رضا شاه و استفاده از فرصت زمستان برای کشف حجاب

  با تامل دقیق در رویکرد رضاخان نسبت به اجرای این سیاست دیکته شده، می توان دریافت یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌ها شخص رضاخان و دستگاه حاکم، مدیریت کردن پیامدهای آن و کنترل واکنش‌های احتمالی از سوی جامعه مذهبی ایران بود. سقوط حکومت امان‌الله‌خان که در افغانستان قانون منع حجاب را اجباری ساخته بود و اعتراضات داخلی که اوج آن قیام مسجد گوهرشاد بود، باعث شد تا رضاخان در اجرای مرحله‌ی نهایی سیاست فرهنگی خود، که همان کشف حجاب اجباری بود به دلیل ترس از واکنش مردم و خارج شدن وضعیت از کنترل، تدابیر خاصی بیندیشد.

فصل سرما شروعی مناسب برای آغاز بی حجابی

  رضا خان  فصل سرما را به عنوان فرصتی مناسب برای آغاز رسمی این سیاست انتخاب کرد، چرا که سرمای زمستان خود مانعی می‌شد در برابر رفتارها و پوشش‌های افراطی و نامطلوب منافی عفت که می‌توانست موجب خشم بیش از حد توده‌ی مردم شود. بنابراین اجبار در پوشیدن لباس‌های بلند مثل پالتو و به سر گذاشتن کلاه روشی برای هدایت این واقعه در مسیر مدنظر دولت بود تا این تلقی شایع نشود که غرض از کشف حجاب، تشویق آن‌ها به رفتارهای منافی عفت است. لذا انتخاب این مقطع زمانی، تدبیری بود از سوی دولت تا کل ماجرا از کنترل خارج نشود و لوث نگردد.

 اگرچه در اسناد به‌جامانده از واقعه‌ی کشف حجاب، به‌طور مستقیم به این موضوع اشاره‌ای نشده است، اما بی‌شک انتخاب یک روز زمستانی برای این واقعه، از پیش اندیشیده و تعیین‌کننده بود. چنان چه محمود جم نخست‌وزیر وقت در خاطرات خود بیان می دارد که مسئله عکس العمل افراد متعصب در برابر این اقدام مهمترین نگرانی او و سایر اعضای دولت بوده است. همچنین پس از ارائه‌ی پیشنهاد چنین روزی در فصل زمستان، رضاخان اظهار می‌دارد: «باید این موضوع در هیئت وزرا مطرح شود و تصویب شود… این مسئله‌ی ساده‌ای نیست، خیلی مهم است و باید حتماً انجام شود. منتها این انقلاب بزرگ باید با فکر و تدبیر صورت بگیرد.» (۱)

 جم در خاطرات خود  اشاره می کند که: «قبل از مراسم ۱۷ دی نیز قرار بود که بانوان بدون چادر و حجاب و حتی روسری در مراسم حاضر شوند، اما به‌واسطه‌ی نگرانی از برانگیخته شدن احساسات مذهبی جامعه، در آخرین روزها تصمیم گرفته شد که بانوان به‌کلی سربرهنه نباشند، بلکه کلاه بر سر بگذارند و به آن شکل در مراسم حضور یابند.»(۲)

 با این تمهیدات و آماده‌ باش قبلی نیروهای امنیتی، در روز ۱۷ دی‌ماه این طرح به اجرا درآمد. پیداست که هیچ‌کدام از این تدابیر کارساز نبود و سیاست کشف حجاب، نه تنها مشروعیتی نزد مردم نیافت، بلکه برعکس، بستر اصلی بحران مشروعیت دیکتاتوری پهلوی اول را رقم زد در نهایت، پس از سقوط پهلوی اول در جریان شهریور۱۳۲۰، قانون کشف حجاب سریعاً فراموش شد.

۱تیر ۹۳ و کشف حجاب دوباره !

  با وجود آن که کشف حجاب مد نظر رضاخان و اربابانش به دلیل اعتقادات ریشه دار مردم ایران هیچ گاه محقق نشد. اما دشمنان در هر فرصتی و با استفاده از ترفندها و ابزارهای مختلف سعی در تحقق آرمان خود یعنی از بین بردن اعتقادات و باورهای عمیق مردم مسلمان ایران دارند و در این سال ها نیز افراد بسیاری را برای این هدف به کارگرفتند. یکی از این عوامل علی نژاد خبرنگار فراری از کشور است که با حمایت دولت انگلیس و آمریکا صفحه ای به راه انداخت و با انتشار عکس بی حجاب خود از زنان ایرانی خواست که آن ها نیز با برداشتن حجاب و فرستادن عکس های خود در جهت حمایت از حقوق به اصطلاح از بین رفته خود برآیند. علی نژاد پس از مدتی روز «اول تیر» را به عنوان روز کشف حجاب زنان ایرانی نامید و از زنان خواست در این روز همگی بدون حجاب در مناظر عمومی شهر رفت و آمد کنند.

انتخاب اول تیر و استفاده از گرمای تابستان

  اما نکته قابل توجه انتخاب این تاریخ است؛ چرا که معمولا با شروع فصل تابستان زنان در همه کشورها به استفاده از لباس های نسبتا نازک تر و خنک تر و با رنگی روشن تر روی می آورند و این مسئله در ایران نیز صادق است. بنابراین علی نژاد نیز با در نظر گرفتن این مسئله این روز را انتخاب کرد که بتواند بیشترین بهره را از اقبال عمومی زنان به لباس های مناسب با فصل تابستان داشته باشد و اگر زنان به طور معمول با شروع این فصل حجاب شل تری داشته باشند از آن به نفع به اصطلاح جنبش خود استفاده کند.

 اما با بررسی عکس های ارسالی از ایران و دیگر کشورها می توان به وضوح دریافت که بیشتر این تصاویر و کف و هوراها برای تشویق این امر از جانب ایرانیان مقیم در دیگر کشورها بوده که معمولاً اعتقادی به حجاب ندارند و عکس های ارسالی از ایران نیز نه در فضای عمومی و شلوغ بلکه در محیط های خلوت گرفته شده است و البته برخی از افراد نیز اعتراض داشتند که از عکس های آن ها سواستفاده شده و خودشان عکس هایشان را منتشر نکرده اند.

 در آخر باید بیان کنیم که با وجود شیطنت مداوم دشمن مبنی بر از بین بردن اعتقادات و به تبع آن حجاب و حیای مردم ایران و با وجود حجابی که شاید این روزها شل تر از گذشته شده، جز معدودی از افراد که تعدادشان نیز قابل توجه نیست، اکثر زنان ایرانی، زنان با حیا و دوستدار دین و اعتقادات خود هستند. شاید دشمن تا به حال توانسته با نفوذ فرهنگی خود عده ای را به شکل خود در آورد، اما قلوب زنان ایرانی که گره به محبت اهل البیت _علیه السلام_ خورده قابل تسخیر نیست و به فرموده ائمه _علیه السلام_ روزی دستگیر آن ها خواهد شد و راه نفوذ قطعی بر دشمن را خواهد بست.

 منبع:

 ۱_فیاض انوش، ابوالحسن و صلاح، مهدی (۱۳۸۵)، هفدهم دی‌ماه ۱۳۱۴ امتداد یا انقطاع نهضت بانوان، فصلنامه‌ی کتاب زنان، سال نهم، شماره‌ی ۳۳٫

 ۲_همان: ۸۶، به نقل از روزنامه‌ی رستاخیز، ۱۶ دی‌ماه ۲۵۳۵