به سمت جنوب کافی است 54 درجه به سمت راست (غرب) بچرخیم تا در جهت قبله قرار گیریم.که زاویه انحراف مراکز استانهای کشور در جدول زیر ذکر شده است. جهت بدست آورن جهت قبله از مکان مورد نظر خود می توانید به سایت مرکز تقویم ایران مراجعه کنید:

http://calendar.ut.ac.ir

در جدول زير زاويه انحراف قبله براي مراكز استانهاي ايران ارائه شده است.

از جنوب به سمت غرب نام شهر زاويه انحراف قبله (درجه)

اراك 37

اردبيل 26

اروميه 17

اصفهان 46

اهواز 41

ايلام 27

بجنورد 48

بندرعباس 72.5

بوشهر 55

بيرجند 61

تبريز 20.5

تهران 38.5

خرم آباد 34

رشت 31

زاهدان 72

زنجان 29

ساري 41

سمنان 44

سنندج 26

شهركرد 44.5

شيراز 57.5

قزوين 33.5

قم 39

كرمان 64.5

كرمانشاه 28

گرگان 43.5

مشهد 54.5

همدان 32

ياسوج 51.5

يزد 54.5

4_ یکی دیگر از روشهای تعیین قبله استفاده از نقشه گوگل هست که با استفاده از محاسبات مثلثات کروی به راحتی و دقتی زیاد می توان جهت قبله را تعیین نمود که سایتهای زیادی هستند که این کار را برای شما انجام می دهند که پیشنهاد ما سایت بنیاد حیات اعلی است به آدرس:

http://aelaa.net/Tal/Fa/Monajjem/Qeble.htm

5- قبله یاب خورشیدی

نحوه استفاده از قبله یاب خورشیدی

شاخصی را بصورت عمودی بر سطحی هموار و بدون شیب قرار دهید. (از یک شاقول بنایی نیز می توانید استفاده کنید.)

در هنگام اذان ظهر، صفحه قبله نما را مطابق شکل زیر به گونه ای بر زمین قرار دهید که سایه شاخص (یا سایه نخ شاقول) بر خط قبله شهر مورد نظر شما منطبق گردد.

در این صورت صفحه قبله نما، سمت قبله را نشان می دهد.

توجه: قبله یابی به این روش فقط در هنگام اذان ظهر باید انجام شود.

جهت دریافت سایز اصلی برای چاپ بر روی تصویر کلیک کنید

طراح: سید محمد حسین مصدق

منبع:ستاد اقامه نماز استان یزد