با کمال تاسف؛ خانواده، این نهاد مقدس امروزه به سبب دسیسه ها و نقشه های شیاطین و تهاجم فرهنگی بیگانه به آن در معرض خطر جدی قرار گرفته است.

از آنجا که “انتظار” از مهمترین مقوله های دینی در تشیع محسوب می شود و نیز از آنرو که امر غیبت امام زمان (عج)به طول می انجامد و نیز در این مدت زمان طولانی امکان دیدار امام حتی از طریق نواب خاص هم فراهم نیست، مسئله نسیان و فراموشی امام پیش آمده است. که به تبع آن، نگهداری و حفاظت از دین بسی با مشقت همراه است. لذا باید گفت نقش خانواده در تحکیم ارزش های دینی و تقویت باورهای مهدوی بسیار حساس بوده و اگر مسلمین در خانواده از اعوان کودکی با این ارزش ها هماهنگ و قرین شده، و امر ظهور را پدیده ای قابل وقوع و حتمی بدانند زمینه سازی برای ظهور ایشان و برقراری عدالت جهان شمول و برکناری ظلم وجور فراهم شده و جهان بشریت از این اوضاع نابسامان نجات خواهند یافت.

شاخصه های الگوی خانواده منتظر

۱- مفهوم انتظار

باید گفت انتظار زیبا ترین جلوه عبودیت حق تعالی است به طوری که پیامبر(صلی الله علیه و آله) می فرمایند: برترین اعمال امت من، انتظار رسیدن فرج از خدای عزیز بزرگ است. که ضد انتظار، یاس و نا امیدی است پس هر قدر که انتظار شدیدتر باشد، آمادگی مهیا شدن قوی تر خواهد بود و همین طور هرچه محبت بیشتر باشد فراغ دردناک تر خواهد شد به گونه ای که منتظر از تمام اموری که مربوط به حفط خودش است غافل می ماند و مصیبت های شدید را احساس نمی کند.

۲- شاخصه های فرد مورد انتظار در نگرش شیعی

فرد مورد انتظار در زبان شیعه چند شاخصه دارد اولین آن شناخت کامل فرد مورد انتظار است. که یک فرد منتظر باید به امام غایب خود معرفت کامل داشته باشد. دومین مشخصه این است که این فرد باید متولد شده باشد و عمری طولانی داشته و اکنون در حال حیات باشد. سومین مشخصه اینکه وی فردی باشد آگاه به احوال شیعیان و به اسرار پیروان خود و سایر انسان ها آگاه باشد.

۳- منتظًر و منتظِر

امت اسلامی همواره به عنوان امت منتظِر نامیده شده است چراکه همیشه در انتظار ظهور به سر می برند. اما خود امام نیز با عنوان منتظًر شناخته می شوند چراکه همواره انتظار می کشند تا لحظه ظهورش فرا رسد و دوران رنج و اندوه بشر سر آمده و حاکمیت ارزش های الهی و فضیلت اخلاقی در سراسر عالم تحقق یابد.؛ و زمینه تعالی معنوی و رشد کمالات واقعی در انسان فراهم شود.
پس تک تک افراد در یک امت اسلامی “منتظِر” محسوب شده و خود امام “منتظًر” منتظر بر قیامش می باشد. نهاد خانواده نیز یک نهاد منتظر است که با آموزش و تربیت صحیح به سمت ظهور منجی حرکت می کند.

۴- آثار و برکات انتظار در خانواده

اعتقاد به مهدویت و انتظار در راس هرم اعتقادی شیعه قرار گرفته است. پس رابطه انتظار و بهداشت روان در خانواده مبتنی بر دین و باورهای دینی است. باورهای دینی از راه های تغذیه روحی، تفسیر معنای زندگی، ایجاد حس انسجام، تخلیه هیجانی و … زمینه های آرامش و بهداشت روانی را فراهم می کند. ارتباط نهاد مقدس خانواده با مقوله ارزشمند انتظار ارتباطی مهم و سازنده است. خانواده می تواند با آراسته شدن به زینت انتظار تأثیر شگرف در جامعه داشته و تربیت شخصیت های کم نظیر دینی را عهده دار شود.
گفتنی است نقش نشاط و امید در خانواده بیش از سایر آثار خودنمایی می کند. به طوری که شور و اشتیاق به امر ظهور در محیط خانواده موجب پویایی و دوری از انجماد و سردی افراد آن می گردد. چرا که عدم وجود شور در خانواده یعنی انفعال و نا امیدی که چنین خانواده ای نمی تواند یک خانواده منتظر به شمار رود و انفعال با باورهای فرهنگ مهدویت هماهنگی ندارد.
نقش تربیتی انتظار اثر سازنده دیگر این مقوله است. اینکه افراد یک خانواده تلاش برای اصلاح یکدیگر و کوشش جمعی برای برطرف نمودن نقصان های اخلاقی و روحی خود دارند، به برکت انتظار و برخاسته از روحیه موعود باوری است.

۵- نقش خانواده در نهادینه کردن فرهنگ انتظار

باید گفت نقش خانواده در تربیت دینی نقشی اساسی است. و نیز هرچه قدر والدین با مولفه های"فرهنگ مهدویت” بیشتر آشنا باشند؛ می توانند فرزندان دین باورتر به جامعه تحویل دهند و به طور طبیعی خانواده منتظر خانواده پویا و پر نشاطی است چرا که ثمره انتظار چیزی جز تلاش و حرکت نیست. لذا به علت بار سنگین مسئولیت چنین خانواده ای باید کاملا بر ابعاد این مسئولیت آگاهی یافت.

۶- نقش خانواده در بهره گیری از مقوله انتظار برای تربیت فرزندان

گفتنی است تربیت مهدوی فرزند در محیط خانواده نیازمند پالایش این پایگاه تربیتی از مسائل ضد ارزشی و غیر اخلاقی است. که پیش در آمد چنین تربیتی، آشنا کردن ایشان با مسائل و احکام اولیه نظیر نماز و روزه و حجاب و خلق حسن و ادب و… است که خانواده بایستی با رعایت حد اعتدال و دوری از افراط و تفریط اقدام به آموزش انتظار به دلبندان خود کرده و با ترغیب ایشان به امام باوری و ایجاد انگیزه در وجود ایشان با تشریح مسئله انتظار و امامت می تواند ایشان را گام به گام به مرحله تکلیف و مراقبه هدایت کند.

شاخصه های خانواده منتظر

۱- خانواده ایست که سیره اهل بیت و سنت نبوی الگوی ایشان در اعمال و رفتار باشد؛ و هیچ گاه خود را از قرآن و عترت جدا فرض نکند. پس خانواده ای که ایشان را سرلوحه برنامه زندگی خود قرار دهد می تواند منتظر محسوب شود امام سجاد علیه السلام در این زمینه فرموده اند” برای ما زینت باشید و مایه ننگ ما نشوید!”

۲- بالا بردن سطح دانش مهدوی از برنامه های آن باشد؛به قول آیه ۹ سوره زمر ” آیا آنان که می دانند با آنان که نمی دانند یکسانند؟” از جمله کسب علوم، معرفت به امام عصر(عج) است که تنها با دانستن نام و نسبت حضرت علم کامل نمی شود بلکه با تبیین شناخت آن حضرت و جایگاه وجودی ایشان و نیز اثر محوری ایشان بر موجودات عالم می توان علم به ایشان پیدا کرد.

۳- خانواده ایست که به مقوله خود سازی در آن توجه خاصی می شود. نتیجه کنترل خود و محیط اطراف با این مقوله خود نوعی تحول است و لازمه تحول؛ هدفمند بودن و آمادگی از لحاظ روحی و فکری است. توجه به بیماری های نفس و تلاش برای رفع آنها باید به عنوان یک برنامه تعریف شده در خانواده منتظر اجرا شود؛ چراکه خودسازی برای چنین هدفی نیازمند عمیق ترین برنامه اخلاقی، فکری و اجتماعی است.

۴- خانواده ایست که خود را با لباس تقوا و ریاضت و پرهیزکاری زینت داده باشد. ساده زیست بوده و با دوری از رفاه و تجملگرایی روحیه زهد و دنیا گریزی را در خود تقویت کند. اعمال ناشایست و گناهانی که از شیعیان سر می زند یکی از اسباب و یا تنها علت طولانی شدن غیبت ایشان شمرده می شود. لذا در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است “… به وسیله ورع و تقوا دشمنان مان را در رنج و فشار قرار دهید.”

۵- خانواده ایست که مطابق آموزه های قرآنی، صبر را از عوامل آزمایش الهی به حساب می آورد و لذا در عمل کامیاب تر خواهد بود. چنانچه در آیه ۱۵۵ بقره آمده است:” قطعا همه شما را با ترس و گرسنگی و کمبود نالی و جانی و میوه ها ابتلا می نماییم و بشارت باد بر پایداران. لذا مقاومت مسلمین در برابر ظلم ها و فسادها به ایشان جرات ایستادگی در برابر دشمنان اسلام را می دهد و خانواده منتظر باید بردباری را به عنوان سرمایه روحی بزرگ سرلوحه اعمال خود قرار دهد.

۶- خانواده ایست که تربیت حماسی داشته باشد. مفهوم انتظار به معنای دعوت به نپذیرفتن باطل و دوری از بردگی و خواری است. لذا خانواده منتظر همیشه باید آماده پیکار و رزم با باطل و ظالمان بوده و سلاح خود را زمین نگذارد.

۷- خانواده ایست که مدعیان دروغین را به خوبی بشناسد و خام حرف های پوچ و واهی ایشان نشود در بسیاری از روایات آمده است در زمان غیبت کبری از کسی که ادعای امامت و نیابت خاصه امام را دارد پیروی نکنید. چنانکه بعد از اتمام غیبت صغری تا کنون مدعیان دروغینی بر مهدویت ظهور پیدا کرده اند؛ والدینی که با اهداف و ابعاد فکری این گروه افراد آشنایی نداشته باشند ممکن است به دلیل آمادگی افکار جوانان برای انحراف به هر سو؛ دچار بحران گشته و رهایی از وضع ایجاد شده برای والدین میسر نشود.

۸- خانواده ایست که روابط خانوادگی با صالحان را ترک نکند از آنجاکه انتخاب همنشین و گروه های شایسته برای خانواده بسیار پر اهمیت است لذا والدین بایستی زمینه را برای آمد و شد و ارتباط با چنین افرادی فراهم سازند چنانچه این امر در روایات برای زمان انتظار امریست تایید شده.

۹- خانواده ایست که به امر به معروف و نهی از منکر اهمیت می دهد. لذا ابتدا از افراد درون خود شروع کرده و سپس به هدایت و امر به معروف دیگران می پردازد.
که در آیه ۶ سوره تحریم آمده :” ای کسانی که ایمان آورده اید خود و خانواده خود را نگاه دارید از آتشی که مردم و سنگ خارا فروزنده آنند.”

۱۰- خانواده ایست که دوستی خود به امام را با دادن روزانه صدقه برای سلامتی ایشان ابراز می کند و بخشی از دارایی خود را برای این امر هدیه کرده و بر این امر مداومت می کند. به طوری که به نقل از روایت صله ایشان در این زمان از صله ایشان در زمان دولت حقه و تسلط ایشان بهتر است.

۱۱- خانواده ایست که مداومت بر توسل به حضرت در تمام مراحل زندگی دارد. امامی که تقدیر امور یکساله مردم با امضای ایشان در شب قدر بسته می شود و بر تمام احوال ما آگاه اند لذا بایستی در تمام غم ها و شادی ها ایشان را یاد کرده و بر ایشان توسل کنیم. تا همواره حضور ایشان را در زندگی احساس کرده و تنها در مواقع اضطرار ایشان را یاد نکنیم.

۱۲- خانواده ایست که اقدام به برپایی مجالس یادکرد حضرت در منزل کرده و به ذکر پرداخته و موجبات زنده شدن یاد ایشان را در اذهان فراهم می آورد؛ که امام صادق علیه السلام می فرمایند:“خدا رحمت کند بنده ای که که وقتی با یک نفر هست درباره ما مذاکره می کند در این صورت نفر سوم ایشان فرشته ایست که برای لیشان طلب مغفرت می کند و خداوند بر ایشان در برابر فرشتگان مباهات می کند پس هرگاه اجتماع کردید به ذکر بپردازید….” طراوت بخشی به فضای خانه با ذکر اهل بیت و یاد حضرت و دعای جمعی برای سلامتی و فرج ایشان روح مهدویت باوری را در اعضای خانواده بسیار تقویت می کند.

۱۳- خانواده ایست که والدین آنقدر مطالعه دارند که وقتی جوان آن یا جوان دیگری با شبهه ای ( از قبیل طول عمر یا ولادت ایشان و..) مواجه می شود به زیبایی شبهه را رفع می کنند تا این شبهه موجبات انحراف جوان خام نگردد.

۱۴- خانواده ایست که آنقدر از لحاظ روحی قوی است که فرزندان در آن با هیچ خلاًیی مواجه نمی شوند تا خدای نکرده جذب گروه های منحرف غیر اخلاقی و انحرافی شوند و از مسیر مهدویت دور گردند. که باید برای رهایی از چنین مشکلی آگاهانه عمل کنند.

نتیجه اینکه خانواده در پیشبرد باورهای اسلامی و مهدوی نقشی غیر قابل انکار داشته و می تواند با به کارگیری امید و قدرت و تقوا و صبر و پایداری در مسیر انتظار و نیز تقویت روحیه انتظار در فرزندان در کنار آموزه های واجب دینی ایشان را با امام عصر(عج) آشنا کرده و وظیفه هر فرد را در برابر امام زمانش به او معرفی کند چراکه اگر از کانون کوچک هر خانواده این امر عملی گردد به ترتیب این امر جهان شمول شده و از سپرده شدن امام زمان و اهداف و آرمان هایشان به دست فلراموشی جلوگیری به عمل خواهد آمد.

منبع: باحجاب