حق چشم

«وأمّا حَقُّ بَصَرِكَ فَغَضُّهُ عَمّا لايَحِلُّ لَكَ وتَركُ ابتِذالِهِ إلاّ لِمَوضعِ عِبَرَةٍ تَستَقبِلُ بِها بَصَرا أو تَستَفيدَ بِها عِلماً، فَإنَّ البَصَرَ بابُ الاِعتِبارِ».

حقّ چشمت اين است كه آن را از آنچه بر تو حلال نيست فروبندى ‏و مبتذلش نسازى [و به كارش نبرى]، مگر براى جاى عبرت آموزى ‏كه، دیدِ خود را با آن بينا كنى يا به وسيله آن از دانشى بهره‏ مند شوى؛ زيرا چشم، دروازه عبرت‏ آموزى است[1].

نعمت چشم
چـشـم مهمترين وسيله ارتباط انسان با جهان خارج است، شگفتيهاى چشم به اندازه‌اى است كه به راستى انسان را به خضوع در مقابل خالق آن وا مى‌دارد، طبقات هفتگانه چشم كـه بـه نـامـهـاى صـلبـيه (قرنيه )، مشيميه، عنبيه، جلديه، زلاليه، زجاجيه و شبكيه نـامـيـده شـده، هـر كـدام سـاختمان عجيب و ظريف و شگفت انگيزى دارد كه قوانين فيزيكى و شـيـميائى مربوط به نور و آینه ها به دقيقترين وجهى در آنها رعايت شده؛ به طورى كه پيشرفته ترين دوربينهاى دقيق عكاسى در برابر آن، موجود بی ارزشى است و به راستى اگـر در تـمـام دنيا جز انسان، و در تمام وجود انسان جز چشم، چيز ديگرى نبود، مطالعه شگفتيهايش براى شناخت علم و قدرت عظيم پروردگار كافى بود[2].

pan style="font-family: tahoma,arial,helvetica,sans-serif;">امیرالمومنین علی علیه السلام در این سخن گهربارش می فرماید:
«اعْجَبُوا لِهَذَا الْإِنْسَانِ يَنْظُرُ بِشَحْمٍ وَ يَتَكَلَّمُ بِلَحْمٍ وَ يَسْمَعُ بِعَظْمٍ وَ يَتَنَفَّسُ مِنْ خَرْمٍ ».
شگفتا از این انسان که با پاره اى ” پى ” مى نگرد و با ” گوشت ” سخن مى گويد و با ” استخوان ” مى شنود و از ” شكافى “، نَفَس مى كشد[3].

دوری از حرام، مهمترین وظیفه چشم
خداوند حکیم در قرآن کریم می فرماید:
«قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ … وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ…[نور/30-31]. به مؤمنان بگو چشمهاى خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گيرند… و به زنان با ايمان بگو چشمهاى خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گيرند… ».
مرحوم کلینی علیه الرحمة در شأن نزول آیه، در کتاب شریف کافی از «امام باقر علیه السلام چنین نقل می کند که جوانی از انصار در مسیر خود با زنی روبرو شد- و در آن روز زنان مقنعه خود را در پشت گوشها قرار می‌دادند- (و طبعا گردن و مقداری از سینه آنها نمایان می‌شد) چهره آن زن، نظر آن جوان را به خود جلب کرد و چشم خود را به او دوخت. هنگامی که زن گذشت، جوان هم چنان با چشمان خود او را بدرقه می‌کرد، در حالی که راه خود را ادامه می‌داد تا اینکه وارد کوچه تنگی شد و باز، هم چنان به پشت سر خود نگاه می‌کرد ناگهان صورتش به دیوار خورد و تیزی استخوان یا قطعه شیشه‌ای که در دیوار بود صورتش را شکافت! هنگامی که زن گذشت جوان به خود آمد و دید، خون از صورتش جاری است و به لباس و سینه اش ریخته است!(سخت ناراحت شد) با خود گفت: به خدا سوگند من خدمت پیامبر می‌روم و این ماجرا را بازگو می‌کنم. هنگامی که چشم رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به او افتاد فرمود: چه شده است؟ و جوان ماجرا را نقل کرد، در این هنگام جبرئیل نازل شد و آیه فوق را آورد»[4].
در روایات فراوانی از معصومین علیهم السلام از نگاه به نامحرم نهی شده است و تشبیه به دامی یا تیری از شیطان شده است. حضرت امیر متقیان، علی علیه السلام در حدیثی که در غررالحکم منقول است، می فرماید: «چشم ها، دام های شیطان است و نیز در حدیثی دیگر فرمودند: نگاه حرام پیشاهنگ فتنه‌ها است»[5].
«امام صادق علیه السلام، نگاه کرده به نامحرم را تیری زهر آلود از ناحیه شیطان می داند و می فرماید: چه بسیار نگاه‌هایی که حسرتها و تاسف‌های طولانی را به دنبال خود می آورد»[6].

پاداش چشم پوشی از نامحرم در نگاه اهل بیت علیهم السلام:امام صادق علیه السلام می فرماید: «هر کس چشمش به زنی بیفتد و چشم خود را از او برگرداند و به طرف آسمان نگاه کند؛ یعنی رو به جانب لطف خدا نماید، او را با حوریان بهشتی تزویج کند»[7].
در حدیثی از پیامبر منقول است که «هر زن شوهر داری که چشمش را از نگاه کردن به غیر شوهرش پر کند، مورد غضب شدید خداوند قرار خواهد گرفت»[8].
از امام صادق علیه السلام منقول است: «"كُلُّ عَینٍ بَاكِیةٌ یوْمَ الْقِیامَةِ غَیرَ ثَلَاثٍ عَینٍ‏ سَهِرَتْ‏ فِی‏ سَبِیلِ اللَّهِ وَعَینٍ فَاضَتْ مِنْ خَشْیةِ اللَّهِ وَعَینٍ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ” یعنی هر چشمی در روز قیامت گریان است مگر سه چشم: چشمی كه در راه خدا بیدار مانده است، چشمی كه از ترس خدا گریان شده، و چشمی كه از محارم الهی فروافتاده است»[9].

آسیب نگاه به نامحرم
یکی از عوامل غیر اخلاقی که در زناشویی باعث اختلاف می گردد، عدم رعایت عفاف و حجاب است. حجاب و عفاف مراتبی دارد که رعایت آن برای زن و مرد ضروری است و چنانچه این حریم رعایت نشود، یقیناً موجب بروز ناسازگاری و اختلاف خواهد شد.
زن با رعایت کامل حجاب و دوری از نامحرم در هر زمان و مکان و در هر حال و صورت و با هر فرد (مدیر، کارمند، همکار، دوست شوهر، حتی بستگان نامحرم مثل برادر شوهر، افراد نامحرم دیگر فامیل…)، می تواند در جلب اعتماد شوهر و کمک به استحکام بنیان خانواده کمک کند و از بروز مشاجره و ناسازگاریهای مختلف جلوگیری کند.
مرد نیز با رعایت تعامل با نامحرم و رعایت ارتباط و صحبت با نامحرم مثل زن، می تواند مانع بروز مشاجره و ایجاد حساسیت و در نتیجه مانع اختلاف در زندگی شود.بهترین راهکار برای جلوگیری از اختلافات مختلف بین زن و شوهر، جلب اعتماد همدیگر با رعایت حجاب و عفاف است.

—————————————————————————

پی نوشت ها:

[1] و [2]. رساله حقوق امام سجاد علیه السلام. شرح نراقی.

[3]. نهج البلاغه فیض الاسلام، حکمت7.

[4]. تفسیر نمونه. مکارم شیرازی، ناصر، ج14، ص: 436.

[5]. غررالحکم،ج1، ص262.

[6] و [7]. وسائل الشیعه،ج14، صص139.

[8]. بحار الانوار،ج14، ص39.

[9]. شرح نهج البلاغه مرحوم سید ابوالقاسم خویی.

رهروان ولایت